دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت با تأکید بر اینکه موضوع الگوی فرزندآوری یک الگوی کاملاً شخصی است، گفت: هر کس براساس استانداردهای شخصی و الگوهای مطلوب خود اقدام به فرزندآوری می کند، اما واقعیت این است که این الگو یک لایه فردی و خانوادگی و یک لایه اجتماعی دارد.

فرزند با کیفیت

صالح قاسمی در گفت و گو با قدس با اشاره به اینکه در موضوع تک فرزندی اصلی ترین توجیه خانواده ها برای تک فرزندی این است که می گویند می خواهیم فرزند با کیفیت داشته باشیم، افزود: این یعنی اینکه معتقدند می خواهیم فرزندی داشته باشیم که از ابعاد مختلف هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ فرهنگی و تربیتی رسیدگی کامل به او صورت گیرد و این توجیهی است که امروز بین مردم بسیار رواج دارد.

وی اضافه کرد: واقعیت این است که این افراد تعریفی غلط از کیفیت فرزند دارند و بیشتر منظورشان از کیفیت فرزند،کیفیت اقتصادی فرزند است؛ یعنی میزان برخورداری های اقتصادی فرزند را در نظر می گیرند و این تعریف را به کیفیت فرزند تعمیم می دهند.

درست است که در تک فرزندی برخورداری های اقتصادی و برخورداری های فرزند به لحاظ اقتصادی بیشتر می شود؛ اما اگر یکبار دیگر از منظر علمی تک فرزندی را تعریف کنیم متوجه می شویم که در این تعریف دچار اشتباه شده ایم.

قاسمی با اشاره به اینکه علم تربیت معتقد است کیفیت فرزند و تربیت در برخورداری های اقتصادی فرزند نیست، بلکه در تربیت اجتماعی فرزند است، افزود: بیش از ۷۰ درصد تربیت فرزند در روابط بین بچه ها با همسالانشان اتفاق می افتد، نه در روابط آن ها با والدین.

بچه ای که تنها است مهارت های ارتباطی با همسالان را ندارد، چون اصلاً روابط گسترده با همسالان را تجربه نمی کند؛ بنابراین تربیت فرزند در تک فرزندی با کیفیت نخواهد بود، چراکه علم تربیت هم این را تأیید نمی کند.

طلاق در خانواده های تک فرزند

وی افزود: تجربه خانواده در ۲-۳ دهه گذشته نشان می دهد طلاق در خانواده هایی که به تک فرزندی روی آورده اند ۱۹ درصد بیشتر است و علاوه بر آن مهارت آموزی ها و قدرت تعامل با دیگران و قدرت مواجه با مشکلات در تک فرزندها به مراتب کمتر است.

متأسفانه این توجیه که خانواده می خواهند به یک فرزند باکیفیت برسند، اتفاقاً در یک فرزند کیفیت به وجود  نخواهد کرد و کیفیت در تعدد فرزند و در سنین نزدیک تر به هم اتفاق می افتد.

وی به تأثیر اجتماعی تک فرزندی اشاره کرد و اضافه کرد: از منظر جمعیت شناسی اگر الگوی تک فرزندی الگوی در جامعه رایج شود به این معنی خواهد بود که باروری به نزدیک یک فرزند به ازای هر زن کاهش پیدا می کند و این یعنی نرخ رشد منفی و کاهش رشد جمعیت کل کشور و همین سبب خواهد شد شاخص های جمعیت شناسی از چیزی که هست بدتر شود.

دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت ادامه داد: برخلاف تصور عمومی جامعه که گمان می کنند مشکلات اقتصادی اصلی ترین و نخستین مانع فرزندآوری است، پژوهش های بین المللی و ملی حاکی است اصلی ترین متغیر مؤثر در الگوی فرزندآوری خانواده ها فرهنگ و سبک زندگی و نوع نگرش به خانواده است.

وی افزود: اگرچه شرایط اقتصادی به ویژه در دهک های پایین درآمدی جامعه در تصمیم به فرزندآوری مؤثر است، اما داده های آماری و شواهد عینی موجود نشان دهنده تعریف عمومی اکثریت مردم جامعه از زندگی مطلوب و خانواده ایده‌آل است که به الگوی فرزندآوری منتهی می شود و شرایط اقتصادی در حد ابزاری محسوس برای توجیه علت بی فرزندی و کم فرزندی است.

وی اضافه کرد: مشاهده پایین ترین نرخ باروری کشور در استان هایی که بالاترین سرانه درآمد ملی را دارند، شاهدی بر این موضوع است که سهم سبک زندگی در الگوی فرزندآوری بسیار بیشتر و مؤثرتر از سهم شرایط اقتصادی است.

خبرنگار:مهدی توحیدی