یکی از ائمه(ع) که به صورت مفصل به ابعاد مختلف مهدویت پرداخته است علی بن موسی الرضا(ع) می‌باشد. آن حضرت با تأکید بر اصل موضوع امامت، به طولانی شدن غیبت، فلسفه آن و موضوع انتظار فرج امام زمان(عج) اشاره کرده و در روایات و احادیث مختلف به برنامه‌ها و اهداف قیام امام زمان(عج) پرداخته و تلاش کرده است تا قطعی و حتمی بودن ظهور ایشان و همچنین رجعت یاران را برای مردم تفهیم کند.
تلاش‌هایی که نقطه عطفی در قطعی شدن جریان مهدویت محسوب می‌شود، زیرا پس از ایشان جریان اختناق برای ائمه اطهار(ع) ایجاد شد و اقدامات حضرت(ع) در فضای باز فرهنگی دوران امامتشان، مهدویت را بیمه کرد.
آیت‌الله نجم‌الدین مروجی طبسی در کتابی به نام «آموزه‌های مهدوی در آیینه کلام رضوی» به مهدویت که نقطه امید همگان است در سخنان حضرت علی بن موسی الرضا(ع) پرداخته است. به منظور بررسی آموزه‌های مهدویت و انتظار در سیره آن حضرت(ع) که به عالِم آل محمد(ص) مشهور است، با او همکلام شدیم و روایات و بیاناتی که امام رضا(ع) فرا روی شیعیان قرار داده و موضوعات متعددی درباره حضرت صاحب الامر(عج) فرموده است را مورد واکاوی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید.
خالی نبودن زمین از حجت‌های الهی
آیت‌الله مروجی طبسی با بیان اینکه یکی از ابعاد مهم زندگی امام هشتم شیعیان، مهدویت است، می‌گوید: مهدویت یکی از ارکان اساسی دین است و امام رضا(ع) درباره آن، مواردی بنیادی را فرموده‌اند. به طور نمونه ایشان درباره ضرورت وجود امام دوازدهم بیان کرده‌اند: «اگر زمین به اندازه یک چشم برهم زدن از حجت خالی بماند، ساکنانش را در خود فرو میبرد». امام رضا(ع) در ارتباط با شخصیت امام مهدی(عج) و اسم و نسب شریف ایشان نیز فرموده‌اند: «جانشین صالح از فرزند ابومحمد الحسن بن علی است و او صاحب زمان است و او مهدی است».
او اضافه می‌کند: در روایتی دیگر نیز آمده است که امام رضا(ع) در پاسخ به ریان بن صلت که پرسید: آیا صاحب این امر یعنی حکومت اهل بیت(ع) شمایید؟ می‌فرماید: «من صاحب این امر هستم اما آنکه زمین را پر از عدل می‌کند، همچنانکه پر از جور شده، من نیستم و چگونه من با این ناتوانی جسمی که می‌بینی می‌توانم او باشم. به درستی که قائم کسی است که به هنگام قیامش در سن پیرمردان و چهره جوانان ظاهر می‌شود. او از چنان قوت بدنی برخوردار است که اگر دستش را به سمت بزرگترین درختی که بر روی زمین وجود دارد دراز کند آنرا از ریشه بر می‌کند و اگر در بین کوه‌ها فریاد کشد، صخره‌ها متلاشی می‌شوند. عصای موسی و خاتم سلیمان که بر آن‌ها درود باد با اوست و او چهارمین فرزند من است. خداوند او را تا زمانی که بخواهد در پوشش خود غایب می‌سازد، سپس او را آشکار می‌سازد تا زمین را به وسیله او از قسط و عدل آکنده سازد. آنچنانکه پیش از آن از ستم پرشده است».
گشایش در انتظار است
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان می‌کند: بعضی افراد سعی می‌کردند که امام زمان(عج) را بر فرزندان بعضی از امام‌ها تطبیق بدهند. لذا امام رضا(ع) می‌فرماید که از امام صادق(ع) شنیده است «اگر کسی به شما گفت امام مهدی(عج) رحلت کرد، باور نکنید. امام عصر قطعاً ظهور خواهد کرد و زمین را پر از عدل و داد می‌کند». باز ریان بن صلت می‌گوید: شنیدم امام رضا(ع) فرمود: «مهدی فرزند حسن جسمش دیده نشود و به نامش، نام برده نشود».
امام رضا(ع) به جزئیات مهدویت نیز پرداخته‌اند و در ارتباط با انتظار فرج روایاتی از ایشان باقی مانده است. امام رضا(ع) در پاسخ حسن بن جهم که از ایشان در مورد فرا رسیدن گشایش می‌پرسد، می‌فرماید: «مگر نمی‌دانی که چشم به راه گشایش بودن، خود جزیی از گشایش است؟» او در پاسخ می‌گوید: «نمی‌دانم، مگر اینکه شما به من بیاموزید». آن حضرت بار دیگر می‌فرماید: «آری، انتظار گشایش، جزیی از گشایش است».
این استاد درس خارج حوزه علمیه قم یادآور می‌شود: امام رضا(ع) به اجبار ولیعهد شده بود و دل خوشی از عباسیان نداشت اما برخی از شیعیان تصور می‌کردند ولایت با حکومت عباسی‌ها ادغام شده است و در رابطه با همکاری با ظالمین از امام هشتم شیعیان سؤال کردند. امام رضا(ع) در پاسخ به سؤال آن‌ها سه مرتبه فرمود: «به حج بروید و به خانه و زندگیتان برسید و با ظالمین نباشید». امام هشتم شیعیان درباره انتظار فرج نیز فرمودند: «منتظر باشید زیرا با این کار گویا در چادر فرماندهی قرار گرفته‌اید».
او تشریح می‌کند: در روایتی که شیخ صدوق در کتاب کمال الدین از امام رضا(ع) نقل می‌کند، آن حضرت در پاسخ این پرسش که چرا امام مهدی(عج) از دیده‌های شیعیان پنهان می‌شود؟ می‌فرماید: «برای اینکه در هنگام ظهور و قیام، بیعت و عهد و پیمان کسی را بر گردن خویش نداشته باشد».
شیخ صدوق(ره) در روایت دیگری از محمد بن مسلم نقل می کند که «بر امام باقر(ع) وارد شدم. می‌خواستم درباره قائم آل محمد(ع) از آن حضرت سؤال کنم که ایشان آغاز سخن کرد و فرمود: ای محمد بن مسلم، به درستی که در قائم آل محمد(ع) از پنج پیغمبر شباهت هست. یونس بن متی، یوسف بن یعقوب، موسی، عیسی و محمد(ع)؛ اما شباهتش با یونس بن متی این است که پس از غیبت، در قیافه جوانی در سن پیری به سوی قومش بازگشت».
نشانه‌ها و شرایط ظهور حضرت مهدی(عج) از نگاه امام رضا(ع)
آیت‌الله مروجی طبسی به علائم ظهور در سخنان امام رضا(ع) اشاره کرده و می‌گوید: احمد بن محمد بن ابی نصر از امام رضا(ع) روایت کرده که آن حضرت درباره علائم ظهور و رد مدعیان دروغین مهدویت فرمود: «پیش از ظهور امام زمان(عج)، سفیانی و یمانی و مروانی و شعیب بن صالح باید ظاهر شوند؛ پس چگونه این شخص یعنی محمد بن ابراهیم بن اسماعیل که معروف به ابن طباطبا است چنین ادعا می کند؟» یعنی به دروغ ادعای مهدویت می کند و خود را قائم آل محمد می داند.
نویسنده کتاب «آموزه‌های مهدوی در آیینه کلام رضوی» به نکاتی دیگر اشاره کرده و ادامه می‌دهد: در یکی از روایات چنین می‌خوانیم که شخصی به حضرت ابوالحسن امام علی بن موسی الرضا(ع) عرض کرد: چه می‌فرمایید درباره حدیثی که از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: هرگاه قائم(عج) قیام کند، نسل و نوادگان قاتلان امام حسین(ع) را به خاطر کارهای پدرانشان به قتل خواهد رساند؟ امام رضا فرمود: همین‌طور است. آن شخص به امام عرض کرد: پس سخن خدای عزوجل: «و هیچ نفسی بار دیگری را بر دوش نمی‌گیرد» معنایش چیست؟ امام(ع) فرمود: خداوند در تمامی اقوالش راست گفته است، ولی ذریه کشندگان امام حسین(ع) به کردۀ پدرانشان راضی هستند و به آن جنایت‌ها افتخار می‌کنند، هر کسی به کاری راضی باشد همچون کسی است که آن را انجام داده و چنانچه مردی در شرق کشته شود و مرد دیگری در مغرب به کشته شدنش راضی باشد، از نظر خداوند عزوجل شریک قاتل خواهد بود. بنابراین تنها به این جهت است که وقتی حضرت قائم(عج) خروج کند ذریه و نوادگان قاتلان امام حسین(ع) را می‌کشد، زیرا آنان از کردار پدرانشان راضی هستند.
مدیر مؤسسه ولاء صدیقه کبری(ع) به روایتی دیگر از حضرت اشاره کرده و تشریح می‌کند: روایتی از امام رضا(ع) درباره افراد مونس و همدم امام زمان(عج) در دوران غیبت وجود دارد و آن روایت این است که حسن بن علی بن فضال گوید: از امام رضا(ع) شنیدم فرمود: حضرت خضر(ع) از آب حیات نوشید و زنده است و نمی‌میرد تا دمیدن در صور. او نزد ما می‌آید و بر ما سلام می‌دهد و آوازش را می شنویم ولی خودش را نمی بینیم. او هرجا نامش برده شود حاضر گردد و هر کدام شما نام او را بُرد بر او سلام دهد. او هر سال در موسم حج حاضر گردد و همه مناسک را بجا آرد و در عرفه وقوف کند و بر دعای مؤمنان آمین گوید و خدا به وسیله او وحشت قائم ما را در حال غیبت بزداید و تنهایی او را مبدل به وصلت کند.
در روایتی که شیخ صدوق از معمر بن راشد نقل کرده، امام صادق(ع) به نقل از رسول الله(ص) می‌فرماید: از اولاد من مهدی، چون قیام کند، عیسی بن مریم برای یاری او فرود می‌آید و پشت سر او نماز می‌خواند.
آیت‌الله مروجی طبسی در پایان به دعاهای امام رضا(ع) برای امام زمان(عج) اشاره کرده و می‌گوید: سید بن طاووس در کتاب «جمال الأسبوع» روایتی را از امام رضا نقل کرده که حضرت از یکی از یارانش پرسیدند: در قنوت نماز جمعه چه می گویید؟ آن شخص عرض کرد: آنچه مردم میگویند. امام(ع) فرمود: آنچه آن‌ها میگویند تو نگو. بلکه بگو: «بار الها کار ظهور بنده شایسته و خلیفه راستین خود امام مهدی(عج) را اصلاح فرما، همانگونه که کار پیامبران و فرستادگانت را اصلاح نمودی و از سوی خویش با روح‌القدس ایشان را یاری و پشتیبانی فرما و دیده‌بانانی از پیش رو و پشت سر همراه ایشان گردان تا از هر گزندی نگاه دارند. ترس و هراس ایشان را به امن و امان دگرگون ساز، که ایشان تو را می‌پرستند و هیچ چیز را همتا و مانند تو نمی‌دانند. برای هیچ یک از آفریدگانت برتری و چیرگی نسبت به ولیّ خود قرار مده، ایشان را به جهاد با دشمنت و دشمن‌شان اجازه فرما و مرا از یاوران ایشان قرار ده که همانا تو بر هر کاری توانایی».
نظر شما