حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد ذوالفقاری، مدیریت زائران غیرایرانی حرم مطهر رضوی، عصر دیروز، نهم خردادماه در نشست تخصصی اردو زبانان کشورهای هند و پاکستان با موضوع «علل و عوامل هجرت امام رضا(ع) از مدینه به خراسان» که در اتاق فاطمیون حرم مطهر رضوی برگزار شد، اظهار کرد: هجرت امام رضا(ع) یک مهاجرت سیاسی اجباری بود که در سال ۲۰۰ هجری به دستور مأمون عباسی، خلیفه وقت انجام شد. آن طور که در منابع تاریخی آمده است، مأمون، فردی باهوش، زیرک و اهل علم بود که بر حدیث و فقه هم تسلط خوبی داشت. او اگر چه امام رضا(ع) را به عنوان عالِم و دانشمند بزرگ عالَم اسلام و حتی سرآمد همه مردم می‌دانست، اما از آنجا که این علاقه، اعتقاد به اصل و حقانیت امامت را با خود نداشت، انگیزه‌های ظلم او نسبت به وجود مبارک امام رضا(ع) و به شهادت رساندن ایشان را فراهم کرد.

این مبلغ بین‌الملل ادامه داد: شناخت شخصیت دشمن اصلی و بزرگ امام رضا(ع) موجب می‌شود بسیاری از اسرار و رمزهای ماجرای تبعید آن حضرت که در نهایت به شهادت ایشان منجر شد، بر ملا شود و انگیزه‌های مأمون عباسی از این کار مشخص شود. چون اگر آن‌ها و از جمله مأمون نسبت به مقام امامت ایمان و معرفت داشتند و آن بزرگواران را به عنوان امام و پیشرو حقیقی مردم و از جمله خودشان قبول داشته و باور داشتند که سعادت حقیقی آن‌ها در گرو برپایی عدل الهی توسط امام است، دیگر نه تنها جرأت آزار و ظلم نسبت به ائمه اطهار(ع) را نداشتند، بلکه با کمال احترام و خشوع با ایشان رفتار کرده و چشم‌داشتی نسبت به قدرت و منصب حکومت نداشتند.

حجت‌الاسلام ذوالفقاری با اشاره به ماجرای دعوت از امام(ع) خاطرنشان کرد: البته ظاهر ماجرا دعوت بود در حالی که حقیقت امر اجبار و تبعید بود، چون امام از این کار ابا داشتند و ناچار شدند فرمان مأمون را اجرا کنند و در این کار اختیار و اراده‌ای از خود نداشتند که قبول و یا رد کنند. مأمون در حقیقت در پی این بود برای حکومت خود که با قتل خلیفه به دست آورده بود، مشروعیتی به دست آورد.

وی ادامه داد: مأمون در عین حال می‌خواست با تهدیدهای اهل تسنن مقابله کند. چون همان طور که اشاره شد اهل‌تسنن و به خصوص بنی‌عباس با قتل امین مخالف بودند و این عمل از سوی مأمون که سابقاً ولیعهد بود، برای آن‌ها قابل پذیرش نبود. به این صورت مأمون حتی از طرف اقوام و خویشاوندان خودش هم احساس خطر می‌کرد و قصد داشت آن‌ها را نیز به نوعی تهدید کند که اگر شما هم با من درگیر شوید و قصد گرفتن قدرت از من را داشته باشید، خلافت را از تمام بنی‌عباس خارج می‌کنم و به طور کلی به خاندان علی(ع) خواهم سپرد. مأمون این منظور خود را با ولیعهد قرار دادن امام رضا(ع) ابراز کرد.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: رویداد دیگری که در آن زمان موجب تهدید قدرت مأمون شد، آن بود که علویان به طور مداوم در گوشه و کنار حکومت او شورش و قیام می‌کردند. این قیام‌ها پایه‌های حکومت مأمون را سست می‌کرد. اما اگر او موفق می‌شد امام رضا(ع) را ولیعهد کند و به دربار خودش بخواند، می‌توانست جلوی شورش علویان را بگیرد. زمانی هم که به این کار موفق شد، این قیام‌ها تا اندازه زیادی خاموش و آرام شدند.