نهضت عظیم کربلا را دارای رویکرد بزرگ سیاسی، اجتماعی و تربیتی می‌دانیم؛ حماسه‌ای که احیاکننده اسلام بود و باید سهم عظیمی برای زنان قائل شویم؛ چرا که اگر زنان شجاع، باایمان و پاکباخته در صحرای کربلا نبودند، رسالت عظیم حسینی ناتمام می‌ماند.
گفت‌وگوی ما با دکتر زهرا روح‌اللهی امیری، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم(ع) درباره نقش زنان در قیام عاشورا و به ثمر رساندن اهداف امام حسین(ع) است.
اهداف قیام امام حسین(ع)
دکتر روح‌اللهی امیری در ابتدای صحبت با بیان شرایط قیام عاشورا توضیح می‌دهد: قیام عاشورا و انقلاب امام حسین(ع)، زمانی اتفاق افتاد که جامعه اسلامی از اهداف پیامبر(ص) فاصله بسیار زیادی گرفته بود و انحراف واقعی از اسلام را در جامعه شاهد بودیم. محتوای رسالت مانند عدالت، انسانیت، برابری و... که رسول گرامی اسلام(ص) ۲۳سال برای دستیابی به آن تلاش کرده بود با عملکرد نادرست حاکمان پس از او به انحراف کشیده شده بود. مفسده، انحراف، نابسامانی و کجرویهای جامعه اسلامی سبب شد امام حسین(ع) درصدد اصلاح آن برآید. آن حضرت برای احیای ارزشها و معیارهای اصیل اسلامی، نفی و محو بدعتها و از بین بردن آفات و آسیبهای فرهنگی و اجتماعی، زنده کردن شعائر دینی، اقامه حق و عدالت اجتماعی، نابودی استبداد و ظلم و فسق و فجور، اعتلای کلمه توحید، خرافهزدایی از چهره اصیل دین، دیندار کردن جامعه در عرصههای گوناگون و حوزههای فکری و عملی، این نهضت بزرگ را به راه انداخت. در نهایت نیز امام(ع) به دست پلیدترین انسان زمان به شهادت رسید.
این استاد تاریخ ادامه می‌دهد: پس از شهادت امام حسین(ع) و حذف فیزیکی او انتظار می‌رفت اهداف اصلی قیام به دست فراموشی سپرده شود اما با نگاهی به تاریخ مشاهده می‌کنیم این واقعه نه تنها فراموش نشد بلکه هر چه از زمان وقوع فاصله گرفت شعله‌ورتر شد و ابعاد وسیع‌تری را به خود اختصاص داد.
وی در پاسخ به این پرسش که این آگاهی تاریخی مردم چگونه شکل گرفت و چه افرادی در این آگاهی‌بخشی سهم داشتند، پاسخ می‌دهد: برای تبیین این نکته باید اشاره کنیم وقتی حادثه‌ای تاریخی در نقطه زمانی و مکانی خاصی اتفاق می‌افتد، افرادی باید این واقعه را گزارش کنند. بیشتر افراد برجسته و نقش‌آفرینان مهم حاضر در حادثه دردناک عاشورا، شهید شده و تعداد اندکی از زنان و کودکان در این کاروان زنده ماندند. پس تنها راویان این روایت باید طرف مقابل این حادثه، یعنی دشمنان امام حسین(ع) و کسانی باشند که این حادثه دردناک را رقم زدند.
عصر پس از عاشورا، عصر زنان عاشورایی
این پژوهشگر تاریخ تشیع یادآور می‌شود: قدرت و ثروت حرف اصلی را در انتقال روایت‌های تاریخی می‌زند و بنی‌امیه ید طولایی در تحریف‌های وقایع داشت. تحریف وقایع از دوران معاویه شروع شده بود. او تاریخ‌نگاران زیادی مانند محمد بن مسلم بن شهاب زهری و... را استخدام کرده بود و وظیفه اصلی آن‌ها تحریف روایت‌ها و تاریخ صدر اسلام بود. این افراد نقش زیادی در تحریف عملکرد امیرالمؤمنین(ع) داشتند. با توجه به اینکه جنایت آنان در کربلا می‌توانست چهره زشت بنی‌امیه را به دیگران بنمایاند و جایگاه و مشروعیت آنان را زیرسؤال ببرد، انتظار می‌رفت تمام عوامل، امتیازات، ثروت و سرمایه خود را به کار بگیرند. اما چه شد که حتی مورخان اهل سنت و حتی تمام افرادی که درطول تاریخ منتسب به آنان بودند هرگز یزید را تأیید نکردند و حتی برعکس، یزید یکی از منفورترین حکام بنی‌امیه در طول تاریخ بود و چهره زشت او تاریخ بنی‌امیه را سیاه کرد؟
او بیان می‌کند: اگر به سؤال اصلی و دلیل ایجاد آگاهی تاریخی برگردیم به نظر می‌رسد تمرکز اصلی را باید بر چند زنی بدانیم که در واقعه عاشورا و انتقال روایت آن نقشی اساسی ایفا کردند. حضرت زینب(س) خواهر بزرگوار حضرت و دختران امام حسین(ع) افرادی هستند که دنباله نهضت حسینی را گرفتند و به واسطه آشنایی خوبی که با اهداف امام(ع) داشتند دست به روشنگری زدند. عصر پس از عاشورا، عصر زنان عاشورایی است که تمامی مسئولیت نهضت امام(ع) را بر دوش خود گرفتند و این وظیفه را به بهترین شکل انجام دادند. تمام آنچه امام حسین(ع) قرار بود با حرکت و سپس با شهادت خود به جهانیان بفهماند، زنان عاشورایی منتقل کردند.
نقش حضرت زینب(س) در رسوایی یزید
دکتر روح‌اللهی امیری تصریح می‌کند: امام حسین(ع) برای قیام کربلا اهداف بزرگی مانند اصلاح امت، امر به معروف و نهی از منکر، احیای سنت پیامبر اکرم(ص)، حمایت از حق و مبارزه با باطل، تشکیل حکومت اسلامی، مبارزه با جهل، اجرای عدالت، مقام شفاعت عظما، افشای چهره منافقان و امتحان گسترده مسلمین را در نظر داشت. او در پی این هدف بود که چهره ضد دین بنی‌امیه را به دیگران معرفی کند. آن حضرت(ع) در وصیت‌نامه‌ای کوتاه اما بسیار پرمحتوا به برادرش محمد حنفیه می‌نویسد: «من از سر هوا و هوس قیام نکردم و قصد افساد و ظلم به دیگران را هم ندارم، در پی پست و مقام و مال دنیا هم نیستم بلکه به منظور اصلاح امت جدم قیام کرده‌ام». یا در جایی دیگر امام حسین(ع) هدف خود را از قیام این‌گونه شرح می‌دهد: «من شما را به کتاب خدا و سنت پیامبرش فرا می‌خوانم، چرا که این گروه سنت پیامبر(ص) را از بین برده و بدعت در دین را احیا کردند».
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم(ع) در ادامه به نقش حضرت زینب(س) نیز اشاره و عنوان می‌کند: زمانی که واقعه عاشورا اتفاق افتاد، اندیشه فقهای آن دوره، برجسته کردن حکم فقهی است که هر که علیه حاکم زمان خود قیام کرده و شورشی انجام دهد از خوارج است. با این انگ، تمامی کسانی که در قتل امام حسین(ع) شرکت کردند مباهات می‌کردند که عمل دینی انجام دادند. حضرت زینب(س) برای خنثی کردن این مسئله در مسند سخنوری و افشای اسرار برآمد و تاج و تخت و یزید و یزیدیان را متزلزل کرد. نمونه آن سخنوری‌ها خطبه‌هایی است که در کوفه و شام قرائت کرد. او به‌گونه‌ای حرف زد و با صدای بلند پیام امام(ع) را به جهانیان رساند و جایگاه امام را به کوفیان فهماند که صدای گریه آنان بلند شد. تأکید او بر این بود که این کشته‌ها از خاندان رسول خدا(ص) هستند و تأکید می‌کرد چگونه ننگ کشتن فرزند رسول خدا(ص) و سرور جوانان بهشت را از دامن خود پاک می‌کنید. زینب(س) به تبیین جایگاه امام(ع) پرداخته و به کوفیان فهماند این کسی را که به شهادت رساندید در پی احیای دین رسول خدا(ص) بوده است.
زنان عاشورایی، احیاکنندگان حرکت امام حسین(ع)
این کارشناس تاریخ تشیع ادامه می‌دهد: حضرت زینب(س) در کاخ یزید برای پاسخ‌گویی به یاوه‌گویی‌های او به طور مستدل به آیه ۱۰ سوره روم اشاره کرد که «سرانجام کار آنان که بسیار به اعمال زشت و کردار بد پرداختند این شد که آیات خدا را تکذیب و تمسخر کردند». به این معنا که اگر تو امروز با این اشعار کفرآمیز، اسلام و ایمان را انکار میکنی و به نیاکان مشرکت که در جنگ بدر به دست مسلمانان کشته شدند میگویی ای کاش بودید و انتقامگیری مرا از خاندان بنی‌هاشم میدیدید، جای تعجب نیست، این نتیجه اعمال سوء تو است. به خاطر گناهانی است که انجام دادی و سبب شد نبوت و امامت را انکار کنی.
او یادآور می‌شود: حضرت فاطمه صغری(س) نیز در خطبه‌هایش مصیبت‌هایی که از سوی کوفیان به اهل بیت(ع) رسید را یادآور شد. «شما ما را تکذیب و تکفیر کردید و ریختن خون ما را مباح و جنگیدن با ما را حلال و غارت اموال ما را جایز دانستید» راوی می‌گوید: صداها به گریه برخاست و گفتند بس است ای دختر پاکان! دل‌هایمان را سوزاندی و آتشمان زدی.
دکتر روح‌اللهی امیری خاطرنشان می‌کند: در مورد نقش زنان عاشورایی پس از قیام امام حسین(ع) باید بگوییم زینب(س) و زنان همراه او زنده‌کنندگان اندیشه امام یا احیاکنندگان حرکت امام حسین(ع) هستند. نقش ایشان در تربیت سیاسی همه مسلمانان در همه دوره‌ها این است که به مسلمانان نشان دادند در هر شرایطی می‌توان به گونه‌ای عمل کرد که دین از خطر نجات پیدا کند و برای احیای دین باید از جان، مال و آبرو گذشت و ایستادگی کرد و حتی از قدرتمندترین قدرت‌ها هم نترسید و باامید به پشتیبانی خداوند، در برابر قدرت‌ها ایستاد. زنان عاشورایی با تبیین اهداف امام و انتقال پیام او توانستند به همه تاریخ درس مقاومت، ایستادگی و نهراسیدن از قدرت‌های بزرگ دهند. آن‌ها توانستند تمام امکانات محدود خود را بسیج کنند تا به بهترین شکل این واقعه را به همه تاریخ نشان دهند.
نظر شما