به گفته محمد قاسم‌پور، مهم‌ترین پیام این مستند، تصویر ارادت ایرانی‌ها به واقعه کربلاست و از این رو این مستند در بسیاری از صحنه‌ها، تأثیرگذار است و سبب غلیان احساس تماشاگر می‌شود.
«صحنه آخر» اجرایی دوزبانه دارد و همین مزیت، تعزیه حصیرآباد را از سایر تعزیه‌ها متمایز می‌کند. قاسم‌پور زاده اهواز است و از آنجا که شاهد تعزیه‌های زیادی در محله حصیرآباد بوده، این مستند را در اهواز ساخته است.
ایده «صحنه آخر» تا تبدیل آن به طراحی سناریو حدود دو سال و نیم زمان برده است. در این مستند، مردم به صورت برنامه‌ریزی نشده و غریزی وارد صحنه تعزیه می‌شوند و نقش پیدا می‌کنند.
پیوند مردم ایران با واقعه عاشورا و بهره‌ای که این مستند از این اعتقاد ناگسستنی برده است، موجب شده «صحنه آخر» با اقبال مخاطب مواجه شود و تحسین منتقدان را برانگیزاند.
این مستند تجربه‌های موفق جشنواره‌ای داشته و در جشنواره‌های خارجی و داخلی یزد، خوزستان و جشنواره حقیقت به نمایش درآمده و با اقبال روبه‌رو شده است.
وقتی «شمر» سوژه یک فیلم می‌شود
بر خلاف سایر آثار عاشورایی، شخصیت اصلی «صحنه آخر» منفورترین شخصیت کربلا یعنی شمر بن ذی الجوشن است.
قاسم‌پور، کارگردان «صحنه آخر» درباره دلایل انتخاب نقش شمر به عنوان شخصیت اصلی این مستند می‌گوید: ما در این مستند به سراغ نقش‌هایی مثل امام حسین(ع) یا حضرت عباس(ع) نرفتیم زیرا پرداختن به چنین شخصیت‌های بزرگی کار ساده‌ای نیست و نمی‌توانستیم آن‌ها را به عنوان شخصیت اصلی قرار دهیم. از طرفی «شمر» در واقعه عاشورا و رقم زدن تاریخ این واقعه نقش مهمی دارد. او فرماندهی بخشی از سپاه عمر بن سعد را بر عهده داشت و به دستور او، پس از شهادت بسیاری از اصحاب امام حسین(ع)، دشمنان به سوی خیمه‌ها حمله بردند. شمر پس از فرو بردن نیزه خود در خیمه امام حسین(ع) دستور داد تا آتش بیاورند و خیمه را با افراد درون آن بسوزانند که لعن و نفرین‌های زیادی را برای همین مسئله به جان خرید. در ساعات پایانی جنگ و زمانی که امام حسین(ع) جراحت‌های بسیاری دیده بود، شمر ایشان را به شهادت رساند و سرشان را از بدن جدا کرد.
نقش شمر به واسطه این تاریخچه و همچنین حس و حال درونی تعزیه‌خوان‌هایی که معمولاً نقش شمر را بر عهده می‌گیرند و شمرخوانی می‌کنند، بار دراماتیکی زیادی دارد در نتیجه، تصمیم گرفتم با پرداختن به این سختی، موضوع را از این زاویه دید روایت کرده و شخصیت ایفاگر نقش «شمر» را به‌عنوان سوژه اصلی مستند انتخاب کنم.
تعزیه؛ هنری رو به فراموشی
موضوع مهم «صحنه آخر» تعزیه است. این هنرمند درباره اینکه چرا از بستر تعزیه برای این مستند استفاده کرده است، توضیح می‌دهد: تعزیه یک هنر آیینی نمایشی ایرانی و شیعی است یا به عبارت دیگر تعزیه یا شبیه‌خوانی یک روایت تمثیلی از ماجرای کربلاست، به همین دلیل این موضوع هم از زاویه هنری و هم از نگاه دینی و آیینی قابل بررسی است. واقعه کربلا همیشه یک موضوع دراماتیک و جذاب برای مردم اهل نمایش بوده است. ضمن اینکه این هنر رو به فراموشی است و معرفی و یادآوری آن به هر طریقی می‌تواند به زنده نگه داشتن آن کمک کند. اگر هنر تعزیه در میان مردم دیده شود، مردم قطعاً از دیدن یک نمایش آیینی و باشکوه لذت می‌برند. همه ما باید در هر جایگاهی که هستیم از این هنر سخن بگوییم زیرا در عصر حاضر با وجود شکل‌گیری رسانه‌های مجازی مردم توجه کمتری به این گونه نمایشی دارند اما رسانه می‌تواند کم‌کاری‌ها را جبران کند و بستری برای تبلیغ تعزیه و هنرهای آیینی نمایشی باشد. من به عنوان یک کارگردان تصمیم گرفتم با ساختن مستند، به پررنگ شدن این هنر میان مردم کمک کنم.
هنر تعزیه را به پارک‌ها بیاورید
قاسم‌پور با بیان اینکه اکنون اگر بخواهیم تعزیه ببینیم باید به روستاها یا جایی دورافتاده برویم و هنر تعزیه از دسترس عموم مردم خارج شده است، با ارائه یک راهکار برای زنده کردن هنر تعزیه به مسئولان فرهنگی می‌گوید: برنامه‌ریزان و مجریان فرهنگی باید این هنر را به داخل فرهنگسراها و پارک‌ها بیاورند تا اجرا و دسترسی آن برای عموم مردم آسان شود. همچنین با توجه به جایگاه مردمی این هنر می‌توان از فعالان و متولیان این عرصه حمایت کرد. با توجه به اینکه تعزیه‌خوانی هنری با ویژگی‌های منحصر به فرد است که در هر شرایطی، با هر امکاناتی و در هر مکان و زمانی قابلیت اجرایی دارد و در عین سادگی و با وجود تکراری بودن، مورد توجه و استقبال مردم و به‌ویژه جوانان این مرز و بوم بوده، لازم است پژوهش‌ها و تحقیقات بیشتری در ابعاد مختلف این آیین سنتی انجام شود.
او با اشاره به اینکه برای ساخت «صحنه آخر» مطالعاتش را در تهران، خوزستان و فضای مجازی انجام داده است، درباره چالش‌های ساخت مستند، توضیح می‌دهد: از لحاظ فاصله مکانی که من و بچه‌های تیم داشتیم به چالش‌هایی برخوردیم اما به واسطه همکاری و میهمان‌نوازی که مردم حصیرآباد اهواز برای ساخت این مستند با من داشتند، این چالش‌ها به راحتی برطرف شد. سختی کار در نحوه اجرای تعزیه بود زیرا اگر به تصاویری که باب میلم بود دست پیدا نمی‌کردم باید یک سال دیگر برای ساخت آن منتظر می‌ماندم و تلاش می‌کردم.
تنهایی قاتل بزرگوارترین شخصیت تاریخ
حامد صفایی، طراحی پوستر مستند «صحنه آخر» را بر عهده داشته که به گفته کارگردان با درک درستی از مستند، این پوستر طراحی شده است.
تنهایی شخصیت «شمر»، رنگ قرمزی که نمادی از خون عاشوراست و نمایی از تعزیه به شیوه‌ای ماهرانه در پوستر به تصویر کشیده شده است. بازیگر نقش شمر که تنها و دور از هیاهوی روز عاشورا در محوطه قدم می‌زند و به فردا می‌اندیشد؛ فردایی که قاتل بزرگوارترین شخصیت تاریخ می‌شود و واقعه جانسوز عاشورا را رقم می‌زند.
نظر شما