این ظرفیت مهم مردمی هنگامی محقق می‌شود که مردم از آگاهی مناسبی در مورد مقررات، حدود و حقوق خود و دیگران بهره‌مند باشند. در این خصوص، اولویت‌بخشی به نقش مردم و حقوق آن‌ها بی‌تأثیر نیست.

زمانی که آحاد جامعه به وضوح شاهد احقاق حقوق خود باشند و ببینند دستگاه حاکمیت نسبت به مزیت‌های جامعه معتقد است و برای آن مابه‌ازا در نظر می‌گیرد،  وارد صحنه می‌شوند و نقش خود را ایفا می‌کنند.

نخستین اولویت که برای استفاده از ظرفیت‌های مردم با هدف حفظ امنیت اجتماعی لازم است، مسئله «انگاره‌سازی» و «گزاره‌پردازی» است. انگاره‌سازی یعنی نهادهای فرهنگی و مدیریتی با آگاهی‌بخشی به موقع به شهروندان، آن‌ها را نسبت به حقوقشان آگاه کنند و گزاره‌پردازی یعنی رفتارهای سیستم مدیران به‌گونه‌ای باشد که انگیزه‌های مردمی نسبت به خطوط قرمز اخلاقی و قانونی جامعه حفظ و تقویت شود.

مردم باید شاهد تأثیرمشارکتشان در فرایندهای جامعه باشند و دستگاه مدیریتی هم تلاش خود را بر افزایش استفاده از این ظرفیت بگذارد. اگر این مهم محقق شود، شاهد افزایش کنشگری غیرتمندانه در گروه‌های اجتماعی خواهیم بود. نتیجه چنین افزایش انگیزه‌هایی، بالا بردن حس دفاع و حفاظت از امنیت خاک و وطن و ناموس است.

تجربیات موفق امام‌خمینی (ره) در راهبری جامعه در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و همچنین مدیریت هوشمندانه رهبر معظم انقلاب در ادوار مختلف فتنه‌ها، نشان‌دهنده آثارکلان امیدبخشی به جامعه برای حفظ امنیت است. در این میان کنار گذاشتن تناقض‌ها و افزایش صداقت مدیران با آحاد جامعه بسیار مؤثر خواهد بود. زمانی که مردم شاهد صداقت و هم‌افزایی مسئولان برای رشد کیفیت زیست جامعه باشند، می‌توانیم روی ظرفیت آن‌ها برای حفظ امنیت اجتماعی حساب کنیم. تجربه‌ای که در دفاع مقدس شاهد آن بودیم، آن‌گاه که همه اقشار مردم برای دفاع از خاک و ناموسشان بسیج شده بودند و اولویت اصلی‌شان حفظ امنیت بود.

اهمیت این حوزه در بخش ملی و جهانی نیز انکارناپذیر است. بدین معنی که حضور آگاهانه و مؤثر مردم می تواند زمامداران را در تحقق « امنیت ملی»، «امنیت منطقه‌ای » و نیز« امنیت جهانی» یاری کند. امام علی (ع) برای مقابله با کسانی که به جان و مال مردم تعرض می‌کنند، مردم را به حضور فرا می‌خواندند تا در کنار دستگاه‌های حکومتی، به شرارت آنان خاتمه دهند و این مشارکت را نه فقط « جایز» بلکه لازم و «وظیفه» می‌دانستند.

چنین تلقی‌ای از مشارکت مردم در عرصه امنیت اجتماعی، الهام گرفته از آیات کریمه قرآن و احادیث فراوانی از حضرات معصومین (ع) است . می‌دانیم یکی از راه‌های جلب مشارکت مردم، ارتقای سطح آگاهی‌های آنان متناسب با موضوع مشارکت است و امام علی(ع) از این روش برای به صحنه آوردن مردم به منظور تأمین امنیت و مقابله با ناامنی، به فراوانی بهره بردند.

اطلاع و آگاهی از هر چیزی، زمینه‌ساز کشش عاطفی و گرایش مثبت یا منفی خواهد بود؛ بنابراین برای تقویت رفتار مشارکتی مردم در هر موضوع و گستره‌ای لازم است آگاهی‌های متناسب و مورد نیاز به آنان ارائه شود.

دفاع از جان و مال و ناموس و قرار دادن حریم و حفاظ برای صیانت از سرمایه‌های حیاتی، امری غریزی و طبیعی است. بنابراین آگاهی افراد در مورد حقوق فردی و اجتماعی خویش به عنوان یکی از متعلقات و سرمایه‌های انسان، عامل تحرک آنان برای استیفای حقوق و یا مقابله با متعرضان به آن‌ها می‌شود.