تا چند سال گذشته مارها برای زهرگیری از طبیعت زنده گیری و به مکان دیگری منتقل می شدند و حتی بعد از عملیات زهرگیری در همان مکان نگهداری می شدند تا به دفعات زهرگیری شوند که این روند حیاتشان را تهدید می کند و در موارد زیادی منجر به تلف شدنشان می شد اما اکنون در بیشتر موارد دیگر این اتفاق نمی افتد و مارها در محل زنده گیری و بعد از گرفتن زهر در همان محل رهاسازی می شوند؛البته حیات این مارها هم به نحوه گرفتن زهر و رهاسازی آن ها بر می گردد اما به هر حال این روش تهدیدی برای مارها است که سازمان محیط زیست با هدف حمایت از این خزندگان در تلاش است تا زنده گیری را به صفر برساند و تکثیر در اسارت اجازه دهد تا مارها آزادانه در طبیعت زندگی کنند.

زنده گیری مار از طبیعت کار درستی نیست

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفت: برخی سال ها برای جمع آوری مار از طبیعت بین دو تا سه هزار حلقه مجوز داده می شد که این تعداد را کاهش دادیم به طوری که سال گذشته فقط مجوز ۴۵۰ حلقه مار را صادر کردیم اما در تلاشیم تا با همکاری مشترک با دانشگاه تهران و شرکت های دانش بنیان تعداد صدور مجوزها را به صفر برسانیم.

حسن اکبری درباره وضعیت خزندگان از جمله مارها در طبیعت اظهار داشت: به نظر می رسد خشکسالی و تغییر اقلیم به بسیاری از خزندگان آسیب جدی رسانده است، در واقع خزندگان گروهی از مهره داران هستند که از توسعه و تخریب زیستگاه ها آسیب جدی دیده اند، بسیاری از مناطق غرب کشور به دیم‌زار تبدیل شدند، بسیاری از زیستگاه ها توسط جاده ها و معادن تخریب شدند از این رو وضعیت خزندگان به ویژه آن هایی که کمیاب تر بودند تا حدودی آسیب پذیر شدند این در حالیست که به این موجودات کمتر توجه می شود و با این تغییرات قدرت جابجایی و مهاجرتشان محدودتر شده است که روند به آسیب پذیری آن ها اضافه می شود.

وی افزود: با توجه به این شرایط با کمک دانشگاه سبزوار ۳۰ کارشناس از ۳۰ استان را دعوت کردیم و در نشست سه روزه ای مسائل، چالش ها و ضرورت هایی که برای حفاظت از خزندگان در نقاط مختلف کشور است را احصا کردیم و قرار است در قالب یک رفت و برگشت و تکمیل اطلاعات و جمع آوری تمام پژوهش ها و مطالعاتی که درباره خزندگان صورت گرفته به یک نقشه راه مناسب برای تمام این موجودات برسیم.

تهیه نقشه راه مناسب برای تمام خزندگان و به صفر رساندن صدور مجوز برای زنده گیری مارها از طبیعت با هدف گرفتن زهر برنامه های در دست اقدام سازمان محیط زیست است.اکبری درباره وضعیت خزندگانی مانند مار که از آن ها زهرگیری می شود گفت: با توجه به آسیبی که خشکسالی و تخریب زیستگاه به حیات و جمعیت مارها وارد کرده در تلاشیم تا زنده گیری آن ها از طبیعت با هدف زهرگیری به صفر برسد از این رو تکثیر در اسارت این گونه جزو برنامه های سازمان حفاظت محیط زیست است، البته این کار قبلا با همکاری دانشگاه تهران کلید خورده بود، مراحل پایلوت را گذراند و در این یک سال گذشته به نتایج بسیار خوبی رسید، در واقع توانستند مارهای سمی که همیشه با هدف زهرگیری از طبیعت جمع آوری می شدند را در اسارت تکثیر کنند و از آن ها زهر بگیرند، حال قرار است در یک کار مشترک با شرکت های دانش بنیان مراحل تولید آنتی وروم از زهر تهیه و مراحل تست آن هم انجام شود، این می تواند کمک کند به اینکه از صدور مجوز برای زنده گیری مار در طبیعت بی نیاز شویم که این گام مهمی است.

وی تاکید کرد: در واقع زمان آن رسیده که با تکثیر خزندگان در اسارت بتوانیم سم مورد نیاز برای تولید آنتی وروم ها که وزارت بهداشت نیاز دارد را تامین کنیم برای اینکه دیگر زنده گیری مار از طبیعت کار درستی نیست چون وضعیت خزندگان و دوزیستان در کشور چندان خوب نیست.

زنده گیری افعی البرزی و افعی دماوندی از طبیعت ممنوع

همچنین کارشناس خزندگان دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره برداشت مار از طبیعت با هدف زهرگیری گفت: زنده گیری گونه مار از طبیعت با هدف گرفتن زهر به میزان گزش، مصرف آن سم در سرم سازی، شدت تاثیر زهر و نوع حیوان متفاوت است، مثلا افعی گرزه حیوانی قوی است و تاثیر و میزان زهرش هم نسبت به افعی قفقازی بیشتر است بنابراین درخواست زنده گیری این دو مار متفاوت است.

اصغر مبارکی افزود: با توجه به عواملی که حیات خزندگان از جمله مارها را تهدید می کند قطعا تکثیر در اسارت می تواند کمک بزرگی به جمعیت این گونه در طبیعت کند، در واقع با نگهداری مارها در مراکز تکثیر می توانند به دفعات از یک مار زهر گیری انجام دهند که این روند می تواند تا حد زیادی میزان برداشت از طبیعت را کاهش دهد.

مجوز مارگیری صفر می‌شود

وی درباره اینکه گفته می شود کیفیت سمی که از مار در اسارت گرفته می شود نسبت به مار در طبیعت متفاوت است گفت: در این زمینه نظریات متفاوتی وجود دارد، اگر رژیم غذایی که در مراکز تکثیر در اسارت استفاده می شود متنوع باشد می تواند مشابه زهر طبیعی باشد البته کارشناسان معتقدند خیلی تفاوت نمی کند چون ترکیبی که زهر دارد به صورت طبیعی در گونه ثابت است، ممکن است نوع رژیم غذایی تاثیری بگذارد اما اگر متنوع باشد ممکن است این زهر با زهر طبیعی تشابه بیشتری داشته باشد.

کارشناس خزندگان دفتر حیات وحش اظهار داشت: در گذشته ماری که برای زهرگیری از طبیعت گرفته می شد بعد از این مرحله تلف می شد اما اکنون با روشی که از چند سال پیش اجرا می شود دیگر ماری نمی میرد چون در همان محل زنده گیری و عملیات گرفتن زهر انجام و بعد از آن در همان محل رها می شود و چون مارها به راحتی پراکنده می شوند از این رو جای نگرانی وجود ندارد، در واقع از چند سال گذشته دیگر هیچ ماری به موسسه سرم سازی منتقل نمی شود در حالی که قبلا مارها برای زهرگیری به موسسه سرم سازی یا سازمان محیط زیست منتقل و نگهداری می شدند که به مرور بیمار و در نهایت تلف می شدند که با این روند از چرخه طبیعت حذف می شدند.

وی تاکید کرد: قطعا رساندن صدور مجوز برای مارگیری به صفر می تواند برای نجات این گونه کمک کننده باشد، درخواستی که سالانه وجود دارد بر اساس نوع گونه و گزش متفاوت است بنابراین هدف این است تا جایی که امکان دارد این برداشت به جایی برسد که آسیب به طبیعت آن کمتر باشد.

مبارکی با اشاره به اینکه روش زهرگیری از مار در دنیا هم به این دو روش زنده گیری از طبیعت و تکثیر یا نگهداری در اسارت است گفت: از هر مار سمی می توان زهرگیری کرد اما اکنون از همه مارها زهر گیری نمی کنند مانند افعی البرزی و افعی دماوندی با توجه به وضعیت حفاظتی که دارند یعنی گونه های حفاظت شده هستند، برداشت انجام نمی شود.