احداث نخستین باغ‌وحش در ایران به دوران قاجاریه بازمی گردد که آن را مجمع الوحوش می‌نامیدند؛ ناصرالدین شاه قاجار، به تقلید از فرنگی‌ها در «دوشان تپه» تهران، «مجموع الوحوش» راه انداخته و دستور داده بود حیوانات مختلفی را در آنجا گرد هم جمع کنند.
به مرور زمان تعداد باغ وحش‌ها در ایران گسترش یافت، سال‌های زیادی از احداث اولین مجمع الوحوش می‌گذرد تا اینکه امروزه ایران دارای چندین باغ وحش بزرگ است؛ باغ‌وحش‌هایی که قرار بود محل نگهداری حیوانات باشند امروز محل آزار و مرگ آنها شده‌اند.
آمار غیر رسمی تلفات حیوانات باغ‌وحش
تاکنون آمار رسمی از میزان تلفات حیوانات در باغوحشهای ایران منتشر نشده است و بسیاری از مرگ‌ومیرها هم فرصت رسانه‌ای شدن پیدا نمی‌کنند ولی همین میزان اندکی که به رسانه‌ها درز پیدا کرده است دورنمایی از وضعیت باغوحشهای کشور است.
بررسی‌ها از اخبار منتشر شده درباره تلفات حیوانات باغوحشهای ایران در ۱۰ سال گذشته (اززمستان ۹۱ تاکنون) نشان میدهد که تاکنون دست‌کم ۳۰ بار تلفات حیوانات وحشی از ۱۴ باغ‌وحش، دلفیناریوم و باغ پرندگان ایران خبری شده و شامل مرگ ۵۲ حیوان وحشی و دست‌کم هزار تا ۳ هزار پرنده وحشی در دو باغ پرندگان است. با وجود ابلاغ ضوابط و آیین‌نامه جدید باغ‌وحش‌ها از سوی سازمان محیط زیست در سال ۹۹ ولی هنوز آمار مرگ و میر چشمگیر است.
تلفات مطرح‌شده و شاخص در رسانه‌ها در این ۲ سال به ۱۵ مورد رسیده و یک مورد هم در باغ پرندگان آنفلوآنزا منجر به مرگ دست‌کم ۷۰۰ پرنده شده است. همه این موارد در شرایطی است که تنها خبر مرگ حیوانات در معرض انقراض، رسانه‌ای می‌شود و تلفات گونه‌های بومی و غیر کمیاب کمتر گزارش شده و مورد توجه قرار می‌گیرد.
تا سال ۹۷ بیشترین خبر از تلفات از باغوحشهای مشهد، خرم‌آباد و ارم در رسانه‌ها درز پیدا می‌کرد ولی در این ۳-۲ سال پای باغ‌وحش صفادشت هم به رسانه‌ها باز شد. براساس بررسی‌ها درباره تلفات با احتساب دو مورد تایید نشده ۲۱ مورد در باغ‌وحش مشهد، ۷ مورد در صفا دشت، ۷ مورد ارم، ۴ مورد خرم‌آباد، ۵ مورد دلفیناریوم و بقیه در دز، کرمان، ارومیه، زابل، تبریز و دزفول اتفاق افتاده است.
آخرین خبر تلفات از باغ‌وحش مشهد سال ۹۹ منتشر شد؛ باغ‌وحشی که در سال ۹۸ -۹۷ مدتی تعطیل بود ولی هم‌اکنون فعال است. مرگ و میر حیوانات باغ‌وحش صفادشت تنهاسال پس از راه‌اندازی مجموعه رسانه‌ای شد و آخرین مورد تلفات در باغ‌وحش ارم نیز خرداد ماه امسال در رسانه‌ها منتشر شده است. باغ‌وحش خرم‌آباد آبان ۱۴۰۰ به‌طور کامل تعطیل شد و آخرین خبر مرگ و میر در آن مرداد ۹۵ گزارش شده بود. علاوه بر همه اینها دی‌ماه سال ۹۸ همزمان با مرگ آلفا در دلفیناریوم برج میلاد شورای هماهنگی شبکه تشکل‌های مردم‌نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور اعلام کرد که از ۱۲ پستاندار دریایی در این دو دلفیناریوم در مقاطع زمانی مختلف فقط یک دلفین و یک شیر دریایی در برج میلاد دیده می‌شود.
همه اینها نشان میدهد شرایط باغوحشهای ایران از زمان مجمع‌الوحوش بودن تغییری نکرده است وشاید بدترهم شده باشد. طبق مقاله‌ای که در سایت انجمن متخصصان محیط‌زیست ایران قرار گرفته است با بررسی که از بازدید کنندگان باغوحشهای اصفهان، تهران و مشهد انجام گرفته است، «از نظرمردم وضعیت امکانات و وتجهیزات، مطلوبیت نظافت و بهداشت، استاندارد بودن محل نگهداری وحصارها و جود مراکز مراقبت دامپزشکی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد، حیواناتی که در این شرایط نامطلوب نگهداری می‌شوند اغلب دچار رفتارهای ناهنجار می‌گردند که ناشی از فقدان محرکهای طبیعی است، چنین حیواناتی ترجیح میدهند بیشتراوقات بخوابند یا در گوشه‌ای بنشینند.»
مشکل دیگر باغ وحش‌ها توله‌کشی از حیوانات و فروختن آنها است که بیچاره حیوان. در شرایط بد باید بچه به دنیا آورده تا باغ وحش به خاطر پول آنها را بفروشد و باز بچه بعدی. این حیوان نه از مادری چیزی می‌فهمد نه از زندگی و درست مثل یک ماشین توله‌آوری در بدترین شرایط در نهایت جان خود را از دست خواهد داد.
تصویری آشنا از اغلب باغوحشهای ایران که حیواناتی ضعیف و اغلب لاغر در گوشه‌ای کز کرده و به بیرون نگاه می‌کنند. درهمین مقاله آمده است که «دردنیا باغ‌وحش‌ها به سمت مراکزی برای تکثیر حیوانات در معرض انقراض درآمده ولی در ایران بیشتر جنبه آموزشی اهمیت دارد که روشی قدیمی است.»
همه این موارد نشان‌دهنده این است که وضعیت باغوحشهای ایران نامطلوب است و شرایط نگهداری حیوانات مناسب نیست، حالا اما اخبار امیدوار کننده‌ای از محیط‌زیست به گوش میرسد، به گفته مدیرکل دفترحفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط‌زیست قرار است نظارت بر باغ‌وحش‌ها بیشترشود و آنها را رتبه‌بندی کنند، اتفاقی که شاید باغ‌وحش‌ها را از این ضعیت اسفبار و نا امید کننده نجات دهد وباعث جلوگیری ازمرگ حیوانات شود.
نظر شما