این نشست به‌ویژه پس از الحاق قره‌باغ مورد مناقشه به جمهوری آذربایجان نمایانگر برخی تحولات سیاسی- امنیتی و جابه‌جایی بازیگران یا حداقل نقش‌های آنان در ظرفیت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای است.
نخستین نشانه‌های این تحولات اینکه پس از جنگ ۴۴ روزه میان ارمنستان و آذربایجان باوجود تلاش‌های زیاد تهران برای میانجیگری و ارائه راهکارها و ایده‌های پرشمار، این بازیگری کمتر مورد توجه بازیگران دیگر این صحنه حتی روسیه و ترکیه قرار گرفت و عملاً محوریت میانجیگری‌ها در این مناقشه به روسیه رسید.
اکنون اما در سایه جنگ اوکراین و مشغولیت پوتین به این موضوع و دومین نزاع کوتاه‌مدت اما تعیین‌کننده بین آذربایجان و نیروهای ارمنستان در بخش‌هایی از قره‌باغ کوهستانی و خانکندی، از یک‌سو بی‌اعتماد شدن ارمنستان به مسکو، و گرایش پاشینیان به غرب و از سوی دیگر ناگزیر بودن باکو از تعامل با تهران برای حفظ ارتباط خود با نخجوان به دلیل ناممکن بودن تحقق ایده کریدور زنگزور، به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران موفق شده با اثبات ظرفیت‌های خود نقش محوری و فعال را در این مناقشه به منصه ظهور برساند.
حضور پنج وزیر خارجه در تهران فرصتی است تا اولاً جمهوری اسلامی ایران بتواند ایده‌ها و طرح‌های خود را برای حل مناقشه‌های منطقه‌ای باقدرت بیشتری روی میز بگذارد.
دومین پیام و پیامد این است که این اتفاق بیانگر ظرفیت منطقه‌ای و همسایگان نخجوان و مهم‌تر از آن رویکرد این کشورها به سازوکارها و تعاملات منطقه‌ای برای حل اختلافات و غلبه بر چالش‌هاست.
بدیهی است قرار نبوده موضوع تنش بر سر قره‌باغ و مسائل پیچیده نخجوان و قفقاز در این نشست حل‌وفصل شده و از میان برود، اما پذیرش اینکه دو کشور اصلی موضوع تنش با همسایگان خود پشت یک میز بنشینند و به دنبال راه‌حل باشند، یک گام بزرگ روبه‌جلو برای چارچوب ۳+۳ است.
این بدان معناست که علاوه بر این دو کشور روسیه و ترکیه هم ظرفیت‌های بالای جمهوری اسلامی ایران را در رایزنی‌های سیاسی و منطقه‌ای پذیرفته‌اند، ضمن اینکه چنین رویدادی نشان می‌دهد کشورمان قادر است در چند حوزه همزمان مؤثر باشد؛ درنتیجه کنشگری آن از سطح دوجانبه به چندجانبه ارتقا پیدا خواهد کرد.
موضوع مهم دیگر در این اتفاق امکان رایزنی‌های چندجانبه حول موضوعات مهم و تنش‌آفرین منطقه همچون مسئله کریدورهاست. ایران ضمن آنکه موفق بوده کریدورهای شمال به جنوب را در دو دالان ارمنستان و آذربایجان به‌پیش ببرد و با هر دو همسایه خود تعامل خوبی داشته باشد، در تلاش است از تغییر و جابه‌جایی مرزهای جغرافیایی با ایده‌هایی همچون کریدور زنگزور جلوگیری کند. ازاین‌رو اکنون تمرکز تهران بر تقویت ظرفیت‌های ترانزیت خود با کلیدواژه راهگذر ارس برای فراهم کردن دسترسی مناسب آذربایجان به نخجوان است.
برگزاری نشست‌ها و رایزنی‌های دو، سه و چهارجانبه در حاشیه این اجلاس، فرصتی است تا دیپلمات‌های کشورمان بتوانند بسترهای لازم را برای پیشبرد این ایده‌ها نیز فراهم کنند.
نظر شما