منصفانه نگاه کنیم در چند سال اخیر شبکه نمایش خانگی سهم زیادی در پر کردن اوقات فراغت خانواده‌ها داشته است اما این روزها شاهد هستیم تولیداتشان کیفیت اولیه خود را ندارند و بیشتر به سمت بنگاه داری و کسب تبلیغات رفته‌اند.

 این پلتفرم ها همان طور که در دوران قرنطینه با رشد تصاعدی مواجه شدند، به تازگی با کاهش عجیب مخاطب رو به رو شده‌اند.کارشناسان معتقدند عامل مهم این موضوع کاهش سطح کیفیت تولیدات پلتفرم ها و افزایش هزینه اشتراک آن ها است.

لازم به ذکر است یکی از موضوعات مهمی که در چند سال اخیر مخاطبان را به سمت شبکه نمایش خانگی کشیده بود، صرفه‌جویی در منابع مادی و تولیدات متنوع آن ها بود. مخاطب علاقه‌مند به حوزه سرگرمی، فیلم  وسریال با وجود تولیدات شبکه نمایش خانگی دیگر نیاز به پرداخت هزینه بلیت سینما، هزینه رفت و آمد و ... نداشت و تنها با اشتراک اندکی در خانه همراه خانواده اوقات فراغت خود را پر می کرد. اما این روزها که مخاطبان با هزینه های گزاف اشتراک این پلتفرم ها مواجه شدند به بنگاه داری این شبکه‌ها پی بردند. یکی دیگر از عواملی که باعث شده مردم دوباره به سمت تلویزیون و سینما روانه شوند تبلیغات بی حد و اندازه پلتفرم‌ها قبل و بعد از برنامه‌هایشان بوده است. علاوه بر این به تازگی با پدیده‌ای نادرتر یعنی ورود اسپانسرها به حوزه تولید به صورت مستقیم هم مواجه هستیم. در برخی از تاک شو ها و مسابقات این شبکه ها مخاطب تنها با برند ها و محصولات گوناگون آشنا می‌شود و برنامه هیچ آورده دیگری برای فرد ندارند. اما در مقابل برای برنامه‌ساز و اسپانسر آن درآمدزایی فراوانی دارد.

با توجه به نکات فوق، درباره چگونگی ورود اسپانسرها به عرصه هنر و کاهش کیفیت مسابقات و تاک شوهای شبکه نمایش خانگی با سید رضا اورنگ، منتقد سینما و معاون سردبیر روزنامه بانی فیلم به گفت و گو پرداختیم که در ادامه می خوانید.

خانه ای روی آب

سید رضا اورنگ با ذکر این نکته که برنامه های سرگرمی معمولا مورد استقبال قرار می گیرد، گفت: شاید دهه 50 را بتوان دهه شروع این برنامه‌ها در دنیا نامید و در ایران هم با ظهور شبکه نمایش خانگی چند سالی است رونق بیشتری گرفته است. بعضی از این مسابقات و تاک شو ها آنقدر موفق بوده‌اند که هنوز ادامه دارد و بعضا نمونه‌های مشابه از یک سبک مسابقه به دلیل استقبال مخاطب ساخته می شود.

وی افزود: مبدا طراحی این نوع برنامه ها در ایران نبوده است، اما ایرادی ندارد که ما از نمونه های خارجی برداشت کنیم. فقط باید از خودمان هم چیزی به آن اضافه کنیم و صرفا کپی نکنیم. ما در ایران به موجی رسیدیم که این نوع مسابقات و تاک شو ها بسیار ساخته و از طریق پلتفرم ها پخش می‌شود، چون پدیده جدیدی هست مردم از آن استقبال می‌کنند.

تهیه‌کننده برنامه آیه‌های خاطره درباره افت کیفیت برنامه‌های سرگرمی پلتفرم ها بیان کرد: تماشاگر انتظار دارد هر فصل برنامه از قبلی بهتر باشد، اما اتفاق بدتری می‌افتد و هر فصل شاهد افت کیفیت این گونه برنامه ها هستیم. به نظر من دلیل اصلی افت کیفیت این است که  طراحی اولیه برنامه از خودشان نیست. تولیدکننده در ابتدا برنامه ریزی نمی کند که اگر از این برنامه استقبال شد فصل بعدی را چگونه بسازد؟! ما در واقع در زمینه تولیدات سرگرمی هیچ برنامه ریزی نداریم و صرفا کپی کاری است.

دست های آلوده

اورنگ تاکید کرد: تولیدکنندگان به پلتفرم ها نگاه بنگاه داری دارند. البته نمی توانیم بگوییم اصلا به هنر توجهی ندارند، اما حداقلی است، صرفا در اندازه ای که دوباره بتوانند سرمایه جذب کنند به هنر و کیفیت آثار توجه دارند.آیا کسی بررسی کرده سرمایه‌گذاران سریال‌ها و مسابقات شبکه نمایش خانگی چه کسانی هستند؟ حتی من شنیدم یک سرمایه گذار سینمایی که به خاطر برخی مسائل در زندان به سر می‌برد، از داخل زندان هنوز روی پروژه‌های شبکه نمایش خانگی سرمایه‌گذاری می کند و حتی خودش یک پلتفرم دارد! البته این موضوع را صد در صد تایید نمی‌کنم، طبق شنیده‌ها می گویم. سوالم اینجاست که این شایعه چرا بررسی نمی‌شود و جلوی جابه جایی پول های کلان گرفته نمی‌شود؟

زمانی که می‌بینیم کیفیت برنامه‌ها پایین آمده و با وجود آنکه مخاطب دیگر مثل سابق استقبال نمی‌کند باز هم تولید می‌شود، پس باید آگاه شویم که موضوع دیگری پشت پرده این تولیدات هست. موضوع فراتر از ساخت برنامه برای مردم و علاقه به هنر است. تا این موضوع روشن نشود مسئله سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی هیچگاه روشن نخواهد شد.  

ضعف محتوا و تکراری بودن تولیدات

اورنگ با تاکید بر اینکه مردم حوصله دیدن کار تکراری آن هم زمانی که هیچ حرف جدیدی نمیزند را ندارند، عنوان کرد: از یک چیزی که خوشمان می آید آنقدر آن را انجام می دهیم که دچار تهوع می شویم. یک مدت سریال های ماورایی مد شد، نتیجه چه شد؟ آنقدر تولیدات این سبک سریال بالا رفت که مخاطب دلزده شد. دوره دیگر فیلم های اجتماعی مد شد! باز هم آنقدر تکرار شد که مردم پس زدند. بنابراین اگر می بینید الان مخاطبان نسبت به قبل از چنین برنامه های سرگرمی استقبال نمی کنند علت آن ضعف محتوا و تکراری بودن تولیدات است.

نویسنده مجموعه طنز زیر آسمان شهر ، گفت: الان مثل گذشته نیست، اینترنت فضایی را برای مردم ما فراهم کرده است که می‌توانند همزمان با مردم دنیا رئالیتی‌شو های مطرح را تماشا کنند، پس ناخوداگاه سطح توقع مخاطب بالا می‌رود و نیازی نمی‌بینند محصول ضعیف ایرانی را ببینند.  

این منتقد سینما اضافه کرد: روزهای اول که این کپی‌برداری‌ها انجام شد مردم به شدت استقبال کردند، تولید کنندگان هم هرچه در چنته داشتند رو کردند، اما الان دستشان خالی است. من می گویم وقتی دستشان خالی است کار نسازند. خودشان را آماده کنند و دوباره به سمت تولید بیایند. موضوع این است به واسطه این برنامه ها پول های هنگفت جا به جا می شود. متاسفانه وزارت ارشاد و ساترا چشمشان را روی این جا به جایی ها بسته‌اند. هزینه تولید چنین برنامه هایی را بررسی نمی کنند! واقعا بودجه پروژه شکست خورده و نیمه تمام را چه کسی تامین کرده است؟

چهره‌های تکراری

وی درباره حضور مداوم چند بازیگر مشخص در مسابقات شبکه نمایش خانگی گفت: ساخت سریال و تاک‌شو در پلتفرم ها شدیدا روی سینما از نظر میزان دستمزد بازیگران تاثیر گذاشته است. بازیگرانی که در سینما و تلویزیون فعال بودند، در پلتفرم ها با بازی ضعیف‌تر و دستمزد بیشتر حضور دارند! شاهد این هستیم هنرمندی که هیچ تخصصی در اجرا ندارد، در پلتفرم‌ها به اجرا می پردازد چون این کار خوب پول دارد! اسم این فرد دیگر هنرمند نیست. شما یک هنرمند واقعی و مردمی را نام ببرید که در تاک شو ها و بازی های لوس شبکه نمایش خانگی وارد شود. آدمی که برای هنرش ارزش قائل شود هیچوقت وارد این بازی ها نمی‌شود. برخی هنرمندان عادت کردند هر کاری به آنها پیشنهاد شد، قبول کنند. قدیم بازیگران تازه کار کنار بازیگران بزرگ یاد می‌گرفتند اما الان با وجود چنین مسابقات و درآمد های کلان به خود مغرور می شوند و دیگر استاد شاگردی و احترام وجود ندارد.  

اورنگ افزود: بازیگرانی که در مسابقاتی مثل شب های مافیا و ... حضور دارند و دستمزدهای زیاد می گیرند با خودشان می‌گویند چرا خودم را برای یک نقش بکشم و ماه ها درگیر باشم؟ همین مسابقات کافیست! در پی این اتفاقات سطح تولیدات سینمایی هم پایین می‌آید.

ریاست اسپانسرها

این منتقد درباره پروتکل های تبلیغات و نقش پررنگ اسپانسرها در تاک شوهای شبکه نمایش خانگی عنوان کرد: تولیدکنندگان به واسطه سرمایه زیادی که در این فضا هست به هر نحوی می‌خواهند برای پلتفرم ها کار کنند حتی به قیمت اینکه بدترین محتواها را بسازند. در گذشته تبلیغات در برنامه ها استاندارد داشت، مثلا تلویزیون دولتی وسط فوتبال حق پخش تبلیغ نداشت، یا در سینما آگهی باید قبل از فیلم پخش می‌شد و ... همه چیز بر پایه چارچوب ها انجام می شد اما الان می بینیم فوتبال شروع شده تلویزیون ما هنوز تبلیغ پخش می کند! اسپانسر با خواهش و تمنا تبلیغ خودش را به تولید کننده می‌داد و حق دخالت در سایر امور تولیدی را نداشت، اما الان خود اسپانسر سریال و تاک شو می سازد که فقط تبلیغ برندش را بکند. در واقع اسپانسر به همه حوزه ها غالب شده است و علنا برندشان را معرفی می‌کنند.

اسپانسرهای شبکه نمایش خانگی معنای تبلیغات را اشتباه متوجه شده اند. وقتی مخاطب به اوج رئالیتی شو رسیده و لذت می برد، برنامه قطع می شود و آگهی پخش می کنند تا همان جا وسط دکور یک کالا را به طور محسوس تبلیغ می کنند بی احترامی به مخاطب است.

وی افزود: تبلیغات کالا در سینما و تلویزیون در گذشته نامحسوس بود اما با حضور پلتفرم ها با گونه جدیدی از تبلیغات آشنا شدیم! شعارشان شده آگهی بر آگاهی ارجح است. تفکر یک تولید کننده هنری نباید اینطور باشد. صرفا به پول فکر می کنند نه تولید فاخر و خوب!

وقتی اسپانسرها تولید کننده می‌شوند

رضا اورنگ با تاکید بر اینکه ما از همان روزهای ابتدایی آغاز تلویزیون چارچوب تبلیغات و حضور اسپانسر داشتیم، ادامه داد: باید ببینیم چه کسی این چارچوب را خراب کرده و کارمان به اینجا رسیده که اسپانسرها، تولید کننده شدند! اگر همه از چارچوب ها تمکین کنند این مسائل حل می شود. ما الان برای اینکه سرمایه برگردد فرهنگ و اعتقادات خودمان هم زیر پا گذاشتیم و فقط به اسپانسر و نظر او اهمیت می دهیم. دیگر سواد و سطح هنر کسی مهم نیست، فقط پول اسپانسر مهم است. در دهه 60 همه می آمدند هنر خودشان را نشان دهند، کسی نمی گفت از نظر مالی در این پروژه چقدر به من می رسد؟ اول می گفتند ما چطور هنرمان را به نمایش بگذاریم؟ به همین خاطر موفق بودند. اما الان اولویت ها تغییر کرده است. به روزگاری رسیدیم که حرف اسپانسر از مسئول پخش و کارگردان کار هم بیشتر اثر دارد. در صورتی که اسپانسر فقط حق نظارت دارد. نمی تواند روش تبلیغ و میزان نمایش آن را بگوید! اما در تمام رئالیتی شوها، سریال ها و ... خلافش را می بینیم. باورتان می شود اسپانسر در فیلمنامه، انتخاب بازیگر، انتخاب مجری، تدوین و ... دست می برد؟ گویی اسپانسر ارباب است و تهیه کننده و بقیه رعیت او! قشنگ نظام ارباب رعیتی شده و فقط هم محدود به پلتفرم ها نیست. سینما، تئاتر، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی را شامل می شود. نظام ارباب رعیتی نابود کننده هنر است. نمی دانم چرا روی این موضوع نطارتی نمی شود.

این منتقد سینما و تلویزیون حذف اکران فیلم خارجی از سینما ها را علت سطحی شدن ذائقه مخاطب دانست و گفت: قبلا تهیه کننده، فیلمساز و مردم این فیلم ها را می دیدند و رقابت بیشتری در افزایش سطح تولید بود. به این ترتیب ذائقه مردم تغییر کرد. هنر و سینما با این کار افت پیدا کرد و به تدریج به پلتفرم ها هم رسید. چون رقابتی وجود ندارد.

جنگ زرگری دعواهای ساترا و وزارت ارشاد

کارگردان پلیس حرم در پاسخ به این سوال که راهکار افزایش سطح کیفی برنامه های شبکه نمایش خانگی چیست، عنوان کرد: شبکه نمایش خانگی باید بهانه ای برای ارتقا هنر باشد، نه اینکه هنر را به سمت سیاهچاله ببرد. دعواهای ساترا و وزارت ارشاد هم جنگ زرگری است. هیچکس نظارتی به این پلتفرم ها ندارد. پلتفرم ها به یک باره در ایران و بدون برنامه ریزی آمد، پس همان روز اول باید پیش بینی این وضعیت فاجعه بار را می کردیم.

 مردم از شبکه نمایش خانگی استقبال می کنند چون نسبت به سینما رفتن کم هزینه تر است. پس صرفا وقت گذرانی می کنند، لذت را کسانی می بردند که به سینما می رفتند و فیلم می دیدند.اما مخاطب نباید به برنامه های سطحی شبکه نمایش خانگی رضایت دهد. با هر کلیک پولی به جیب مخابرات هم می رود! این وسط ذی نفع زیاد داریم و دلشان نمی خواهد این بستر بسته شود. طوری شده که برای هیچکس کیفیت مهم نیست. برای کارگردان، مخاطب، هنرمند و مسئول سینما کیفیت مهم نیست هنرمندان جوان ما دیگر سمت مطالعه و شناخت بزرگان سینمای جهان و یادگیری نمی روند. با افتخار در مصاحبه هایشان این موضوع را می گویند! این درد است و مضر است.

چاره کار خودمان هستیم. تا خودمان درست نشویم هیچ چیز ما یعنی سینما، تئاتر، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی درست نمی شود. مهم عوامل دخیل در این ها هستند.