در ماه‌های اخیر برنامه‌ریزی وزارت نیرو برای احداث «سد لیروک» در منطقه زاگرس میانی و در مرز استان‌های لرستان و چهارمحال و بختیاری، باعث ایجاد نگرانی فعالان محیط‌زیست نسبت به احتمال ساخته شدن یک سد مخرب دیگر در دل عرصه‌های جنگلی کشور شده است؛ بخصوص که براساس آنچه در صورتجلسه بررسی گزارش ارزیابی اثرات محیط‌زیستی سد و نیروگاه لیروک در سازمان حفاظت محیط‌زیست ذکر شده، با احداث این سد، حداقل ۴۱ هزار درخت در بخش انبوه جنگل‌های زاگرس قطع خواهد شد و این در حالی است که مجتبی آهور، معاون محیط‌زیست انسانی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان لرستان گفته است که «برخی ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که با احداث این سد ۹۰ هزار درخت جنگلی قطع خواهد شد و ما هرگز موافق اجرایی شدن چنین پروژه‌ای نیستیم.»

البته به گفته این مقام استانی، در حال حاضر بررسی گزارش ارزیابی محیط‌زیستی سد و نیروگاه لیروک و تعیین تکلیف صدور یا عدم صدور مجوز برای احداث و آبگیری این سد به دفتر ارزیابی گزارش‌های محیط‌زیستی در ستاد سازمان حفاظت محیط‌زیست واگذار شده و در مکاتبات این دفتر نیز تاکید شده است که با توجه به احتمال قطع تعداد زیادی درخت در عرصه‌های جنگلی زاگرس با ساخت سد لیروک، پیش از صدور هرگونه مجوز توسط سازمان محیط‌زیست باید «مجوز صریح و بلاشرط» اداره‌کل منابع طبیعی استان لرستان صادر شود. این اداره‌کل نیز با توجه به حساسیت مساله، بررسی موضوع را به ستاد سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور واگذار کرده است و مسئولان ارشد این سازمان نیز می‌گویند هنوز درخواست رسمی برای بررسی مجوز سد لیروک به آن ها ارائه نشده است.

در همین راستا از «نقی شعبانیان»، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، موضع این سازمان درباره احتمال قطع تعداد زیادی از درختان جنگلی زاگرس با ساخت و آبگیری «سد لیروک» را جویا شدیم و او نیز در پاسخ گفت: موضوع احتمال قطع ۴۱ هزار درخت با احداث سد لیروک، مساله‌ای است که در گزارش ارزیابی زیست‌محیطی ارائه‌شده توسط شرکت مشاور پروژه به سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام شده است که ما هنوز نمی‌توانیم این موضوع را تایید یا رد کنیم. در حال حاضر با توجه به این که این سد در محدوده جنگل‌های زاگرس واقع خواهد شد، مجری پروژه موظف است که گزارش ارزیابی جداگانه‌ای را به سازمان منابع طبیعی ارائه دهد و کارشناسان خود ما نیز بطور مستقل موضوع را بررسی خواهند کرد.

وی افزود: در سازمان حفاظت محیط‌زیست، روال بررسی گزارش‌های ارزیابی محیط‌زیستی این است که این سازمان پس از دریافت گزارش از شرکت‌های ذی‌صلاح مشاور هر پروژه، گزارش ارائه‌شده را مورد بررسی قرار می‌دهد و میزان آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای آن پروژه به طبیعت را بررسی می‌کند و یا از اساس با اجرای آن طرح مخالفت می‌کند و هیچ مجوزی نمی‌دهد یا شروطی را در تایید گزارش ارزیابی تعیین می‌کند تا اجرای طرح باعث وارد شدن حداقل خسارت به طبیعت شود. البته بعضی پروژه‌های عمرانی جنبه استراتژیک دارند و دولت خواستار اجرای آنها است و در چنین شرایطی، سازمان محیط‌زیست تمام جوانب را بررسی می‌کند و پیشنهادهای خود درباره نحوه اجرای آن پروژه را به هیئت دولت ارائه می‌دهد.

سازمان منابع طبیعی نمی‌تواند با اجرای طرح‌های کلان و استراتژیک ملی مخالفت کند

شعبانیان با بیان این که در پروژه‌های واقع‌شده در عرصه‌های منابع طبیعی، علاوه بر صدور مجوز توسط سازمان محیط‌زیست، سازمان منابع طبیعی نیز باید موافقت خود با اجرای پروژه را اعلام کند، اظهار داشت: روال کلی بررسی چنین طرح‌هایی در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور این است که ما براساس بند ب ماده ۱۲ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، علاوه بر دریافت گزارش ارزیابی توسط مشاور پروژه، کارشناسان خود را نیز برای تعیین خسارت به عرصه مربوطه اعزام می‌کنیم تا مسیر اجرای پروژه را مورد پایش قرار دهند و مشخص کنند که با اجرای پروژه مد نظر، چه تعداد درخت یا نهال قطع می‌شود، چند هکتار مرتع تخریب می‌شود یا چه آسیب‌های دیگری به عرصه وارد می‌شود و همه این موارد در برآورد خسارت‌های اجرای چنین پروژه‌هایی لحاظ می‌شود.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: وظیفه سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی این است که ارزیابی‌های زیست‌محیطی و تعیین میزان خسارت‌های وارده به طبیعت در صورت اجرای پروژه‌های درخواست‌شده را برآورد کنیم و این موضوعات را به صورت شفاف با هیئت دولت در میان بگذاریم. اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که برخی پروژه‌ها جزو طرح‌های کلان ملی محسوب می‌شوند که دولت براساس مسائل استراتژیک کشور خواستار اجرای آنها است، مثلا طرح راه‌آهن رشت – آستارا چنین وضعیتی دارد و سازمان منابع طبیعی نمی‌تواند با اجرای این طرح مخالفت کند، اما در این‌گونه شرایط، وظیفه ما این است که مسیری را برای اجرای چنین پروژه‌هایی پیشنهاد بدهیم که کمترین خسارت را برای طبیعت به همراه داشته باشد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: معمولا رویه تعیین نحوه وارد شدن حداقل خسارت به عرصه‌های طبیعی با اجرای طرح‌های عمرانی، در بسیاری از پروژه‌های استراتژیک ملی نظیر احداث خطوط لوله آب، برق، گاز و ... طی می‌شود و درباره این پروژه‌ها، سازمان منابع طبیعی مسیرهایی را به مجریان طرح‌ها پیشنهاد می‌دهد که حتی اگر طولانی‌تر باشند و هزینه‌های اجرای پروژه را بالاتر ببرند، اما خسارت‌های کمتری را به جنگل‌ها، مراتع و سایر عرصه‌های طبیعی وارد کنند. درباره طرح سد و نیروگاه لیروک نیز حتما این رویه را در پیش خواهیم گرفت و سعی می‌کنیم حتی در صورت موافقت با پروژه، پیشنهادهای لازم به دولت برای وارد شدن حداقل آسیب به جنگل‌های زاگرس را ارائه دهیم.

هنوز درخواست صدور مجوز سد لیروک به سازمان منابع طبیعی ارائه نشده است

شعبانیان با تاکید بر این که سازمان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی هنوز هیچ‌گونه مجوزی برای احداث سد و نیروگاه لیروک صادر نکرده‌اند، عنوان کرد: احتمال قطع تعدادی از درختان جنگل‌های زاگرس با احداث سد لیروک وجود دارد، ولی ما هنوز برآورد نکرده‌ایم که دقیقا چه تعداد درخت با اجرای این پروژه قطع خواهد شد و درباره این تعداد نمی‌توانیم صرفا به گزارش ارزیابی محیط‌زیستی ارائه‌شده توسط شرکت مشاور مجری پروژه اعتماد کنیم و حتما کارشناسان خود سازمان باید موضوع را به صورت میدانی بررسی کنند. البته با توجه به این که درخواست صدور مجوز این طرح هنوز به سازمان منابع طبیعی ارائه نشده است، ما فعلا وارد عمل نشده‌ایم. 

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: سازمان منابع طبیعی در بررسی پروژه‌های این‌چنینی براساس وظایف خود عمل می‌کند و حتما مسیرهایی را به دستگاه‌های مجری پروژه‌ها پیشنهاد خواهد داد که این‌گونه طرح‌ها با وارد شدن کمترین خسارت به طبیعت اجرا شود. سازمان ما به عنوان بخشی از دولت موظف است خسارت‌های احتمالی اجرای پروژه‌های عمرانی را بررسی کند و اگر به این نتیجه رسید که معایب ناشی از اجرای یک پروژه از مزایای آن بیشتر خواهد بود، این موضوع را به صورت شفاف به هیات دولت و دستگاه متولی اجرای آن پروژه اعلام کند. در چنین وضعیتی نیز تصمیم‌گیری نهایی درباره طرح‌ها برعهده مقامات ارشد دولت خواهد بود.

وی در پایان تصریح کرد: با وجود این که در بسیاری از موارد، دولت‌ها به هر طریق به‌دنبال اجرای طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای بوده‌اند و به خسارت‌های احتمالی برخی پروژه‌ها بر محیط‌زیست و منابع طبیعی کمتر توجه شده است، اما مواردی هم بوده است که مسئولان ارشد دولت‌ها به دلیل خسارت‌های محیط‌زیستی بالای یک پروژه‌ عمرانی، اجرای آن را به صلاح کشور ندانسته و جلوی آن را گرفته‌اند. درباره طرح سد و نیروگاه لیروک نیز سازمان منابع طبیعی بررسی دقیق خسارت‌های احتمالی اجرای پروژه را بررسی و نظر خود را به صورت شفاف به دولت اعلام خواهد کرد.