کتاب۱۴۴ صفحه ای تولد در کالیفرنیا روایت خاطرات یک دختر مسلمان ایرانی از تهران به مقصد  انگلیس و سپس آمریکاست که این سفرهای طولانی مدت به او فرصت می دهد در تعامل با شهروندان غربی به خود مراجعه کند و از خودش بپرسد این مسلمان شناسنامه ای آیا تا به حال در شناخت و بعد معرفی دینش کاری کرده است یانه؟

کتاب تولد در کالیفرنیا پاییز امسال برای اولین بار توسط انتشارات عهد مانا منتشر شده و می توان آن را به دو فصل کلی تقسیم کرد فصل اول که شرح مهاجرت ۷ ساله دختر تجریش نشین تهران به انگلستان به دلیل تحصیل پدر در مقطع دکترا و مصادف شدن این سالها با حادثه ۱۱ سپتامبر است.

در این بخش با سبک زندگی در غرب آشنا می شویم حتی در موضوعات جزئی مثل گران بودن قیمت میوه در لندن که نویسنده شرح می دهد چگونه چند ساعتی را در فرشگاهها گذرانده و فقط توانسته برای خانواده ۵ نفره شان یک دانه سیب بخرند.

 ستوده که در ۱۱ سالگی ایران را به مقصد لندن ترک می کند خاطره حضورش در اولین روزهای مدرسه  را این طور روایت می کند:« پشت صندلی من، پسری با موهای طلایی و صورتی پر از کک‌ومک نشسته بود. از وقتی وارد کلاس شدم، دیدمش که گوشۀ لبش با لبخند شیطنت‌آمیزی کش آمده. چند دقیقه نگذشته بود که پسرک موطلایی شروع به ضربه زدن به صندلی من کرد. بی‌اینکه عکس‌العملی نشان دهم، میز روبه‌رو را نگاه می‌کردم و دندان‌هایم را محکم به‌هم فشار می‌دادم. اما این صبوری چنددقیقه‌ای بیش‌تر طول نکشید. به خودم که آمدم دیدم دفترم را محکم به سرش کوبیده‌ام. همیشه دوست داشتم دخترها همان شیرها و شمشیرهایی باشند که توی شعرها می‌خواندیم. همان‌هایی که باید همیشه برنده می‌شدند و از پسرها کم نمی‌آوردند. دست‌هایم را مشت کردم. از روی صندلی بلند شدم و بلافاصله از کلاس بیرون زدم. معلم مراعات تازه‌وارد بودنم را کرد که برخوردی با من نداشت. اما همین عکس‌العمل در برابر رفتار پسری که بعداً فهمیدم اسمش رابین است، باعث شد پسرهای کلاس حساب من را از بقیۀ دخترها جدا کنند».

کتابی با روح و اصالت ایرانی

کتاب اصالت ایرانی دارد و اگر اسم راوی در شناسنامه نیامده بود و یا حتی کتاب به زبانی غیر از فارسی منتشر می شد باز هم مشخص یک ایرانی مسلمان دارد خاطرات زندگی اش را شرح می دهد.

راوی کتاب زنی است که اکنون۳۷ ساله دارد. در خانواده ای متمول، مذهبی و سنتی و تحصیل کرده است. روسری می‌پوشد اما همیشه دنبال مطالعه و کشف و جست و جو بوده از سفر به شدت استقبال می‌‍کرده و تربیت خانوادگی به خصوص پدرش به گونه ای بوده که مدام ذهنش با چالش های جدید دنیای مدرن مواجه بوده و از این چالش ها استقبال کرده و دنبال پاسخی برای سوالاتش گشته است.

همیشه کتاب می خوانده و همانطور که چرخیدن در کوچه پس کوچه های کاشان و شیراز او را به وجد می آورده؛ قدم زدن در  خیابان های کالیفرنیا و لندن و قبرس و ترکیه و ایتالیا هم برایش جذاب بوده است. درست است که شرایط زندگی دختر خیلی رویایی و دور از دسترس جلوه می کند اما برای مخاطب چندان رشک برانگیز هم نیست چون این مدل زندگی  چندان هم ساده نیست و حاصل تلاش های بسیار خانواده و خود ستوده است و سختی های بسیاری را هم به دنبال دارد.

خشونت انگلیسی ها با مسلمانها

در بخش اول کتاب که شرح خاطرات دوره حضور در انگلیس است مخاطب به طور غیر منتظره ای با خشونت انگلیسی ها با مسلمانها مواجه می شود. حادثه ۱۱ سپتامبر اتفاق افتاده است و رسانه های غربی مسلمان ها را مسئول و عامل این حادثه معرفی می کنند. مقطعی که ستوده بارها می بیند روسری از سر دختران مسلمان در مدرسه می کشند و آشغال به سمت آنها پرت می کنند: « اولین باری که توی خیابان آشغال به طرفم پرتاپ کردند را هیچ وقت فراموش نمی کنم دست هایم مشت شده بود و دلم می خواست همانها را بکوبم توی سر پسرک. اما نمی شد ما توی آن کشور غریب بودیم و هیچ کس پشتیبانمان نبود ان روز کل مسیر تا رسیدن به خانه را گریه کردم».

راوی کتاب فعالیت اجتماعی دارد و در زمینه هنر که علاقه ذاتی اوست آموزش می بیند، کار می کند و سرانجام در رشته انیمشین دیجیتال در دانشگاه لندن پذیرفته می شود. کتاب در این فصل ها شرح زندگی یک ایرانی در مناطق مختلف شهر لندن و فعالیت های هنری و اجتماعی و خانوادگی که دارد است و البته خواندنی هم هست.

طبق روایت کتاب پس از پایان تحصیل پدر ستوده آنها بی درنگ و با کوله باری از خاطرات انگلیس به ایران باز می گردند اما این بازگشت برای ستوده چندان طول نمی کشد  و او پس از ازدواج برای ادامه تحصیلات محمدجان(همسرش) راهی کالیفرنیای آمریکا می شود.

بیان دوره حضور ستوده در ایران در خدمت بیان همان هدف اصلی کتاب و رسیدن به نقطه ای است که نویسنده می خواهد تحول او را نشان دهد.

تحول و کلیشه های غیر دلنشین در آمریکا

با سفر ستوده و محمد به آمریکا کتاب وارد نیمه دوم می شود که شرح علاقمندی و شیفتگی ستوده یارمحمودی به حدیث کسا و حضرت فاطمه(س) است و آنقدر دقیق و جزیی و لطیف نحوه آشنایی اش با این حدیث را شرح می دهد که مخاطب هم از خواندن این علاقه مندی لذت می برد.

در این بخش نویسنده کتاب کوشیده، مخاطبان را با چالش های درونی ستوده آشنا کند.اما باید گفت بخش دوم کتاب به دلنشینی و جذابیت نیمه اول نیست این بخش که حرف های مهم دینی را می خواهد بیان کند جاهایی وارد شعار زدگی و کلیشه گویی می شود گرچه نویسنده تلاشش را کرده تا حرف های دینی را امروزی بیان کند اما قدرت ادبیات نویسنده در این بخش چندان قوی و دلنشین نیست.

درست است که کتاب مبتنی بر واقعیت و در قالب روایت است اما این قدرت ادبیات است که باید بتواند هر مفهومی را به زیبایی و بدون شعارزدگی بیان کند.

چادر و حجاب در خانواده یارمحمودی مثل خیلی از خانواده های دیگر در ایران موروثی است و او هم همیشه روسری سر می‌کرده چه در لندن چه در کالیفرنیا؛ بی آن که بداند دقیقا چرا این کار را انجام می دهد.  حجاب برایش بیشتر یک استایل در پوشش است نه یک اعتقاد مذهبی. اما او در دوران حضور در آمریکا به حجاب هم نگاهی کنجکاوانه دارد بیان این کنجکاوی از فصل های انتهایی کتاب است.

عرق ایرانی در کشور اول جهان

گرچه کتاب تولد در کالیفرنیا به دنبال بیان تحول دینی ستوده و تلاش بی وقفه او برای شناخت عمیق اسلام و تشیع است و اینکه او می خواهد از دین شناسنامه ای که دارد اطلاعات کامل داشته باشد اما لابلای کتاب بخصوص زمان هایی که دل او برای ایران، ترافیک و کوچه پس کوچه های تهران تنگ می شود می توان رگه های قوی از عرق وطن پرستی خانواده او را دریافت؛ اینکه هیچ جای دنیا مام وطن نمی شود و می توان به کشور اول جهان(امریکا) مهاجرت کرد اما همیشه خودت را مسافری دانست که باید به آغوش میهن بازگردد.

لحن کتاب تولد در کالیفرنیا صادقانه و صمیمی است و از نگاه یک ایرانی مسلمان تمام عیار به جهان پیرامون ما نگریسته شده دختر جوانی که از کشف کردن، خواندن ، مباحثه کردن، مبارزه کردن، سفر رفتن، حتی زندانی شدن در آمستردام هلند نترسیده و اتفاقا از این چالش ها استقبال کرده تا بفهمد کجای این سیاره خاکی ایستاده و به عنوان یک ایرانی مسلمان چه رسالتی برعهده اش گذاشته شده است.