مرکز پژوهش‌های مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه۱۴۰۳، پیشنهاد توزیع یارانه بنزین به افراد را ارائه کرده است. بر اساس این پیشنهاد، دولت باید از خرداد ماه سال آینده به سرپرست خانوارهای فاقد خودرو به ازای هر نفر، ماهانه ۱۵ لیتر سهمیه بنزین اعطا کند که این سهمیه از محل حذف سهمیه خانوارهای دارای سه خودرو و بیشتر تامین می‌شود.

در این پیشنهاد، امکان تبادل سهمیه بنزین در یک بازار فراهم خواهد شد. البته تاکید شده است که دولت این حکم را بدون «هرگونه افزایش قیمت بنزین» انجام دهد. از نگاه مرکز پژوهش‌ها این طرح باعث تحقق اهداف عدالت در توزیع یارانه‌ها، مدیریت مصرف و پیشگیری از قاچاق بنزین خواهد شد.

اخیرا برخی از نمایندگان مجلس نیز از طرح توزیع سهمیه به افراد دفاع کردند. گزارش‌ها حاکی از آن است که مصرف روزانه اکنون از ۱۱۵میلیون لیتر گذشته است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ناترازی بنزین ایران به ۱۵میلیون لیتر در روز برسد. این شرایط لزوم مدیریت مصرف بنزین و هدفمندی یارانه ها را بیش از پیش مطرح کرده است.

به زعم بسیاری، اختصاص سهمیه بنزین به نفر و ایجاد یک بازار ثانویه برای خرید و فروش آن، می تواند در مدیریت مصرف بنزین و مقابله با قاچاق موثر باشد. نظرات احمد جانجان، کارشناس انرژی را در ادامه می خوانید.

جانجان در خصوص طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر تصریح کرد: به نظر من این روش عادلانه و درست است. زیرا حدود 50 درصد از مردم کشور وسیله ی نقلیه ندارند. از 50 درصدی که وسیله ی نقلیه دارند، نصف آن ها فقط موتور دارند و وسیله حمل و نقل چهار چرخ یا همان خودرو ندارند. بنابراین، بخش قابل توجهی از مردم کشور فاقد خودروی شخصی هستند و از یارانه ی بنزین بهره مند نمی شوند.

وی ادامه داد: در سازوکار اختصاص سهمیه ی بنزین به نفر، به هر کدام از افراد جامعه یارانه ی بنزین تعلق می گیرد. به جای روش کارت سوخت که اصابت به هدف کمی در تخصیص یارانه ها داریم، یارانه ی بنزین را به هر فرد اختصاص می دهیم تا خودش از آن استفاده کند. این روش به عدالت نزدیک تر است.

این کارشناس انرژی توضیح داد: در روش اختصاص سهمیه بنزین به نفر یک بازار داخلی به وجود می آوریم تا افراد بتوانند اضافه بنزین خود را بفروشند. کسانی که به بنزین بیشتری علاوه بر سهمیه ی خودشان نیاز دارند، باید آن را از بازار شناور مدیریت شده خریداری کنند.

جانجان گفت: اختصاص سهمیه بنزین به نفر به ما کمک می کند که به مدیریت مصرف بنزین بپردازیم و از شرایط فعلی نجات پیدا کنیم. راهکار اصلی چیز دیگری است و باید به سمت واقعی سازی قیمت ها حرکت کنیم. اما در شرایط فعلی این روش باعث شوک به جامعه می شود و شرایط اجرایی اش وجود ندارد. در این وضعیت، اختصاص سهمیه بنزین به نفر می تواند کمک کننده باشد.

وی ادامه داد: در مجلس هفتم طرح تثبیت قیمت حامل های انرژی تصویب شد و اجازه ندادند واقعی سازی قیمت ها انجام شود. برنامه ریزی های خوبی انجام شده بود که سالانه 10 درصد به قیمت حامل های انرژی اضافه شود تا در نهایت واقعی سازی قیمت ها را شاهد باشیم. اما متاسفانه این روند ادامه پیدا نکرد.

این کارشناس انرژی توضیح داد: تخصیص سهمیه ی بنزین به نفر از یک طرف به عدالت اجتماعی نزدیک است و هدفمندی یارانه ها را رقم می زند و از طرف دیگر، زمینه را برای مدیریت مصرف بنزین در کشور مهیا می کند.

جانجان در خصوص این موضوع که الان برخی خودروها فعال نیستند اما از کارت سوخت آن ها استفاده می شود و همین امر زمینه را برای قاچاق فراهم کرده است، توضیح داد: اختصاص سهمیه بنزین به نفر قطعاً می تواند در مقابله با قاچاق بنزین موثر باشد. الان قاچاق بنزین برای قاچاق کنندگان صرفه دارد و به همین دلیل به این کار مبادرت می کنند. باید برای مقابله با این موضوع راهکارهایی در پیش بگیریم.