17 دی‌ماه 1314 روز اعلام رسمی ممنوعیت حجاب از سوی رضاشاه، از جمله وقایع بسیار مهم در تاریخ تحولات ایران به شمار می‌رود. مسئله حجاب از مسائل مهم درباره زنان است. این مسئله در نگاه کلان چنان اهمیتی دارد که می‌تواند برای سالم‌سازی محیط اجتماعی تعیین‌کننده باشد تا شهروندان و به طور ویژه بانوان از حق آزادی برای فعالیت اجتماعی، بیشترین استفاده را کرده و در محیطی امن به فعالیت‌های اجتماعی خود بپردازند.
بر همین اساس برای واکاوی آثار حجاب بر تحکیم خانواده و تبیین آثار و برکات آن برای نسل آینده با طهورا نوروزی، مدیرعامل بنیاد عفاف و حجاب گفت‌وگو کرده ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
نقش مادران در تربیت دختران باحجاب و باحیا چیست؟
موضوع حجاب یک مسئله جنسیتی نیست، اما این اصل را هم نمی‌توانیم انکار کنیم که زنان و مادران در حل هر مسئله فرهنگی و اجتماعی ظرفیت خاصی دارند و وقتی موضوع حجاب مطرح می‌شود، می‌توانند یک کنشگر فعال و مؤثر چه منفی و چه مثبت باشند. در حوزه بین‌الملل موج بازگشت به عفاف و خویشتن به وجود آمده است که این موج را کسانی ایجاد می‌کنند که اصلاً مسلمان نبوده و مسیحی و یا معتقد به ادیان دیگر هستند؛ چراکه زن و خانواده در غرب در رابطه با عفاف متحمل آسیب‌های متعددی شده است و به دلیل همین آسیب‌ها و زجرها، بازگشت به حجاب و عفاف پیدا کرده‌اند. از این رو می‌بینید که در این زمینه نقش مادر و زن پررنگ است.
ما نمی‌توانیم وضعیت حجاب را حل کنیم تا زمانی که مصرف‌گرایی، تجمل‌محوری و ظاهرگرایی در خانواده‌ها وجود داشته باشد و یا مادرانی داشته باشیم که خودشان خوب باشند، اما در عرصه تربیتی قدرت تأثیرگذاری به نسل بعد را نداشته باشند. از این رو دشمن به دلیل اثرگذاری زنان و به چالش کشیدن موضوع حجاب، به آن حمله و کلیدواژه زن را مطرح کرده‌اند؛ بنابراین باید به این نقطه برسیم و متوجه باشیم که نه تنها در موضوع حجاب، بلکه برای نفوذ و تأثیرگذاری در هر موضوع و مسئله فرهنگی و اجتماعی، بهترین محمل، محمل زن است. دشمن از حوزه زنان ورود کرد؛ چراکه زنان و مادران وقتی وارد یک عرصه شوند، همه خانواده اعم از فرزندان، همسر، دانشجو، دانش‌آموز و ... هم به همراهش خواهد آمد. به همین دلیل آن‌ها در بحث زن و مادر یک محوریت را به فعالیت‌های خود اختصاص دادند.
چگونه باید با افرادی که اندیشه غیرهمسو دارند ارتباط گرفت؟
حوزه زن و مادر بسیار مهم است و یکی از اقدامات مهمی که امروز می‌توانیم انجام دهیم، این است که با توجه به اینکه تعدادی از آن‌ها مثلاً به دلیل تقیدات شرعی و دینی در گفتمان ما نیستند، با گفتمان‌هایی آن‌ها را وارد عرصه تحکیم عفاف و خانواده کنیم.
حجاب یک رفتار اجتماعی است که اثر آن عفاف و روابط امن در جامعه را به همراه دارد. کسی که اهل حجاب نیست هم دوست ندارد، خانواده‌اش دچار چالش شود. حتی غیرمتشرع‌ترین افراد و روشنفکرترین آن‌ها هم حاضر نمی‌شود، خانواده‌شان دچار چالش شود. آنجا که خانواده آسیب می‌بیند، دیگر کسی نمی‌گوید اعتقاد به حجاب اجباری یا اختیاری داشت یا اصلاً اعتقاد به حجاب داشت یا خیر. از این رو طیفی از جامعه زنانمان را می‌توانیم با گفتمان تحکیم خانواده وارد گود حجاب و عفاف کنیم. برای مثال، امروز گزاره‌هایی داریم که نشان می‌دهد وضع بی‌عفافی و روابط آزاد در افزایش طلاق مؤثر است. مثلاً تا چند سال پیش در بحث آمار طلاق، مسئله اقتصادی اولین علت بود و پس از آن اعتیاد و سپس خیانت نقش کلیدی داشت ولی با وجود اینکه از حدود یک دهه پیش وضعیت اقتصادی بدتر شده است، اما در پرونده‌های حقوقی، علت طلاق، دیگر بحث اقتصادی نیست و خیانت جای آن را گرفته است. خیانت یک تفکر و رفتار است که خروجی آن بدپوششی است؛ بنابراین گفتمان خانواده، گفتمان مؤثری است که باید آن را توسعه دهیم و کسانی که با ما هم‌طیف نیستند را وارد این گفتمان کنیم.
باید در بحث‌های فرهنگی و اجتماعی این هنر را داشته باشیم تا کسانی را که نه تنها در موضوع حجاب، بلکه سایر مسائل فرهنگی و اجتماعی با ما هم‌عقیده نیستند، وارد چرخه ما شوند و دیدگاه مشترک با ما پیدا کنند. تولید محتوا در گفتمان خانواده اهمیت ویژه‌ای دارد و امروز نیاز به محتواهایی در حوزه تحکیم خانواده داریم که رابطه عفاف و حجاب و روابط زن و مرد را با سلامت روانی زن و بحث‌های انگیزشی، روانشناسی و خودباوری گره بزند. این مسئله نیازمند یکسری تولید محتواست که در قالب رسانه، پخش شود.
در این زمینه لایحه عفاف و حجاب را چگونه بررسی می‌کنید؟
لایحه عفاف و حجاب که امروز در سطح جامعه به عنوان یک لایحه قانونی مطرح است، پیوست رسانه‌ای خوبی نداشته است. اغلب عادت کرده‌ایم که پیوست رسانه‌ای ما هیجان باشد. در حالی که لایحه حجاب نیازمند پیوند رسانه‌ای فرهنگی است و آن را به سمت صیانت از خانواده و هویت زن می‌برد تا زیرساخت یک جامعه سالم را شکل دهد.
در فرانسه وقتی محدودیت حجاب مطرح شد؛ ابتدا در قالب هنری و کاریکاتور، به پیامبر(ص) توهین کردند و در ادامه ممنوعیت حجاب مطرح شد؛ بنابراین این لایحه هم نیازمند چندین ماه تولید محتواست. در حالی که برخی تصور می‌کنند کار رسانه‌ای، کار هیجانی کردن است.
این موضوع باید کجا و چگونه انجام شود؟
امروز حوزه جوانان و زنان متولی دارد، اما خانواده، متولی ندارد و نیاز است متولی مقتدر، دغدغه‌مند و متخصص داشته باشد. اخیراً در رسانه و کمیسیون‌های مجلس بحث وزارت خانواده مطرح شده است. امروز برای حل مسئله حجاب، مطالبه، همین وزارتخانه است، چون بی‌حجابی، آسیب زیادی به کانون خانواده زده است. یعنی با وجود اینکه داشتن یا نداشتن حجاب یک رفتار بیرونی است، اما اثر آن را در درون خانواده می‌بینیم؛ بنابراین ما نیاز به متولی مقتدر در حوزه خانواده داریم؛ خانواده یک مسئله طفیلی نیست که صرفاً دفتر زنان داشته باشد.
ساختارها در دستگاه‌ها کوچک است و خانواده نیاز به ساختار و مدیر قوی دارد. افرادی که در رأس چنین وزارتخانه یا ساختاری از این دست، قرار می‌گیرند، باید متخصص حوزه خانواده باشند، یعنی سیستم تخصصی و نه سیستم سلیقه‌ای در حوزه مدیریت خانواده باشد؛ بنابراین یکی از راه‌ها این است که یک ساختار تشکیلاتی قوی در کشور داشته باشیم و اگر چنین اتفاقی نیفتد، چند سال دیگر مطالبات دیگری خواهیم داشت که همه این‌ها از چالش‌های خانواده به وجود می‌آید؛ بنابراین اگر بخواهیم جلوی مسائل را بگیریم باید متولی مقتدر هرچه زودتر خود را نشان دهد. این یک مطالبه سیاسی نیست، بلکه مطالبه‌ای است که برای جامعه ضروری تلقی می‌شود.
با توجه به اینکه همواره بر خودباوری زنان تأکید می‌شود، این موضوع را چگونه باید برای نسل آینده تبیین کنیم؟
یکی از حوزه‌هایی که باید روی آن کار کنیم، بحث هویت زنان است و این بحث متأثر از الگوی سوم، جریان انقلاب و دیدگاه امام خمینی(ره) است. خودباوری و نقطه اشتراک ما خانمی است که نه متحجر و نه متجدد است. نه زن سنتی است که فقط می‌خواهد یک مادر و زن موفق باشد و نه یک زن لجام‌گسیخته اجتماعی است که نه برای او تشکیل خانواده و نه فرزندانش اهمیت داشته باشد. اگر کسی می‌خواهد خودباور باشد، علاوه بر اینکه نقش خانوادگی مؤثری دارد، یک فعال یا کنشگر اجتماعی هم است. یعنی اگر هم کسی در حوزه خانواده قوی باشد، اما کنشگر اجتماعی فعالی نباشد، قدرت تأثیرگذاری نخواهد داشت. از این رو در عرصه خودباوری نیاز است که گشتالپ شخصیتی و توازنی میان این دو بستر تحجر و تجدد ایجاد شود که این مسئله، دیدگاه امام خمینی(ره) و الگوی سوم را می‌طلبد.
امام خمینی(ره) این هویت را به زنان هدیه داد. کسی که از نگاه و دیدگاه متفاوتی برخوردار بود اما انقلاب و مقابله با ظلم را دوست داشت به حجاب زیبنده می‌شد. گاهی حجاب و روسری به عنوان نماد مبارزه شناخته می‌شد و کسی که می‌خواست مبارزه کند، روسری را هم سر می‌کرد؛ بسیاری از کمونیست‌ها و چپی‌ها بعدها تغییر دیدگاه دادند. این هویتی بود که همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، متولد شد و بلوغ و نوجوانی آن را هم دیدیم، اما در بالندگی آن نتوانستیم به گفتمان امام و رهبری عمل کنیم و دشمن خلأ را شناسایی کرد و شعارهایی را محور فعالیت‌هایی قرار داد که مورد قبول عده‌ای قرار گرفت، یعنی همان کاری که ما باید انجام می‌دادیم و قشر خاکستری را جذب و وارد گفتمانمان می‌کردیم را دشمن انجام داد.
هویت زن، هم در حوزه خانواده و هم اجتماع نیاز به کار دارد؛ وقتی این حوزه به خوبی رشد کند و بارور شود، الگوهای یک جامعه می‌توانند بهترین گستره‌های تأثیرگذاری را داشته باشند. این خلأ نیاز به کار اساسی و بنیادی دارد و تاکنون نگاه به خانواده نگاه صفر و صدی بوده است. اینکه همه شکل ما باشند و هر کس هم شکل ما نیست، آدم بدی است؛ متأسفانه در این زمینه، بازه تلورانسی را قرار ندادیم تا طیف بیشتری از آدم‌ها را بپذیریم.
دشمن در جریان زن، زندگی، آزادی گفت: روسری‌هایتان را دور گردنتان بیندازید و تبدیل به مبارز شوید؛ بنابراین از هر قشری در این جریان دعوت کردند و در گفتمان خودشان انحصاری قائل نشدند، ولی ما هویت زن را برای یک قشر خاص بیان می‌کنیم. مقام معظم رهبری، سال گذشته در دیدار با بانوان منتخب کشوری تأکید کردند که ما طیفی از زنان متخصص داریم که تحصیل‌کرده هستند و باید برای آن‌ها فکری شود و فکر، همین هویت اجتماعی و سیاسی است که معظم‌له نقطه‌زنی کردند و خلأیی که امروز در جامعه در حوزه خانواده و زنان وجود دارد را احصا کردند و بر مبنای آن، این جمله را بیان کردند که مخاطب، معاونت زنان و خانواده، سیستم قانونگذاری، فراکسیون زنان و ... است که در حوزه زنان قدرت دارند و باید به عنوان یک نقطه کلیدی، توسعه هویت سیاسی و اجتماعی زنان را مورد توجه قرار دهند.
نظر شما