​ایستگاه‌های تقویمی چون سالروز شهادت ائمه اطهار(ع) در کنار حزن و اندوهی که با خود برای ملت مسلمان به‌همراه دارد؛ یادآور بزنگاهی است که طی آن می‌توان با مرور اندیشه‌ها، سبک زیست، بینش، دانش و نگرش ائمه اطهار(ع) فصلی درخشان را برای الگوسازی اسوه‌های بزرگی برای هر ملتی به‌ویژه مسلمانان متصور بود.

درست برهمین راستا و نمط است که نویسندگان، پژوهشگران و محققان با محوریت سبک زندگی؛ سلوک؛ زیست معنوی و آموزه‌هایی که هر یک از امامان که از سلاله پیامبر مهربانی‌ها حضرت محمدمصطفی(ص) داشته و ادامه‌دهنده راه او بودند را منقاش قلم گرفته‌اند تا در راستای شناسایی هرچه بیشتر چنین الگوها و اسوه‌هایی در جامعه و میان مخاطبان دستی گرم داشته باشند.

هرچند به‌ دلیل وجوه اسنادی و کارهای عمیق پژوهشی در راستای انتقال صحیح و درست معارف زندگی و سلوک ائمه اطهار(ع)؛ حساسیت‌ها و سختی‌های متعددی در مسیر کار پژوهشگران وجود دارد اما نکته اینجاست که اندیشکده‌ها و ناشرانی که به شکل تخصصی در قامت ارتباط با بدنه حوزه و دانشگاه از وجود پژوهشگران خبره و سرشناس بهره می‌برند در این حوزه و کتاب‌های مرتبط با آن با محوریت نگرش‌های پژوهشی، اسنادی و تاریخی کارنامه قابل‌قبولی از خود به‌جای گذاشته‌اند.

اما درست در نقطه مقابل در حوزه ادبیات داستانی که پُربسامدترین و پُرمخاطب‌ترین گونه ادبیات میان تمامی جوامع از جمله کشورمان ایران به‌شمار می‌رود، آثار این حوزه به چشم اسفندیاری در گونه تولیدات مکتوب و کتاب‌ها برای گروه‌های سنی مختلف کودک، نوجوان، جوان و بزرگسال بدل شده ‌است.

حال با توجه به قرار گرفتن در سالروز شهادت حضرت امام علی‌النقی(ع) (امام هادی)؛ دهمین پیشوای امامت شیعیان در سومین روز ماه رجب در ادامه و در قالب گزیده‌ای از کتاب‌شناسی‌های معتبر و متقن در گونه‌های ادبیات داستانی و آثار پژوهشی، اسنادی و تاریخی به معرفی کتاب‌هایی در این حوزه می‌پردازیم که در ادامه از خاطرتان می‌گذرد.

ابوالحسن علی‌بن محمدبن علی‌بن موسی (۲۱۲-۲۵۴ قمری) مشهور به امام هادی(ع)، فرزند امام جواد(ع) و دهمین امام شیعیان است. از ایشان با عنوان امام علی‌النقی(ع) نیز یاد می‌کنند. این امام همام از سال ۲۲۰ تا ۲۵۴ هجری قمری به مدت ۳۴ سال امامت شیعیان را به عهده داشت.

«سیره امام هادی(ع) با حاکمان قصر و قاضیان عصر» در 33 سال

کتاب «سیره امام هادی (ع) با حاکمان قصر و قاضیان عصر» به قلم «کامل سلیمان» با ترجمه سیدمحمد صالحی؛ اثری است که توسط نشر «یاس بهشت» منتشر شده است.

نویسنده در این اثر که دربردارنده شرح سیره امام هادی (ع) با حاکمان و قاضیان در قالب 12 فصل است، پس از اشاره به فضیلت خاندان عترت(ع)، به دلایل دستگیری امام، انتقال ایشان از مدینه به دربار سلاطین پرداخته‌ و وقایع دوران امامت ایشان را شرح داده است.

معجزات و نشانه‌های امامت آن حضرت، احادیث و اندیشه‌های فلسفی امام، کلمات حکیمانه و معرفی بعضی از اصحاب و یاران، از دیگر مطالب مندرج در این اثر است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «امام هادی(ع) در حالی عهده‌دار امامت شد که بیش از 9 سال از عمرش نگذشته بود. در آن زمان، بین بزرگان عصر و فقهای بزرگ آن زمان مجلس فتوا برقرار می‌کرد و با علم و عمل خویش، اذهان را آگاه می‌ساخت و بار مسئولیت را در طول 33 سال در عصر ظلم، ستم و نفاق به دوش کشید.»

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«هادی امت»؛ گزیده‌ای از کتاب «چهارده آینه خورشید»

کتاب «هادی امت:برگزیده‌ای از سیره امام هادی(ع) (برگرفته از کتاب چهارده آینه خورشید)» اثری به قلم ابوالفضل هادی‌منش است که توسط انتشارات «بهار دل‌ها» به زیور طبع آراسته شده است.

«سیره امام علی‌النقی(ع)»، «سرچشمه دانش»، «دانای سِرِ درون»، «بر توسن سخن»، «مهربانی‌های او»، «با دانشوران»، «سینای بخشش»، «سخت‌کوش و بالنده»، «بردبار و شکیبا»، «تلاش برای نیازمندان» و «گلبرگی از کرامات» از مهم‌ترین موضوعات و مباحث مطرح شده در کتاب «هادی امت: برگزیده‌ای از سیره امام هادی(ع) (برگرفته از کتاب چهارده آینه خورشید)» به شمار می‌روند.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«داستان‌هایی از زندگانی امام هادی النقی(ع)» از کرامات تا تربیت شاگردان

کتاب «داستان‌هایی از زندگانی امام هادی النقی(ع)» با پژوهش و گردآوری فرزانه حیدری، توسط نشر «بهار دل‌ها» منتشر شده است.

آشنایی اجمالی با شخصیت معنوی و سیره اخلاقی امام هادی(ع) در قالب داستان‌هایی از زندگی ایشان زمینه اصلی این کتاب است. در این نوشتار به گوشه‌هایی از عبادت، سخت‌کوشی، احاطه علمی به مسائل مختلف دینی و غیردینی، مهربانی، سخاوت، بردباری، آگاهی از علم غیب، سخنوری و کرامات و معجزات امام هادی(ع) اشاره شده است.

شرکت آن امام در مناظرات مختلف، مبارزه ایشان با انواع انحرافات و فکری و دینی در زمان خویش، تربیت شاگردانی چون حضرت عبدالعظیم حسنی و بیان آموزه‌هایی از فقه شیعه از دیگر محورهای بحث در این اثر است.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«خورشید رهنمای: پژوهشی در زندگی و سیره امام هادی(ع)»

کتاب «برگزیده کتاب خورشید رهنمای: پژوهشی در زندگانی و سیره امام هادی(ع)» اثر دیگری به قلم ابوالفضل هادی‌منش و از تولیدات انتشارات «بهار دل‌ها» درباره دهمین اختر آسمان امامت و ولایت به شمار می‌رود.

مروری بر زندگانی، شخصیت معنوی، معجزات و نیز سیره اخلاقی و اجتماعی امام هادی(ع) موضوع اصلی کتاب حاضر است. در ابتدای این اثر به‌صورت شناسنامه‌‫ای به معرفی امام هادی(ع) پرداخته شده، نصوص امامت ایشان و دلایل مختلف مربوط به آن ارائه شده است.

نویسنده در ادامه به ویژگی‌های اخلاقی این امام مانند عبادت، ساده‌‫زیستی، دانش، سخنوری، مهربانی، بخشش و سخاوت، سخت‫‌کوشی، بردباری، شکوه و هیبت اشاره کرده، مبارزات فرهنگی امام هادی(ع) و مقابله با گروه‫‌های منحرف و خرافه‫‌پرستان، نیز تربیت شاگردان متعدد در حوزه علم کلام را به تصویر کشیده است.

هادی‌منش در بخش دیگری از کتاب به مبارزات سیاسی امام هادی(ع) مانند مدیریت جنبش‌‫های مخالف حکومت عباسیان، تقویت نهضت علویان، زیر سوال بردن مشروعیت حکومت عباسیان، به چالش کشاندن این حکومت پرداخته است. چگونگی تبعید ایشان و در نهایت شهادت آن امام از دیگر بخش‌های روایت این اثر پژوهشی و اسنادی است.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«پیشوایان معصوم(ع)» پژوهشی کوتاه در زندگی سه پیشوای معصوم(ع)

 کتاب «پیشوایان معصوم (ع): پژوهشی کوتاه در زندگی پیشوایان معصوم (ع): امام جواد (ع)، امام هادی (ع)، امام حسن عسکری (ع)» به قلم آیت‌الله سیدعلی حسینی میلانی؛ اثر نام‌آشنایی دیگر با محوریت زندگانی و سلوک دهمین اختر آسمان ولایت شیعه است که توسط  نشر «الحقایق» منتشر شده است.

این کتاب رویکردی اجمالی در مورد ابعادی از زندگانی، شخصیت و کرامات امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)؛ همچنین زوایایی از امامت و ولایت این سه امام بزرگوار را در متن و بطن خود بازتاب می‌دهد.

آیت‌الله سیدعلی حسینی میلانی در ابتدای این اثر به بیان گوشه‌هایی از حوادث زندگانی امام جواد(ع) پرداخته و جنبه‌هایی از علم، تقوا، درایت و معجزات ایشان از دوران کودکی را توصیف کرده و به برخی از شبهات در مورد امامت آن امام در سنین طفولیت پاسخ داده است. وی در ادامه به توصیف شخصیت و فضایل امام هادی(ع) پرداخته و برخی از وقایع مهم دوران حیات ایشان نیز را گزارش کرده است.

تبیین زوایایی از شخصیت و کرامات امام حسن عسکری(ع)، ابعادی از اخبار غیبی وارد شده از آن امام، مناقب اخلاقی ایشان، عصمت و معنویت آن امام و اثبات تولد امام مهدی(ع) به عنوان آخرین امام و پاسخ به تشکیک‌های «ابن تیمیه» دراین زمینه، از دیگر موضوعاتی است که در این کتاب آنها را از خاطر می‌گذراند.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«فرهنگ شهادت معصومین(ع)»؛ اثری توصیفی در رثای شهادت

گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم(ع)؛ محمود شریفی، سیدعلی‌رضا جعفری، محمود لطیفی، محمود احمدیان با همکاری نشر پژوهشکده باقرالعلوم؛ کتاب جامع «فرهنگ شهادت معصومین(ع): در شهادت امام زین‌العابدین(ع)؛ امام محمد باقر(ع)؛ امام جعفر صادق(ع)؛ امام موسی کاظم(ع)؛ امام رضا(ع)؛ امام جواد(ع)؛ امام هادی(ع) و امام حسن(ع)» در قالب اثری پژوهشی و توصیفی منتشر کرده‌ است.

این اثر توصیفی از چگونگی شهادت امام سجاد(ع)، امام محمد باقر(ع)، امام جعفر صادق(ع)، امام موسی کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، امام هادی(ع)، امام حسن عسکری(ع) و توصیف زندگانی حضرت مهدی(ع) در دو مقطع غیبت و ظهور با مخاطب سخن می‌گوید.

در کتاب حاضر ضمن توصیف ابعادی از زندگانی و شخصیت علمی، اخلاقی، اجتماعی و معنوی این امامان بزرگوار، به تبیین جنبه‌هایی از رنج‌ها و مصائب آنان پرداخته شده، پیشگویی‌هایی از آنان در مورد شهادت خویش و وصایای ایشان به فرزندان و اطرافیان خود، درج شده است.

نویسندگان در ادامه گزارشی از تاریخ شهادت، کیفیت آن، لحظه شهادت این امامان به جز امام زمان(عج) ارائه کرده‌اند و چگونگی وفات، مراسم دفن و حوادث بعد از رحلت یا شهادت آنان را وصف و مطالبی به‌صورت نثر و نظم در سوگ این معصومان(ع) درج کرده‌اند.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«205 پرسش در محضر امام هادی(ع)» به همراه گلچین مدایح و مراثی

کتاب «205 پرسش در محضر امام هادی(ع)» به همراه گلچین مدایح و مراثی امام هادی(ع) به قلم علیرضا زکی‌زاده رنانی توسط انتشارات «پیوند با امام» در 280 صفحه منتشر شده است.

اثر حاضر، یکی از کتاب‌های مجموعه در «محضر اهل‌بیت(ع)» است که مشتمل بر مجموعه‌ای از سؤال و پرسش‌های اصحاب و یاران ائمه از امام خود، پاسخ ائمه به سؤالات، همچنین مدایح و مراثی در سوگ ائمه است.

این کتاب نیز همچون کتاب‌های دیگر این مجموعه دربرگیرنده مباحثی اعتقادی، تفسیری، فقهی و کلامی، در قالب 205 پرسش از امام هادی(ع) است که اصحاب و افرادی گوناگون، در قالب نامه یا به‌صورت حضوری از امام پرسیده‌اند؛ امام پاسخ آنها را بیان فرموده‌ است. بنا به گفته قاطبه کارشناسان و پژوهشگران کتاب‌های مرتبط با ائمه معصومین(ع)، فصل‌بندی دقیق مباحث و اعراب‌گذاری تمام سخنان امام از جمله ویژگی‌های این کتاب است.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«صحیفه امام هادی(ع)»

کتاب «صحیفه امام هادی(ع)» با ترجمه و تنظیم جواد قیومی اصفهانی؛ اثری مرتبط با فضائل معنوی و عبادی امام هادی(ع) است که توسط دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در 432 صفحه منتشر شده است.

در این کتاب در قالب 5 فصل، مجموعه ادعیه و کلام امام هادی(ع) در توحید، تسبیح و مناجات با استفاده از منابع و مصادر مختلف جمع‌آوری شده است. «نیایش‌ها و ادعیه آن حضرت»، «کلمات توحیدی آن حضرت»، «برگزیده‌ای از گفتار آن حضرت»، «اشعاری در مدح آن حضرت» و «فهرست‌های کتاب» عنوان فصل‌های کتاب است.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«شکوه سامرا»؛ مجموعه مقالات درباره امامان هادی(ع) و عسگری(ع)

کتاب «شکوه سامرا»؛ مجموعه مقالات درباره امامان هادی و عسگری(ع)؛ به اهتمام دکتر محمدحسن حیدری توسط نشر دانشگاه امام صادق(ع) در 508 صفحه منتشر شده است.

کتاب حاضر مشتمل بر 9 مقاله تخصصی از نویسندگان ایرانی درباره امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) است. در مقاله نخست ضمن اشاره به جایگاه «زیارت جامعه کبیره» و تبیین شرایط خاصی که این زیارت در آن شرایط بیان شده، به بررسی عنایت‌هایی که خدای متعال در حق ائمه (ع) مرحمت کرده، در مقابل وظایف آنان در برابر خداوند و آنچه آنان برای تبلیغ و تثبیت دین انجام داده‌اند، پرداخته می‌شود.

در مقاله دوم برخی از کوشش‌های امامان هادی(ع) و حسن عسکری(ع) درباره امامت، جبر و تفویض تبیین می‌شود. از مقاله سوم تا ششم اوضاع و احوال سیاسی و دینی روزگاران آن دو امام معصوم توضیح داده می‌شود. در این گام فرقه‌های معاصر با عصر این دو امام همچون: «متصوفه»، «اشاعره»، «حنابله» و... معرفی و موضع‌گیری امامان نسبت به ایشان شرح داده می‌شود.

در سه مقاله پایانی نیز نقش امامان هادی و عسگری(ع) در بالندگی علوم اسلامی و تعالی تمدن اسلامی بازگو می‌شود.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«قصه زندگی امام هادی(ع)» جلد دوزادهم «ستارگان هدایت»

عباس رمضانی کتاب  «قصه زندگی امام هادی(ع)» را توسط نشر «کتاب تارا» منتشر کرده است.

این کتاب، دوازدهمین دفتر از مجموعه «ستارگان هدایت» است که دربردارنده داستان‌های مذهبی و برای گروه سنی(ج) تدوین شده است. این دفتر به ذکر داستان‌هایی از امام هادی (ع) اختصاص دارد.

در داستان «یک نگین و دو انگشتر» ماجرای همسایه حضرت روایت شده که خلیفه نگینی را برای صیقل به او داده بود. هنگام صیقل دادن، نگین از وسط نصف شده و «یونس» از ترس جانش به خدمت امام هادی(ع) رسید تا از او راهنمایی بخواهد. امام نیز او را به صبر دعوت کرد. فردای آن روز اتفاقی افتاد که باعث شگفتی یونس شد.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«زیر نور چراغ»؛ داستان‌ها و روایت‌هایی از زندگی امام هادی(ع)

دیگر کتابی که عباس رمضانی با همکاری قلم صدیقه قاسمی توسط نشر «کتاب تارا» درباره دهمین اختر تابناک امامت شیعه منتشر کرده به اثری به نام «زیر نور چراغ»؛ داستان‌ها و روایت‌هایی از زندگی امام هادی(ع) بازمی‌گردد.

در بخشی از مقدمه این کتاب می‌خوانیم: «داستان‌ها و روایت‌های زندگی پیامبر(ص) و معصومین(ع)، کوششی است که با هدف آشنایی بهتر و بیشتر مخاطبان، به‌ویژه نوجوانان و جوانان با گوشه‌هایی از زندگی این اختران فروزان و تابناک آسمان امامت و ولایت چاپ و عرضه شده و مطالب مربوط به هر معصوم در یک جلد جداگانه ارائه شده است. این مجموعه درباره امام هادی(ع) است.»

«طلوع خورشید»، «اجابت دعا»، «مقصود از روزها»، «حکم خدا»، «وضو با آب سرد»، «باغ‌های زیبا»، «هفت حرف»، «سفر شبانه»، «زیر نور چراغ»، «داوری نایاب»، «خداباوری» و «شکایت به درگاه الهی»، برخی از داستان‌ها و موضوعات این اثر را شامل می‌شوند.

انس و خوانش «صحیفه حضرت هادی(ع)» در «زیر نور چراغ»
«ستارگان درخشان»، زنگانی حضرت هادی(ع) از شیخ طوسی تا شیخ مفید

کتاب ستارگان درخشان (زندگانی حضرت امام علی‌النقی(ع) به قلم محمدجواد نجفی اثری است که توسط کتابفروشی اسلامیه منتشر شده است.

در این مجموعه، در «گفتار مؤلف» مزایای این کتاب را خود مؤلف (محمدجواد نجفی) معرفی کرده است. در بخش یکم درباره تولد حضرت امام هادی(ع) و مسائل پیرامون آن به نقل از افرادی چون «محدث قمی» بحث و بررسی مفصلی شده است.

در بخش دوم کتاب، چهار موضوع مطرح می‌شود: 1) توضیح کامل حسب و نسب امام به نقل از افراد معتبر و مختلف؛ 2) تاریخ ولادت حضرت 3) نام، لقب و کنیه‌ی ایشان و 4) شکل و شمایل و ویژگی‌های ظاهری حضرت.

در بخش سوم، دوران امامت تا شهادت ایشان، بررسی شده و شامل 9 موضوع درباره ویژگی‌های شخصیتی آن حضرت است که به صورت جداگانه بررسی شده است؛ از جمله منصب امامت ایشان که از جانب پدر بزرگوارشان به ایشان محول شده است، زهد، عبادت، راهنمایی‌ها، بخشش و سخاوت، فضایل و مناقب، رفتار و کردار. کلمات قصار امام، مناظره‌های ایشان، حرکت آن بزرگوار به سامرا از نکات و مباحث کلیدی است که از قول افرادی معتبر چون «شیخ طوسی»، «قطب راوندی» و «شیخ مفید» بیان شده است.

بخش چهارم این کتاب به بررسی مبارزات فکری، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی امام می‌پردازد و اینکه فعالیت‌های امام در جهت هدایت مردم، برای خلفای عباسی خطرناک بود. از این رو، پس از به آزار و اذیت امام، سرانجام ایشان را به شهادت رساندند. در این بخش موضوع شهادت امام مطرح می‌شود و در پایان بخش هم تاریخ ولادت و شهادت و مسائل دیگر در غالب فهرستی کوچکی آورده شده است.

بخش پنجم کتاب درباره خانواده امام؛ همسر، فرزندان و یاران باوفای حضرت است که هر کدام را به صورت جداگانه و مختصر معرفی می‌کند؛ از جمله اصحاب ایشان «حسین بن سعید»، «ابوهاشم جعفری»، «حضرت عبدالعظیم»، «علی بن جعفر»، «ابن سکیت اهوازی» و... هستند.

در پایان این بخش با عنوان «خاتمه» اقدامات خلفای هم‌عصر امام(ع) چون «متوکل»، «منتصر»، «مستعین» و «معتز» بیان شده و علت تخریب بارگاه امام حسین(ع) از جانب متوکل به نقل از کتاب‌های مختلف و... بررسی شده است. در این بخش به ستم حاکمان و فشار آنها بر خاندان تشیع نیز اشاره شده است. در ادامه این مجموعه، وصیت‌های پیامبر اسلام به علی‌بن‌ابیطالب(ع) و سفارش‌های پیامبر(ص) به عموم مسلمانان بیان شده است.

امین خرمی