چهار سال از زمان روز کار آمدن گروه طالبان افغانستان در سال 2020 میلادی می‌گذرد و نیروهای این گروه با مرزبانان کشورهای همسایه خود بویژه پاکستان درگیری‌هایی داشته اند تنش ایی که دو روز پیش نیز به زد و خورد نظامی محدود بین طرفین منجر شد. اکنون این سوال ایجاد می‌شود که علت این تنش‌ها چیست ؟ اینکه آیا ادامه خواهد داشت ؟

روز شنبه در منطقه( ولایت )کنر بین مرزبانان طالبان افغانستان و نیروهای مرزبانی پاکستانی در شهرستان "سرکانوی" این ولایت درگیری های نظامی اتفاق افتاد. این درگیری از صبح شنبه در منطقه "گنجگل" شروع و تا عصر همان روز ادامه داشت. درگیری زمانی ایجاد شد که نیروهای مرزبانی پاکستانی در حال ایجاد پاسگاه و تعمیر حصارهای مرزی بودند. طبق گفته برخی منابع ، این درگیری در پی تیراندازی نظامیان پاکستانی شروع شد و سپس نیروهای طالبان به آن پاسخ دادند.

اخیرا هم ، برای رفع تنش‌های مرزی و بازگشایی گمرکات ، مذاکراتی میان مقامات پاکستان و هیئت حاکمه سرپرستی طالبان در کابل انجام شده است ؛ این مذاکرات به طور ویژه برای گمرک مرزی تورخم در ولایت ننگرهار که از 12 ژانویه به دلیل اختلاف درباره روادید رانندگان کامیون بسته شده بود انجام شد. هرچند که عبور مسافران به طرفین این مرز انجام می‌شود اما عبور کامیون‌ها و سایر خودروهای باری همچنان ممنوع می‌باشد. این موضوع باعث اعتراض بازرگانان افغانستانی و پاکستانی شده است.

همانطور که پیشتر اشاره شد، درگیری مرزی بین مرزبانان پاکستانی و مرزبانان طالبان از زمان روی کارآمدن گروه طالبان در افغانستان آغاز شده و احتمال داه می‌شود که همچنان به دلایل مختلف ادامه داشته باشد. اما این تنش‌ها در چند ماه اخیر بیشتر از قبل شده است. کمتر از دو ماه قبل نیز یک مقام پاکستانی که نخواست هویتش اعلام شود به خبرگزاری آناتولی گفت : پاکستان یک گذرگاه مرزی جدید در نزدیکی دروازه مرزی گمرک تورخم ساخته است و نیروهای طالبان به تابلوی "به پاکستان خوش آمدید" که در آنجا نصب شده بود اعتراض کرده بودند . پس از آن بود که درگیری لفظی بین نیروهای مرزبانی دو کشور در دروازه مرزی تورخم رخ داد و به مدت کوتاهی بسته شد اما پس از گفتگو مقامات اداری طرفین، مرز دوباره برای خودروهای باربری بازگشایی شد. ناگفته نماند که در حال حاضر از پنج گذرگاه مرزی بین دو کشور چهار گذرگاه بسته ، و فقط یکی از آنها باز می‌باشد.

تحریک طالبان پاکستان ( تی تی پی ) نقطه اختلاف اساسی

حدود یک ماه پیش ارتش پاکستان اعلام کرد به مخفیگاهی متعلق به تروریست‌هایی در مرز افغانستان حمله کرده است. هرچند که پاکستان نام این گروه تروریستی را اعلام نکرد اما احتمال داده میشود ، حمله به مخفیگاه جنبش طالبان پاکستان ( تی تی پی ) باشد ؛ چرا که پس از آن ، این گروه از کشته شدن چهار نفر از اعضای خود خبر داد. همچنین اعلام کرد تلفات سنگینی به ارتش پاکستان وارد کرده است.

مهم ترین دلیل وجود تنش‌های مرزی بین پاکستان و افغانستان وجود گروه‌های تروریستی همچون تحریک طالبان پاکستان می‌باشد. مقامات پاکستانی ادعا می‌کنند که این گروه تروریستی در خاک افغانستان پناهگاه‌هایی دارند و از آنجا پشتیبانی می‌شوند. مسئولان این کشور بارها اعلام کرده‌اند ، هیئت حاکمه سرپرستی طالبان باید در عمل ثابت کنند که هیچ ارتباطی با "تی تی پی" ندارند و اجازه هیچ تهدیدی از سوی آنها به خاک پاکستان را ندهند. این یکی از مهم ترین شروط پاکستان برای تعامل گسترده و یا به رسمیت شناختن طالبان افغانستان می‌باشد. البته شاید ، نه تنها "یکی از مهم‌ترین" بلکه دقیقا "مهم‌ترین" دلیل آنها باشد.

اسلام ‌آباد مخالف هرگونه سازش و یا مذاکراتی با تحریک طالبان پاکستان برای رفع تنش و چالش‌های دو طرف می‌باشد؛ اما هیئت حاکمه سرپرستی طالبان افغانستان ، انجام مذاکرات برای حل و فصل مشکلات ناشی از تروریسم با این گروه را، راه حل مناسبی می‌دانند و بارها بر انجام آن تاکید کرده‌اند. طی 2 سال اخیر برخی از مقامات طالبان افغانستان با فرماندهان گروه تحریک طالبان پاکستان دیدارهایی داشته‌اند ، چرا که حکومت کابل مصر می‌باشد تا آنها را به مذاکره با دولت مرکزی پاکستان تشویق کند. اما طالبان افغانستان تاکنون نتوانتسه تحریک طالبان پاکستان را راضی به مذاکره با اسلام آباد کند؛ یکی از دلایل این موضوع اختلافات درون گروهی تی تی پی با زیر مجموعه خودش به نام "جماعت الاحرار" می‌باشد. اختلافاتی که گاهی به خشونت مسلحانه منجر شده و عدم وحدت رای نسبت به سازش با دولت مرکزی پاکستان ، در بین رهبران این گروه را به وجود آورده است. ناگفته نماند حضور عملیاتی این گروه بیشتر در نقاط مرزی بین دو کشور یا در ایالت‌های خیبرپختونخوا و بلوچستان پاکستان می‌باشد.

شرط اسلام آباد برای مذاکرات صلح با تی تی پی

در چند ماه گذشته رسانه‌های مختلفی از جمله روزنامه پاکستانی "اکسپرس تریبون" گزارش داده‌اند که کابل همچنان مشتاق مذاکره و گفت و گو میان اسلام آباد و تحریک طالبان میباشد ؛ اما پاکستان به افغانستان اعلام کرده‌ است فقط با یک شرط حاضر به مذاکره خواهد بود که این گروه تروریستی سلاح را روی زمین گذاشته و تسلیم شوند. در حالی که اسلام آباد برای هرگونه مذاکره خواهان تسلیم تحریک طالبان است ، وزیر خارجه هیئت حاکمه طالبان چندین بار برای حل این مسئله مذاکرات سازش بین دو طرف را ، راه حل مناسب و بهترین گزینه اعلام کرده است.

امیرخان متقی وزیر خارجه گروه طالبان ، اوایل ماه می میلادی( اردیبهشت ماه )طی سفر چهار روزه خود به پاکستان ، در اندیکشده مطالعات راهبردی پاکستان حاضر و مدعی شد : حتی یک گروه تروریستی در افغانستان وجود ندارد و طالبان به هیچ گروهی اجازه استفاده از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر از جمله همسایگان را نمی‎دهد. این اظهارات دقیقا بر عکس ادعاهای اسلام آباد می‌باشد ؛ چرا که آنها کابل را به کم کاری در مقابله با عناصر ضد پاکستانی به طور ویژه "تی تی پی" متهم می‌کنند. مقامات دولتی این کشور معتقدند که حملات این گروه از نوار مرزی مشترک به مواضع نیروهای نظامی پاکستان انجام می‌شود.

تحلیلگران و کارشناسان چه نظری دارند ؟

تحلیلگران وکارشناسان سیاسی- بین المللی معتقدند که مشکلات و درگیری‌های مرزی بین طالبان افغانستان و دولت مرکزی پاکستان صرفا به دلیل وجود عناصر گروه تروریستی تحریک طالبان پاکستان نمی‌باشد ؛ چرا که نوع رفتار نیروهای مرزبانی و نیروهای اداری طالبان نشان دهنده عدم آشنایی آنها با قوانین بین المللی متناسب با جغرافیاهای مختلف می‌باشد.

ضمن اینکه ، بارها در رسانه های مختلف این گزاره تکرار شده است که " طالبان 2020 با طالبان دهه 90 میلادی تفاوت و تغییر چشمگیری در رفتار و گفتار داشته است" ولیکن به نظر میآید این موضوع بیشتر در میان مقامات رده بالا و بالاخص رهبران ارشد گروه طالبان صدق‌کند و دیده ‌شود. "بدوی" بودن رفتار نیروهای مادون ( پایین دست ) طالبان افغانستان در تعاملات و یا حتی حین درگیری‌هایی که طی مدت چهار سال اخیر با مرزبانان کشورمان یا با نیروهای پاکستانی اشته‌اند و حتی تنش‌های مرزی با همسایگان شمالی خودش ، گواه و نشان روشنی بر این مدعا می‌باشد.

هرچند که نقش گروه‌های مخرب تروریستی در ایجاد تنش‌های به وجود آمده واضح و مبرهن می‌باشد اما نمی توان تماما درگیری‌های پیش آمده را حول محور فعالیت‌های تروریست‌ها تعریف کرد. به اعتقاد آگاهان سیاسی ، دو کشور افغانستان و پاکستان سعی در تعامل و بهبود رابطه با یکدگر هستند و از آنجایی که تنش‎های طرفین به ویژه نظامی هیچ سودی برای آنها نداشته و ندارد واسطه‌هایی برای ترمیم روابط دو کشور در پی هر حادثه مشکل آفرینی ، اعزام کردند تا از اتفاقات و چالش‌های جدی‌تر پیشگیری کنند.   

لازم به ذکر است ، 2 هفته پیش نیز مولانا فضل الرحمن رهبر جمعیت علمای اسلام پاکستان در سفری به کابل با مولوی عبدالکبیر معاون رئییس الوزرای طالبان دیدار و گفت وگو کرد. یکی موضوعات مورد بحث در این دیدار که اعضای کابیه دولت موقت طالبان نیز حضور داشتند ، رفع تنش‌های مرزی و بازگشایی‌های گمرکاتی همچون تورخم در ننگرهار و یا تسهیل در عبور مسافری و تجاری گمرکاتی مثل "اسپین بولدک" در قندهار بود. اما مهم ترین موضوع گفت وگوی ما بین آنها ، درباره تحریک طالبان پاکستان ( تی تی پی ) بود .

موضوعی که اسلام آباد حمایت و پشتیبانی از این گروه را غیر مستقیم به طالبان افغانستان نسبت می‌دهد. از آنجایی که جسمیت و روحیت طالبان افغانستان برخاسته از مکاتب حوزوی و مدارس دینی پاکستان به ویژه دارالعلوم حقانی می‌باشد ، فردی با گرایشات فکری-فهمی دینی و عقیدتی به عنوان میانجی صلح طرفین انتخاب شده است. اعزام چنین فردی نیز ، موید ادامه رابطه سازشی و صلح بین کابل و اسلام آباد می‌باشد که آینده و رابطه نسبتا پایداری را می توان متصور بود. ناگفته نماند که شبکه تلوزیونی طلوع نیوز به نقل از فضل الرحمان اعلام کرده بود ، این سفر به دعوت ملا هبت الله آخوندزاده انجام شده و موضوع "تی تی پی" در دستور کارش خواهد بود.   

خبرنگار: حمید اسدی