از دانشجوی پرستاری و پزشکی گرفته تا پزشک متخصص، فرقی نمی‌کند، همین‌که روپوش سفیدی بر تن و بیماری در دسترس باشد، کفایت می‌کند تا از بیماری، روند درمان، شیوه‌های جدید علم، اتاق عمل، انواع داروها و مکمل‌ها و... محتوایی دیدنی برای صفحات مجازی تولید شود. محتوایی که نه تنها با اخلاق پزشکی در تضاد است بلکه به حریم بیمار نیز خدشه وارد کرده و رازداری را نیز زیرسؤال می‌برد. این در حالی است که از واجبات الهی، حفظ کرامت انسان است و رعایت شخصیت انسانی بیمار از حیث باورها، فرهنگ، اعتقادات و ضوابط اخلاقی عامل بسیار مهمی در بهبود بیماری است. هر انسان آگاهی که به آیات قرآن و روایات اسلامی نظر بیفکند، به اشاره‌های فراوانی در زمینه حقوق بیماران برخورد می‌کند که نشان از دقت نظر اسلام به این مسئله دارد. در مورد پاسداشت حقوق بیماران در دیدگاه تعالیم اسلامی و مباحث اخلاقی به موارد متعددی اشاره شده که لازم است پزشک‌بلاگرها، پدیده‌های نوظهور فضای مجازی آن‌ها را مورد نظر داشته باشند.

پزشکان بلاگرنما یا بلاگرهای پزشک‌نما؟

برای بررسی اخلاقی این پدیده از دیدگاه اسلام با حجت‌الاسلام دکتر حافظ نجفی، استاد حوزه و دانشگاه و عضو گروه پژوهشی اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت به گفت‌وگو پرداختیم.

ایشان با تأکید بر اینکه با شناخت فرامین اسلامی و به کار بستن آن‌ها، می‌توان گامی مثبت در جهت تقویت و ساماندهی حقوق بیماران در حوزه سلامت و بهداشت کشور برداشت، به برخی از حقوق بیمار در اسلام اشاره کرده و می‌گوید: دریافت خدمات مطلوب در مراکز بهداشتی و درمانی حق بیمار است. پزشک و کادر درمان در زمان رسیدگی به بیمار لازم است حرمت، منزلت و شخصیت بیمار را به‌طور کامل حراست و حفاظت کنند. از بُعد اخلاقی و همین‌طور از نظر تعالیم نورانی دین اسلام، کادر درمان نباید هیچ تفاوتی بین بیماران از نظر فرهنگی و مذهبی قائل شوند. همچنین هنگام رسیدگی و انجام خدمات درمانی باید نهایت صداقت و انصاف با بیمار مراعات شود.

این استاد اخلاق تصریح می‌کند: عدالت و توجه به گروه‌های آسیب‌پذیر، به‌عنوان شعارهایی انسانی باید مدنظر پزشکان و کادر درمان و مراکز بهداشتی قرار گیرد و در توزیع خدمات رفاهی، دارویی و پزشکی به آن عمل شود. از تمام این حقوق مهم‌تر، رازداری و حفظ محرمانگی اطلاعات پزشکی بیماران و مراجعان در مراکز بهداشتی و درمانی، یکی از اصول اساسی و خدشه‌ناپذیر اخلاق پزشکی و همین‌طور اخلاق انسانی و اسلامی است. لازم است افرادی که آن‌ها را پزشک‌بلاگر می‌شناسیم این اصل مهم یعنی حفظ حریم خصوصی بیماران که یکی از مهم‌ترین وظایف اخلاقی در حیطه اخلاق پزشکی و اسلامی است را در تمام فعالیت‌ها مدنظر خود داشته باشند.

معلم، بلاگر یا وارث پیامبران

دکتر نجفی با اشاره به اهمیت علم‌آموزی در دیدگاه تعالیم دین مبین اسلام، می‌گوید: از موضوعات اخلاقی و تربیتی که در اسلام بارها و بارها به آن اشاره شده، اهمیت علم‌آموزی و حق شاگرد است. سیدالساجدین(ع) در میان مباحث اخلاقی، در فرازی به حق شاگرد اشاره کرده و تصریح می‌کند استاد و معلم می‌تواند نقشی حیاتی در زندگی دانش‌آموز ایفا کند و مسیر زندگی او را تغییر دهد. از این‌رو معلم باید به‌تدریج آداب و اخلاق پسندیده را آموزش دهد و دانش‌آموز را با مسائل مختلف آشنا کند. استاد باید بداند در جایگاه بزرگی قرار گرفته است، چراکه او می‌تواند سِمت وارث پیامبران بودن را دریافت کند. به همین دلیل انتظارات زیادی از او وجود دارد. همچنان که در آیه 44 سوره بقره آمده است: «چگونه مردم را به نیکی فرمان می‌دهید و خودتان را از یاد می‏برید» یا امام باقر(ع) در روایتی فرمود: «زکات علم، تعلیم آن به بندگان پروردگار است».

این استاد اخلاق به برخی از حقوق دانش‌آموزان اشاره کرده و می‌گوید: دانش‌آموزان در دست معلمان و کادر آموزشی امانت هستند و با این نگاه، حقوقی برای آنان تعریف شده که کادر آموزشی باید آن را پاس بدارند. در همین راستا منشور اخلاقی آموزش نیز تدوین شده که بخشی از آن به حقوق اساسی برمی‌گردد. مصونیت از هر نوع تعرض جسمی، روحی و فکری در رفتار و گفتار حق دانش‌آموزان است. معلم و کادر آموزشی و مدیریت مرکز آموزشی باید به‌طور کامل از دانش‌آموز حفاظت و حراست کنند.

حفظ حریم خصوصی، چارچوب فعالیت بلاگرها

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: برخی از حقوق، آموزشی است. گردانندگان مرکز آموزشی موظف هستند تمام امکانات آموزشی و پرورشی را برای رشد علمی دانش‌آموزان فراهم کنند. عدالت و عدم تبعیض در ارائه خدمات نیز از دیگر حقوق مهم است. دانش‌آموز باید حق اظهار اعتقادات و باورهای مذهبی را داشته باشند. نظام آموزشی نیز باید به دانش‌آموزان مهارت‌های زندگی اجتماعی و اصول حقوق شهروندی را آموزش دهد. آن‌ها باید از مقررات بین‌المللی و اصول حقوق بشر که درباره کودک و دانش‌آموز است، آگاه شوند.

دکتر نجفی تأکید می‌کند: اگر کسی بخواهد از دانش‌آموز وسیله‌ای برای تبلیغ اهداف شخصی خود بسازد، خلاف موازین حقوقی، اخلاقی و اسلامی عمل کرده است. کادر بهداشت و پزشکان بلاگر نیز همین‌طور، آن‌ها باید حریم شخصی بیمار را حفظ و اخلاق را در مورد آنان رعایت کنند. اگر در این مورد، بی‌توجهی صورت گیرد، حقی از کسی ضایع شده و لازم است دستگاه‌های متولی، از فعالیت این بلاگرهای معلم‌نما یا پزشک نما و... جلوگیری کرده و آنان را مورد مؤاخذه قرار دهند، چرا که با عمل آنان، حقوق انسانی، اخلاقی و اسلامی زیر پا گذاشته شده است.