صلح به عنوان یکی از قرارداد های حقوقی در اصطلاح به معنای تراضی، تسالم و توافق و رفع اختلاف در معاملات است. با اینکه از گذشته تا به اکنون، مردم از قرارداد صلح برای رفع اختلاف های خود استفاده می کنند، لزوما محدود به این امر نبوده و امروزه بسیاری از معاملات افراد در قالب صلح نامه، منعقد می شود. همچنین می توان قرارداد صلح را جایگزین برخی دیگر از قرارداد ها نمود. زیرا دارای مزایای بسیاری برای هر یک از طرفین قرارداد است.

قرارداد صلح

عقود معین عقودی هستند که نام، شرایط و آثار آن در قانون ذکر شده است. صلح به عنوان یکی از مصادیق عقود معین در لغت به معنای سازش و آشتی و در اصطلاح حقوقی به معنای تراضی، تسالم و توافق بر امری، اعم از تملیک عین یا منفعت یا اسقاط دین یا حق می باشد. قرارداد صلح جایگاه مهمی در میان عقود دارد؛ زیرا شروط و مفاد تعهدات طرفین، چنانچه مخالفتی با قانون نداشته باشد، محدودیتی ندارد.

عقد صلح دارای چه ارکانی است؟

-مصالح: کسی که مال خود را به عنوان صلح به دیگری می دهد.

متصالح: کسی که مال را از مصالح قبول میکند.

مورد صلح: مال و موضوعی که مورد قرارداد صلح قرار میگیرد.( مثلا دو دانگ خانه)

مالاالصلح: پول یا مالی که یک طرف در برابر پذیرش پیشنهاد صلح از طرف دیگر می گیرد.

صلح میتواند در برابر مال یا به صورت رایگان انجام شود. همچنین میتوان مالی گران قیمت را در برابر مالی با ارزش بسیارکم صلح کرد که چنین صلحی را “صلح محاباتی” میگویند.

شرایط صحت عقد صلح

عقد صلح مانند سایر عقود نیازمند شرایط اساسی ماده ۱۹۰ قانون مدنی است. این شرایط عبارتند از :

-اهلیت: اهلیت در قرارداد صلح به این معناست که طرفین قرارداد، عاقل، بالغ، رشید و همچنین توانایی و اختیار در تصرف را نیز دارا باشند. در نتیجه شخص ورشکسته ، مرتهن (کسی که قبول رهن می کند) مجنون و صغیر غیر ممیز( کودکی که توانایی تشخیص خوب و بد یا سود و زیان را ندارد ) اهلیت ندارند و صلحی که انجام می دهند باطل است.

-عقد صلح باید مشروعیت داشته باشد؛ بنابراین اگر جهت معامله با جهت نامشروع منعقد شود، باطل است.

-انعقاد عقد صلح جهت فرار از دین، باطل است. زیرا سبب ورود خسارت به طلبکاران می شود.

-اموال دولتی قابلیت صلح ندارد. زیرا در عقد صلح مورد صلح باید در مالکیت مطلق شخصی که می خواهد  مالش را صلح کند، باشد.

انواع قرارداد صلح

-صلح عمری: این نوع از قرارداد صلح به منظور جلوگیری از اختلاف تنظیم می شود. بر این اساس، شخص مالکیت املاک خود را برای فردی که می خواهد صلح کند، محفوظ می دارد اما حق استفاده از آن ملک و دارایی ها تا زمان حیات شخص انتقال دهنده برای ایشان یا برای شخص ثالث باقی خواهد ماند.

-صلح رقبی: شخص انتقال دهنده، حق استفاده از ملک یا دارایی خود را برای مدت مشخصی به شخص دیگری انتقال می دهد که پس از پایان مدت تعیین شده این حق نیز به خودی خود از بین خواهد رفت.

-صلح سکنی:  ممکن است مالک آپارتمان، خانه یا باغی برای شخصی دیگر، حق سکونت در ملک خود را برای مدت معینی تعیین کند. به این صلح، صلحنامه سکنی میگویند.

چند نکته در خصوص قرارداد صلح

-قرارداد صلح موضوع ندارد، بلکه باید به جای آن "مورد صلح" نوشته شود.

- مورد صلح باید با تمامی اوصاف آن مشخص و معین گردد به گونه ای که مورد تردید یا ابهامی قرار نگیرد البته در درموارد خاصی برای مثال در دانستن دقیق تمام جهات آن امکانپذیر نباشد ، علم اجمالی طرفین به مورد صلح کافی است.

-چنانچه مورد صلح عین نبوده بلکه حقی قابل انتقال باشد ، بایستی به این نکته در قرارداد تصریح شود. حقوق غیر قابل اسقاط و انتقال ، نمی توانند مورد صلح قرار گیرند ؛ مانند حق مطالبه دائن در طلب و حق رجوع برای زوجه ای که به طلاق خلعی طلاق داده شده است.

-همچنین ممکن است مورد صلح ، انتفاع از مال غیر باشد ، برای مثال کسی به دیگری حق عبور از منزل را بدهد.

آیا صلح نامه پس از فوت اعتبار دارد؟

عقد صلح یک عقد لازم است به این معنا که طرفین نمی توانند آن را بهم بزنند. همچنین عواملی مانند فوت، جنون و سفاهت فرد نیز نمی تواند دلییلی برای بهم خوردن آن باشد. لذا قرارداد صلح بعد از فوت هر یک از طرفین اعم از مصالح و متصالح، اعتبار خواهد داشت مگر اینکه دارای موارد ابطال باشد.

فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان