مسجد گوهرشاد یکی از فاخرترین و زیباترین بناهای تاریخی ایران واقع در مجموعه حرم مطهر رضوی است که قدمت آن به سده نهم هجری میرسد و قرنها در جوار حرم مطهر رضوی، میزبان نمازگزاران و زائران بوده است. گذر روزها و روزگارها، مسجد گوهرشاد را مثل هر بنای تاریخی دیگر در معرض آسیب قرار داده است؛ در این میان عملیات مرمت آثار تاریخی هم، سختتر و پیچیدهتر از دیگر بناهاست. مرمت بنایی که بیش از 6 قرن تاریخ دارد، مرارت و البته اهمیت فراوان دارد.
آنچه در ادامه میخوانید تشریح تازهترین عملیات مرمت بخشی از مسجد گوهرشاد است. «سعید مهرپویا» معاون برنامهریزی و مطالعات سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی در این سطرها به تشریح یکی از مهمترین عملیاتهای استحکامبخشی سازمان تابعهاش در سالهای اخیر پرداخته است.
حفظ گنجینه معماری و هنری حرم مطهر مأموریت ماست
پوسته کاشیکاری گنبد مسجد گوهرشاد حدود 60سال پیش نوسازی شده بود اما در سالهای اخیر و در مواجهه با عوامل جوی و آلودگیهای محیطی دچار عارضههای مختلفی از جمله ترکخوردگی و جداشدگیهای متعدد کاشی در بخشهای میانی و ایجاد لایههای سخت جرم و تغییر رنگ شده بود.
سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر در راستای مأموریت خود مبنی بر حفظ و نگهبانی از گنجینه ارزشمند معماری و هنری حرم مطهر رضوی و حسب تأکیدات تولیت معزز بر ضرورت برطرف کردن این عوارض و آسیبها، مطالعات آسیبشناسی را در سال ۱۴۰۰ در دستور کار قرار داد.
نظر به اهمیت موضوع کارگروه حفاظت و مرمت حرم مطهر رضوی با حضور جمعی از خبرگان خوشنام و مجرب حوزه میراث فرهنگی شامل آقایان دکتر مهدی حجت، دکتر اکبر زرگر، دکتر اصغر مرادی، استاد «رجبعلی لباف خانیکی» و دکتر «محسن طبسی» تشکیل و هدایت و راهبری همه طرحهای حفاظت و مرمت معماری تاریخی حرم مطهر رضوی را عهدهدار شد.
عملیات مرمت ساقه گنبد چهار ماه طول کشید
پس از انتخاب مشاور ذیصلاح و مورد تأیید کارگروه و انجام مطالعات آسیبنگاری و آسیبشناسی گنبد مسجد گوهرشاد و ارائه طرح مرمت و تصویب آن، در مرحله نخست عملیات مرمت ساقه گنبد اردیبهشت 1401 آغاز و پس از چهار ماه به پایان رسید.
به طور همزمان رایزنیهای علمی و تجربی با دعوت از استادکاران مرمت برای دریافت نظرات و دیدگاههای آنها انجام شد.
در نهایت در جلسات متعدد فنی کارگروه حفاظت و مرمت بر دو موضوع حفظ کاشیکاری موجود، تقویت اتصال و استحکامبخشی کاشیکاری به پوسته سازهای گنبد و پر کردن فضای خالی میان پوسته و کاشیها تأکید شد. عملیات پیچیده اجرایی مرمت کاشیکاری در سطح تقریبی ۸۰۰ مترمربع با همین اهداف در تابستان سال جاری شروع شد و در مدت ۹ماه حدود 4درصد از کل سطح کاشیکاری گنبد در بخشهایی که دچار ترک و آسیبهای اساسی بودند، تعویض و نوسازی و مابقی سطوح کاشی حفاظت، پاکسازی و تقویت شد.
این نگین فیروزهای ارزشمند حرم مطهر رضوی
تهیه کاشیهای جدید با حساسیت فراوان به منظور حداکثر انطباق رنگ لعاب با کاشیهای موجود در چندین مرحله انجام شد.
گام مهم دیگر در جریان این عملیات، مطالعات ارزشمند برای ساخت و تهیه ملات با مشخصات و خواص فنی ویژه برای اتصال مؤثر پوسته کاشیکاری به بدنه گنبد بود که با مشورت دکتر «محمد خانمحمدی» عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، ضمن آزمایشها، نمونهسازی و بررسیهای مکرر توان و کیفیت این ملات در درازمدت بابت توان پایداری و هماهنگی با مصالح موجود گنبد ارزیابی و سنجش شد و پس از تأیید نمونه نهایی، عملیات تزریق ملات در مدت محدود و با حساسیت فوقالعاده انجام شد. پاکسازی لایههای رسوب آلودگی و ریزشهای جوی، به اصطلاح شورهزدگی که موجب بدنمایی و نازیبایی سطح گنبد شده بود، بخش دیگری از اقدامها بود که در مدت ۶ ماه ابتدایی عملیات اجرایی انجام شد و جلوه درخشان گنبد را بازگرداند. سرانجام داربستها و پوشش که نزدیک به ۶ ماه گنبد را از دید زائران پنهان کرده بود، در ۲۶ اسفند ماه باز شد؛ به این امید که تلاشهای انجام شده در سایه توجهات خاصه هشتمین امام شیعیان مورد قبول حق تعالی قرار گرفته و این نگین فیروزهای ارزشمند حرم مطهر رضوی سالهای سال پایدار و برقرار باشد.
نظر شما