رژیم صهیونیستی در سالیان اخیر با بهره برداری مداوم از منابع گازی شرق مدیترانه، راه را برای انتفاع لبنان بسته است. لبنان نیز به خاطر معضلات سیاسی و اقتصادی داخلی، نتوانسته برای استفاده از حقوق خود در شرق مدیترانه، گام موثری بردارد.

نیاز روزافزون غرب به گاز طبیعی به ویژه پس از جنگ روسیه – اوکراین، باعث شده که توجه به منابع مدیترانه شرقی اهمیت بیشتری پیدا کند. در این میان رژیم صهیونیستی، به دنبال آن است که در این میدان نقش اساسی را بر عهده داشته باشد و مانع از کنشگری لبنان، سوریه، مصر و دیگران در موازنات آتی اقتصادی منطقه شود.

کشف حدود ۶۰ تریلیون فوت مکعب گاز در حوزه شرق مدیترانه، اهمیت استراتژیک این منطقه را بیشتر کرده و بررسی ‌های زمین شناسی موسسات غربی، نشان داده که امکان اکتشاف میادین بزرگی با ۱۲۲ تریلیون فوت مکعب گاز و ۱.۷ تریلیون بشکه نفت خام، دور از ذهن نیست. حتی برمحققین گازی، بر این باورند که میزان گاز موجود در اعماق دریای مدیترانه قادر است پاسخگوی مصرف گاز کل اتحادیه اروپا برای ۷۶ سال باشد و چنین چیزی می‌تواند روابط رژیم صهیونیستی و اتحادیه اروپا را در آینده دستخوش تحول کند.

عدم پایبندی اسراییل به توافق با لبنان

با وجود توافقاتی که به وجود آمد و راه را برای حفظ حقوق دریایی لبنان هموار کرد، اما با این حال، در سال ۱۴۰۲ نیز بهره برداری رژیم صهیونیستی و محرومیت لبنان از منابع گازی مزبور، ادامه یافت.

آمریکایی‌ها در سال ۲۰۲۲ میلادی، اعلام کرده بودند که توافق بین لبنان و اسراییل، یک راه حل دائمی و عادلانه ارائه داده است. اما برخلاف ادعای آمریکا، لبنان هنوز هم شرایط بهره برداری از منابع مزبور را در اختیار ندارد. رژیم صهیونیستی با ادامه استخراج گاز، مایع کردن آن در مصر و صادرات به سمت اروپا، درآمدهای کلانی به دست می‌آورد.

اسراییل حقوق کامل و بلامنازع بر میدان گازی «کاریش» را به دست آورده و لبنان در میادین موسوم به قانا یا صیدا، اقدام خاصی صورت داده است. شرکت انرژی قانا که در بلوک ۹ لبنان واقع شده، باید بر اساس توافق قبلی ۱۷ درصد از درآمد نهایی خود را به اسراییل بدهد. اما مساله اینجاست که رژیم صهیونیستی با کارشکنی و ایجاد مانع، شرایط را به نفع خود پیش برده است. از دیگر سو، شرکت فرانسوی توتال نیز برخلاف تعهدات قبلی، اکنون اقدام خاصی انجام نداده که سودی برای لبنان داشته باشد.

برخی از کارشناسان معتقدند که رژیم صهیونیستی، شرایط را به نحوی رقم زده که لبنان عملا متضرر شود. با آنکه اسراییل متعهد شده که در اجرای توافق، حُسن نیت نشان دهد اما به باور سهیل شتیلا کارشناس مالعات انرژی، رژیم صهیونیستی در موقعیتی قرار گرفته که می‌تواند حتی بر سر راه توتال نیز مانع تراشی کند و کاری کند که توسعه استخراج در میدان گازی قانا برای لبنان ناممکن شود. در همین حال، کارشناسان غربی همچون مایک آزار، کارشناس امور مالی انرژی به این اشاره کرده‌اند که اسراییل، مسائل کلیدی اقتصادی و مالی مربوط به مشارکت در سود را روشن نکرده و همه را به آینده موکول کرده است. در نتیجه، فعالیت لبنان برای اکتشاف و توسعه میدان گازی قانا منوط به تایید اسراییل و ترتیبات مالی آتی بین توتال و رژیم است. یعنی به عبارتی روشن، استخراج گاز در میدان کاریش به دست اسراییل، کاملا ممکن و مسیر آن هموار است و لبنان دردسری برای اسراییل به وجود نمی آورد اما کار در قانا برای لبنانی‌ها، در هاله‌ای ابهام است.

تحقیقات شرکت انگلیسی اسپکتروم بر روی منطقه دریایی مزبور نشان داده که ذخایر گاز قابل استحصال در لبنان حدود ۲۵.۴ تریلیون فوت مکعب است. اما خود مقامات لبنانی برآوردهای بالاتری دارند ولی تلاش آن‌ها برای کار با توتال فرانسه و شرکت ایتالیایی انی به نتیجه نرسیده است. یک مدل تحقیقاتی بررسی میزان ذخایر شرق مدیترانه که توسط لبنان اجرا شده، حاکی از این است که امکان برداشت ۶ میلیارد دلاری لبنان، می‌تواند بخشی از مشکلات اقتصادی این کشور را حل کند.

در شرایطی که بسیاری از منازعات و چالش‌ها در منطقه خاورمیانه بر سر منابع و سوخت‌های فسیلی است، توجه به منابع شرق مدیترانه، اهمیت حیاتی پیدا کرده است. آن هم در شرایطی که لبنان به عنوان یکی از ذینفع‌های منابع مزبور، در شرایط اقتصادی سخت و ناگواری قرار دارد. رژیم صهیونیستی در نقطه کانونی منازعه بر سر منابع گازی مدیترانه شرقی، می‌کوشد در جمع فروشندگان گاز، جایی برای خود دست و پا کند. در همین حال، نیاز راهبردی اسراییل به گاز و دیگر منابع دریای مدیترانه، شرایط امنیتی نوینی را به وجود آورده است که می‌تواند منافع ملی لبنان را حتی با وجود توافق پیشین، به خطر اندازد. در شرایطی که منابع گازی به عنوان یک منبع جدید چالش و تنش در منطقه مورد توجه قرار گرفته، فرصتی برای صهیونیست‌ها به وجود آمده تا در حوزه اقتصادی نیز لبنان را در تنگنای بیشتری قرار دهند. این درحالی است که خود رژیم با برداشت گاز از میادین لویاتان و تامار، به خودکفایی گازی یافته و حتی موفق به صادرات گاز شده است. رژیمی که قبلا از مصر گاز وارد می‌کرد، حالا در یک روند معکوس، به مصر گاز می‌فرستد تا در آنجا به حالت مایع درآید و با کشتی‌های مخصوص روانه بازار اروپا شود.

برجسته شدن اهمیت استفاده از گاز طبیعی به عنوان یک ابزار اقتصادی و سیاسی، بر سیاست خارجی رژیم صهیونیستی نیز تاثیر گذاشته است. هدف عمده اسراییل از پیشبرد سیاست‌های انرژی، امنیت‌سازی و حفظ بقا است. لذا تل آویو برای دستیابی به هدف مزبور و ایجاد هژمونی گازی در شرق مدیترانه از همه ابزارها استفاده می‌کند. به طور طبیعی، ممکن است در این مسیر، طرح‌های توسعه طلبانه و اشغالگرانه رژیم صهیونیستی به گونه ای پیش برود که لبنان از آن متضرر شود. امروزه در لبنان، تامین بنزین و همچنین تامین گاز و سوخت برای مصرف خانگی و نیروگاهی، به یک معضل جدی تبدیل شده و در صورتی که دولت لبنان بتواند حقوق گازی خود را در مدیترانه شرقی حفظ کند و از منابع موجود بهره برداری کند، بخش قابل توجهی از مشکلات لبنان حل خواهد شد.