روز ۲۰ فروردین‌ماه سال ۱۳۸۵ بود که خبر دستیابی ایران به فناوری غنی سازی اورانیوم و راه اندازی یک زنجیره کامل غنی سازی در نطنز اعلام شد. در پی انتشار این خبر و با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، به پاش قدر دانی از تلاش‌های افتخار آمیز دانشمندان ایران اسلامی این روز به نام روز ملی فناوری هسته‌ای در تقویم رسمی کشور نامگذاری شد.

فناوری هسته‌ای چیست؟

به فناوری که بتواند اورانیوم موجود در طبیعت را از طریق شکافت اتم‌ها به اورانیوم غنی شده تبدیل کند که دارای انرژی بسیار بالایی می‌باشد، فناوری هسته‌ای نامیده می‌شود، که با  شکافت هسته یا همان اتم اورانیوم، انرژی هسته‌ای به صورت حرارت و انرژی گرمایی آزاد می‌شود که از آن می‌توان برای تولید بخار آب و گرداندان توربین‌های تولید برق استفاده کرد.

اورانیوم چگونه در طبیعت وجود دارد

اورانیوم یکی از چگال فلزات رادیواکتیو است که در طبیعت موجود است. این فلز در بیشتر مناطق چون: صخره‌ها، خاک، اعماق دریا و اقیانوس‌ها وجود دارد، به طوری که شاید میزان وجود و پراکندگی آن از طلا، نقره یا جیوه بیشتر است. این فلز به صورت اکسید و یا نمک‌های مخلوط در مواد معدنی مانند اورانیت یا کارونیت وجود دارد و از نظر رنگ؛ سفید نقره‌ای و قابل انعطاف است.

کاربردهای فناوری هسته‌ای

در سال ۲۰۰۷ انرژی معادل ۱۴درصد انرژی کل دنیا با استفاده از ۴۳۹ نیروگاه هسته‌ای در ۳۱ کشور تولید شده است و سهم فرانسه با تولید بیش از ۷۹درصد انرژی الکتریکی خود از این طریق از سایرین  بیشتر بوده است . همانطور که گفته شد مهمترین استفاده از فناوری هسته‌ای ایجاد انرژی به کار رفته در جوامع است، اما علاوه بر این استفاده فناوری هسته‌ای استفاده‌های دیگری را نیز دارد که از آن جمله می‌توان به چهار کاربرد اساسی دیگر نیز اشاره کرد.

1. کشاورزی: از فناوری هسته‌ای در کاربردهای کشاورزی از قبیل جهش ژنی برای تولید گیاهان مقاوم در برابر آفات و حشرات مضر و یا بالا بردن کیفیت محصولات دامی را می‌توان نامبرد.
2. پژشکی: پزشکی هسته‌ای تا به آن حدی گسترش پیدا نموده که امروزه شاخه‌ای از فناوری به نام پزشکی هسته‌ای را به خود اختصاص داده است. به طور مثال از رادیو ایزوتوپ‌ها در تصویر برداری استفاده گسترده‌ای می‌شود، در این روش با استفاده از رادیو ایزوتوپ‌های کبالت – ۶۰، تالیوم – ۲۰۱ و چندین نوع دیگر از رادیو داروها اقدام به تصور برداری می‌کنند.
3. صنایع: در صنایع کاربردهای گوناگونی برای این فناوری تعریف شده است که از آن جمله می‌توان آزمایش غیر مخرب جوش، سختی سنجی، ضخامت سنجی و یا نشت یابی را نامبرد.
4. نظامی: با وجود آنکه پیمانی به نام پیمان عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای N.P.T بطور بین اللملی میان کشورهای مختلف وجود دارد اما همچنان این کاربرد خانمان سوز در بین بسیار از کشورهای مستکبر و رژیم نامشروع اسرائیل به طور گسترده‌ای مورد توجه است.

ورود فناوری هسته‌ای در ایران

اول تیرماه ۱۳۵۳ روز فراموش نشدنی برای انرژی هسته‌ای ایران است چرا که در این روز سازمان انرژی اتمی ایران تأسیس و فعالیت خود را آغاز نمود .

هر چند ایران پیش از آن به عضویت آژانس بین اللملی انرژی اتمی I.A.E.A  و پیمان عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای N.P.T در آمده بود و حتی دانشگاه تهران در سال ۱۹۶۷ میلادی اولین رآکتور تحقیقاتی را از آمریکا خریداری و درکارگرشمالی( امیرآباد) نصب نموده است .

قبل از انقلاب اسلامی این سازمان تن‌ها عهده دار ثبت قراردادهای سنگین در زمینه‌ای فناوری هسته‌ای بود اما با پیروزی انقلاب هدف این سازمان به ایجاد خودکفایی علمی و صنعتی در این زمینه تغییر یافت. در این راستا پیشرفت‌های فوق العاده‌ای حاصل شده است که از آن جمله می‌توان به غنی سازی اورانیوم در مقیاس آزمایشگاهی در ۲۲ فرودین ۱۳۸۵ اشاره کرد.

اولین نیروگاه اتمی در ایران

ایران در دی‌ماه ۱۳۵۳ اولین پروژه ساخت نیروگاه اتمی را آغاز نمود اما بعد از انقلاب به دلیل کارشکنی‌های خارجی این پروژه تاکنون نیز تکمیل نشده است ولی به لطف خداوند در راستای ساخت مشترک آن با کشور روسیه متخصصان ایرانی فناوری‌های بسیار را بومی سازی نموده اند.

دانشگاه‌های زیادی در این زمینه در ایران با رشته‌های نظیر مهندسی هسته‌ای و فیزیک هسته‌ای به آموزش و تحقیق در زمینه فناوری هسته‌ای مشغولند و سازمان انرژی اتمی نیز بعنوان متولی دولتی در زمینه این فناوری همانطور که اشاره شده نیز فعال است.

فناوری هسته‌ای و استفاده صلح آمیز

معاون سازمان انرژی اتمی:  در طی بیست سال گذشته موضوع هسته‌ای ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین جبهه‌های مهم حق علیه باطل و یکی از جبهه‌های مقاومت در مقابل زورگویی مستکبران و نظام سلطه است. پرونده هسته‌ای ایران که از سال ۸۳ به آژانس بین المللی انرژی اتمی منتقل شد، کشورهای غربی در پی محدود کردن فعالیت‌های انرژی هسته‌ای ایران برآمدند و از آن زمان، فعالیت‌های هسته‌ای ایران به عنوان یکی از مسائل مهم سیاست خارجی ایران مطرح شد.

اشتباه راهبردی کشورهای غربی این بود که تصور می‌کردند با متوقف کردن مسئله هسته‌ای ایران مانع پیشرفت سخت افزاری ایران در حوزه اتمی می‌شوند. ما معتقدیم که مسئله فناوری هسته‌ای یک موضوع علمی و فنی است، اما به خاطر زورگویی کشورهای غربی، این مسئله را در ایران سیاسی کردند و به عنوان اهرمی برای اسلام‌ هراسی و ایران‌ هراسی قرار دادند.

معاون سازمان انرژی اتمی: یک بخش مهم اثرگذار که امروز به شدت بر آن سرمایه گذاری می‌شود، استفاده از فناوری هسته‌ای در حوزه غیرقدرت است که در چهار حوزه غیرقدرت استفاده می‌شود. یکی از فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای در مسئله امنیت غذایی و حوزه کشاورزی است که پرتوها و فناوری هسته‌ای باعث حذف آفات درون مواد غذایی می‌شود و از این منظر دارای اهمیت است؛ با فناوری هسته‌ای تمام حشرات موذی از بین می‌رود و می‌توان سال‌ها آن ماده غذایی را نگهداری کرد.

مدیر عامل شرکت توسعه و کاربرد پرتوهای ایران: ما به خاطر حفظ سلامت و امنیت غذای مردم باید به سمت پرتوها و فناوری هسته‌ای برویم و به سمتی حرکت کنیم که غذای سالم به مردم بدهیم. فناوری هسته‌ای بدون اینکه به بدن صدمه‌ای بزند، باعث حذف آفات و بیماری‌ها در مواد غذایی می‌شود.

معاون سازمان اتمی: از دیگر مزایای استفاده از فناوری‌های صلح آمیز هسته‌ای، تولید رقم‌ها و محصولات مقاوم در مقابل تنش‌های محیطی، تولید محصولات مقاوم به کم‌آبی و آفت‌ها و تولید محصول بیشتر در صنعت کشاورزی است. ما با فناوری هسته‌ای می‌توانیم محصولاتی تولید کنیم که به کشاورزی ما کمک کند، آلودگی کشاورزی را کاهش دهد و یا جذب ریشه را افزایش دهد.

ایران تولید کننده داروهای هسته‌ای

شیر مردی معاون سازمان اتمی: ما تا سال ۸۶، نود درصد داروهای خود را از بلژیک وارد می‌کردیم، اما امروز در تولید و صادرات داروهای هسته‌ای جزو کشورهای مهم و برجسته هستیم. این رادیوداروها برای بیماری‌های سرطانی، بیماران تیروئیدی، اسکن‌های قلبی، کلیوی، اسکن‌های مغزی و غیره استفاده می‌شود. یکی از مسائل مهم در بیمارستان‌ها عفونت‌های بیمارستانی است که یکی از علت‌های آن استفاده از کالاهای استریل نشده یا استریل شده به وسیله مواد شیمیایی است که این کار با پرتوها به بهترین نحو می‌تواند انجام شود.

فناوری هسته‌ای در استریل کردن تجهیزات پزشکی، در حوزه‌های محیط زیست، نگهداشت خیزش ریزگردها، جلوگیری از آلودگی‌های آب، کاهش بار میکروبی پسماندهای شهری و در صنعت کاربردهای فراوان دارد. در حوزه پلیمرها، یکی از مسائل افزایش کیفیت تایرها استفاده از فناوری‌های هسته‌ای است.

خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس