بسیاری از ما با تجدید خاطرات دوران نوجوانی، در درجه اول یاد میزهای چوبی و گاها فلزی می‌افتیم که نیمی از روز را پشت آن‌ها سر می‌کردیم و لحظات شیرینی از رفاقت‌های به یاد ماندنی شکل گرفته است. در پشت همان میزها تا حواس‌پرتی‌های چند دقیقه‌ای که نمی‌دانستیم در کجا سیر کردیم، از جلوی چشمانمان، قطار مانند رد می‌شوند.

حواس پرتی‌های دوران دانش‌آموزی گاهی یک اتفاق گذرا است که همه ما تجربه آن را داشته‌ایم؛ چند لحظه‌ای را غرق در روزمره‌هایمان شده‌ایم و بعد با تمرکز بیشتر و کمی عذاب وجدان بابت از دست دادن صحبت‌های معلم، به ادامه درس گوش می‌دادیم. عدم تمرکز بچه‌ها چندان نگران‌کننده نیست و حتی طبیعی است، به‌خصوص در سنین پایین‌تر و دوره ابتدایی، اما نه برای مدت طولانی، اگر مشکل تمرکز در دانش‌آموزی طولانی و مزمن شود، در این صورت عواقب ناخوشایندی برای او خواهد داشت. اصلا یکی از مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی دانش آموزان همین نداشتن تمرکز است. مشکل عدم تمرکز اگر رفع نشود، نه فقط دوران کودکی و تحصیلی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه حتی ممکن است بر زندگی او در بزرگسالی هم تاثیر بگذارد. بنابراین با توجه به نشانه‌ها و علت عدم تمرکز دانش آموزان باید برای رفع این مشکل تلاش کرد و اقدامات لازم را انجام داد. با همه این تفاسیر گاهی اوقات ماجرا پیچیده‌تر از یک حواس‌پرتی ساده است و مربوط به برخی اختلالات ذهنی می‌شود که نیازمند بررسی و تشخیص توسط یک فرد متخصص است. جهت آشنایی بیشتر با این اختلالات و بررسی دقیق‌تر این موضوع رایج میان دانش‌آموزان، با حسین روزبهانی، دکترای روانشناسی بالینی و استاد دانشگاه صحبت کردیم.

اختلالاتی که تمرکز را می‌دزدند

مهم‌ترین نشانه‌های نداشتن تمرکز در دانش‌آموزان شامل رویاپردازی مکرر، مشکل در یادگیری و افت ناگهانی نمرات، اهمال‌کاری و به تاخیر انداختن کارها، کاهش انرژی و احساس خستگی، بی‌قراری مداوم و ناتوانی در یک جا نشستن، بروز رفتارهای تخریبی و پرخاشگری در کلاس و فراموشی در مورد تکالیف، مهلت انجام تکالیف و جزئیات مهم دیگر است.

به گفته دکتر روزبهانی، اختلالات متفاوتی می‌تواند در عدم تمرکز دانش‌آموزان نقش داشته باشد؛ به عنوان مثال می‌توان به اختلال‌های ADHD یا کمبود و نقص توجه و بیش فعالی تکانشی، افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی و همچنین دوقطبی اشاره کرد.

وی در باب بررسی جزئی‌تر این اختلالات گفت: یکی از بارزترین ویژگی‌های افراد درگیری با ADHD، عدم توانایی در تمرکز و توجه به محیط پیرامون است. درمورد اختلال افسردگی هم خوب است بدانید که غالبا در دوران نوجوانی به صورت خشم و پرخاشگری بروز می‌کند و در این سن مشابه تصورات ذهنی ما از افسردگی نیست.

این کارشناس روانشناسی ادامه داد: اختلال اسکیزوفرنی هم یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند تمرکز فرد را مختل کند. این مسئله به دلیل آسیب‌های بخش پیش پیشانی مغز است.

حسین روزبهانی درباره قرارگیری افراد مبتلا به اختلالات ذکر شده در کنار دانش‌آموزان دیگر بیان کرد: این مسئله به هیچ عنوان مشکلی ندارد و می‌توانند به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند چرا که این افراد ایرادی در درس خواندن و یادگیری ندارند و از این نظر با دوستانشان مشابه هستند اما تفاوتشان با دیگران آن‌جایی مشخص می‌شود که در برخی از موقعیت‌ها نمی‌توانند توجه و تمرکز خود را جمع کنند؛ به عنوان مثال کودکان مبتلا به اختلال ADHD، در کلاس‌ها به سختی می‌توانند به موضوع درس توجه کنند، مدام در حال حرکت هستند، میان حرف معلم می‌پرند، بازی‌های قانون‌مدار را نمی‌پذیرند و به دنبال همین مسائل، میزان یادگیری‌شان کاهش می‌یابد.

بایدها و نبایدها

او همچنین درباره وظایف والدین و مدرسین این افراد خاطرنشان کرد: در صورتی که اختلالات ذکر شده تشخیص داده شود، رعایت چند نکته برای والدین این افراد و اعضای مدرسه آن‌ها لازم است. به مدرسین توصیه می‌شود در برابر این دانش‌آموزان نکاتی را رعایت کنند؛ در جمع به هیچ عنوان دست به تحقیر و سرزنش نزنند چرا که این رفتار در آینده باعث ایجاد یک خشم درونی در آن‌ها می‌شود. همچنین تمام معلمین باید بدانند که این رفتارها عمدی نیستند. مفیدترین کاری هم که والدین می‌توانند انجام دهند این است که علاوه بر موارد بیان شده، هر چه سریع‌تر به یک روانشناس و درمانگر مراجعه کنند تا روند درمان آغاز شود.

روزبهانی به عنوان آخرین نکته یادآور شد که برای تحت کنترل قرار دادن این اختلالات، درمان‌های متفاوتی از جمله دارودرمانی و روانکاری به تناسب نوع اختلال وجود دارد و عنوان کرد: به این مسئله مهم توجه داشته باشید که نمی‌توانید تمام حواس پرتی‌ها و عدم تمرکزها را مربوط به اختلالات ذکر شده بدانید بلکه لازم است در صورت مشاهده مورد مشکوک، با یک فرد متخصص در حوزه روانشناسی مشورت کنید.

تکتم شریفی نژاد – خبرنگار تحریریه جوان قدس