تقویم شیعه را که مرور می‌کنی با اسامی و اشخاصی روبهرو می‌شوی که شاید هیچ‌وقت قبل از آن از حضورشان او در روزگاری در این جهان آگاه نبوده‌ای. آدم‌ها می‌آیند و می‌روند و تأثیرات خود را بر این جهان برجا می‌گذارند. تو می‌توانی کسی باشی که بعد از مرگت کسی تو را نشناسد یا برعکس کسی باشی که از تو عده‌ای به نیکی یاد کنند و آثاری که از خود به جا می‌گذاری تأثیرات مفیدی بر انسان‌های پس از تو داشته باشد. یکی از افراد مؤثر در زندگی و پس از مرگ، آیت‌الله سید ابوالمجد ضیاءالدین مرتضی حسینی مرعشی نجفی برادر آیت الله سید شهاب‌الدین نجفی مرعشی علم شهیر و بانی یکی از کتابخانه های مشهور قم است. در این مطلب به بهانه سالروز وفات ایشان در تقویم شیعی مختصری از زندگی‌نامه این عالم گرانقدر را بررسی می‌کنیم.
زاده نجف، مشهور در تبریز
آدم یک جا دنیا می آید و قسمتش زندگی در جایی دیگر است. این حکایت آیت الله سید ابوالمجد ضیاءالدین مرتضی حـسینی مـرعشی نـجفی که در سوّم جمادی الاولی ۱۳۲۵ق در نـجف اشرف به دنیا آمد، است. هم تولدش در شهر علما بود و هم خانواده‌اش ، خانواده‌ای عالم بودند. پدرش حضرت آیت‌الله علامه سید شمس‌الدین محمود مرعشی نجفی (۱۲۷۹-۱۳۳۸ق)، پس از عمری فعالیت در راه بزرگداشت شعائر اسلامی و ترویج معارف نورانی الهی و در حالی که آقا سید مرتضی نوجوان بود از دنیا رفت. بخشی از شخصیت مذهبی، علمی و اجتماعی هر انسانی، وابسته به محیط خانوادگی و مربوط به انسان‌هایی است که در آن خاندان مؤثر بوده‌اند. شخصیت آیت اللّه سید مرتضی مرعشی از این جهت کامل‌ترین مراتب را دارا بود؛ زیرا خاندان او یکی از پرافتخارترین و مشهورترین کانون علمی شیعه در جهان اسلام بودند که مقام علم، عمل، تقوا، مرجعیت، ریاست، امارت و سیاست را در طول 14 قرن تاریخ تشیع عهده‌دار بوده‌اند. جد ایشان آیت‌اللّه علامه شرف الدین علی بن سید نجم الدین محمد مرعشی ( 1316 - 1202 ق) از شاگردان صاحب جواهر، صاحب فصول، صاحب ضوابط و شیخ اعظم انصاری است. جد اعلای او علاّمه نسابه سید محمد نجم الدین متوفی ( 1264ق) از شاگردان صاحب قوانین مرحوم میرزای قمی و شیخ جعفر کاشف الغطاء بوده و از صاحب مفتاح الکرامه اجازه روایتی داشته است. اما این همه افتخارات نسبی مرحوم سید مرتضی مرعشی نبود و گفته می‌شود نسب شریف ایشان با 33 واسطه به امام زین‌العابدین علی‌بن‌الحسین بن علی ابن ابیطالب(ع) می‌رسد.
یک قرار و مدار مخفی با خدا
شاید این یک قرار و مدار مخفی خدا با برخی بزرگان است که در دوران کودکی مثل پیامبر(ص) یتیم شوند. سید مرتضی زمانی که فقط 9 سال داشت، مادر و در ایام نوجوانی و در سن چهارده سالگی پدر خود را از دست داد. دایی ایشان آیت‌الله حاج سید حسن خویی، وی و خواهرانش را از نجف به تبریز برد و در آنجا به تحصیل علوم دینی پرداخت و سطوح عالیه را فرا گرفت.
بیست‌ویک ساله بود (۱۳۴۶ق) که به قم آمد و مدت چهار سال از محضر آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی و آیت‌الله سید محمدتقی خوانساری و علامه شیخ اسدالله قمی بهره برد و خود نیز بـه تـدریس شرح لمعه و مطول پرداخت. سـپس به سوی نجف حرکت کرد (۱۳۵۰ق) و بلافاصله در درس‌های آیات عظام سید ابوالحسن اصفهانی، میرزای نائینی، میرزا ابوالحسن مشکینی، میرزا علی ایروانی شـرکت کـرد و همزمان با آن رجال و درایه و فلسفه را از اساتید وقت مانند آیت‌الله سید حسین بادکوبه‌ای آموخت و به تدریس رسائل و مکاسب نـیز پرداخـت.
ایشان در ایـن مدت با آیات عظام سید ابوالقاسم خویی و سید محمدهادی میلانی و شیخ احمد اهری مأنوس بود و مباحثات علمی داشت و از اساتید خویش اجازات اجتهادی و از حضرات آیات حاج شیخ عباس قمی و شـیخ مرتضی طالقانی و شیخ شمس‌الدین بادکوبه‌ای اجازه روایت گرفت.
زیارتی که ماندگارش کرد
ایشان در ۱۳۶۰ق بـرای زیـارت امام هشتم علی بن موسی الرضا (ع) از نجف به مشهد آمد و پس از زیارت برای دیدار اقوام به تبریز سفر کرد. گفته می‌شود در این سفر به اصرارخانواده و همچنین چندی از علمای تبریز در این شهر ماندگار شد. در مشهد، هم کرسی درس به راه انداخت و به تربیت طلاب مشغول شد و هم نگارش تألیفاتش را شروع کرد. به جز این به عنوان امامت جماعت وظیفه شرعی‌اش را بجا آورد و به راهنمایی مـردمان اشـتغال ورزید.
مجلس روضه جمعه‌ها
آقا سید مرتضی از همان ایام تحصیل در حجره خویش و در روزهای جمعه مجلس روضه داشتند و این برنامه را تا آخر عمر شریفش تعطیل نکردند. ایشان وقتی به قم می‌آمد به زیارت حضرت معصومه (س) اهتمام خاصی داشت و هر روز به حرم مطهره کریمه اهل بیت (ع) مشرف می شد و ساعت‌های متمادی آنجا بود و یکی از آرزوهایش این بود که در جوار آن حضرت مدفون شود.حجت الاسلام سید شمس الدین فرزند ارشد ایشان در این رابطه می‌گوید: «زمانی که کتاب شمس الضحی را می‌نوشت قطرات اشک از چشمانش سرازیر بود و یکی از ویژگی‌های این کتاب همین است که مراثی آن به‌خصوص مطالب مربوط به شهادت حضرت فاطمه (س) با حالت گریه و حزن و اندوه نوشته شده است».
برخی تألیفات و آثار ایشان
ایشان از خطی زیبا، زندگی ساده و به دور از شهرت برخوردار بود. علاوه بر تدریس و تبلیغ و راهنمایی و ارشاد اهالی مؤمن منطقه به تألیف و تصنیف نیز علاقه‌مند بود و آثار پرشماری را به رشته تحریر درآورده و از خود به یادگار گذاشته است.
تألیفات و تقریرات او عبارت است از:
۱ـ تقریرات درس فقه آیت‌الله نائینی (خیارات)
۲ـ تقریرات درس اصول میرزای نائینی (یک دوره کامل)
۳ـ رجال الحدیث
4ـ القـواعد الفـقهیة
۵ ـ حاشیه عروة الوثقی
۶ ـ حاشیه مکاسب
۷ـ حاشیه کفایةالاصول
۸ ـ روضة الاحباب (کشکول)
۹ـ روضة العارفین (کـتابی در تـهذیب نـفس)
10- شمس الضحی فی مناقب النبی و الائمة الهدی (این کتاب به چاپ رسیده است)
۱۱ـ حاشیه بر حاشیه میرزا علی ایروانی بر کفایة الاصول.
وفات
سرانجام در ۹۱ سالگی در تاریخ دوشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۷۵ش (۱۹ ذی‌قعدة الحرام ۱۴۱۶ق) بدرود حیات گفت و پیکرش پس از تشییع در تبریز، به قم انتقال داده شد و در صحن حرم حضرت فاطمه معصومه (س) به خاک سپرده شد.
خبرنگار: زهره هاشمی
نظر شما