حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده؛ عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم ۱۲ خرداد در نشست علمی «فهم قرآن و بررسی موانع آن از دیدگاه امام خمینی(ره)» با اشاره به کنگره‌ای که در چند سال اخیر درباره اندیشه‌های قرآنی مقام معظم رهبری از سوی جامعه المصطفی برگزار شد، گفت: بیش از ۱۸۰۰ مقاله از سراسر کشور به همایش اندیشه‌های قرآنی مقام معظم رهبری ارسال شده است و بنده معتقدم که قطعا اندیشه و مباحث قرآنی حضرت امام کمتر از مقام معظم رهبری نیست و وظیفه ماست که وارد این مباحث شویم و مردم را با خدمات و اندیشه‌های قرآنی این بزرگان آشنا کنیم.
وی با بیان اینکه طبق برخی آمارها بیش از ۳۰۰ مؤسسه قرآنی فقط در قم فعالیت دارند و در استان‌های دیگر که هر کدام چند شهرستان دارند قطعا این آمارها بیشتر است، اظهار کرد: یکی از برکات انقلاب اسلامی این است که امروز هزاران مؤسسه قرآنی در سراسر کشور در حال فعالیت است. حضرت امام بارها در فرمایشاتشان تاکید کردند که ما هر چه داریم از قرآن است و هدف ما احیای قرآن کریم است لذا یکی از برکات انقلاب احیای جلسات و معارف قرآنی و ایجاد مؤسسات قرآنی است.
عیسی‌زاده ادامه داد: امروز شاهد رواج آموزش قرآن، رواج تفسیر، ایجاد هزاران مؤسسه قرآنی و تربیت قاریان فراوان و هزاران حافظ قرآن هستیم گرچه هنوز هم نقش قرآن در نشر حقایق و اینکه قرآن وارد ساختارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ما شود در مهجوریت است و قرآن به کتاب زندگی در جامعه تبدیل نشده و وارد ساختارها و سبک زندگی ما نشده است و یکی از کارهای میز قرآن دفتر تبلیغات اسلامی هم این است که مهجوریت قرآن کریم را بزداید و راه‌هایی برای توسعه سبک زندگی براساس قرآن کریم ایجاد کند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم با تاکید بر قدردانی از امام و شهدا، اضافه کرد: یکی از بی‌نظیرترین مراکزی که توانسته است در عرصه تحقیقات قرآنی و تالیف آثار زحمات فراوانی بکشد پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم است و همین مقدار کار که باز کم است از برکات آنان است.
عیسی‌زاده تصریح کرد: قرآن کریم درباره فلسفه نزول و امکان فهم خود بیانات فراوانی دارد که بنده در این بحث به تبیین نظر امام پرداخته‌ام. ابتدا فلسفه نزول قرآن را بحث کرده‌ام که خود قرآن هم فرموده است چرا ما قرآن را نازل کردیم یا امکان فهم قرآن هم در این مقاله بحث شده است و البته برخی قائل به امکان فهم برای همگان نیستند ولی امام آن را قبول ندارند.
وی با اشاره به ادله فهم قرآن گفت: مخاطب قراردادن گروهی خاص در قرآن، امر به تفکر و تدبر در آیات، دعوت به علم‌آموزی، وعده عذاب تکذیب‌کنندگان و حدیث ثقلین مؤید این است که قرآن برای عوام و خواص قابل فهم است همچنین وارد موانع فهم قرآن شدیم که چند مورد در این زمینه عنوان شد؛ اول خود قرآن می‌تواند از موانع فهم قرآن باشد؛ روایات، عقل و علم و تاریخ علم هم جزء این موارد موانع است.
وی، اظهار کرد: اولین مرحله و پله در فهم قران، قرائت آن است و اینکه انسان باید آداب قرآن را رعایت کند که از جمله آن‌ها از منظر امام اخلاص در تلاوت، طلب شفا از محضر قرآن، رعایت ترتیل در قرائت، توجه به عظمت قرآن کریم، داشتن طهارت باطنی، توانایی علمی و ... است. همچنین توجه به ظاهر و باطن قرآن هم از موارد رعایت آداب قرآن است.
انحصار فهم قرآن به رای مفسران؟
عیسی‌زاده با بیان اینکه از منظر امام، حجاب خودبینی و غرور، حجاب اصطلاحات و مفاهیم، آرای فاسده و مسالک باطله، انحصار فهم بر آرای مفسران و گناه از عوامل عدم فهم قرآن کریم است، ادامه داد: ایشان دنیادوستی و دنیاپرستی را هم از موانع مهم فهم قرآن برشمرده‌اند. در مراتب فهم قرآن هم اشاراتی به بیانات امام داشته‌ایم و هدف این بود که این بحث وارد گفتمان رسانه‌ای و تحقیقی شود و صاحبنظران و استادان در این باره تامل بفرمایند تا بتوانیم از اندیشه امام راه حل برای مشکلات کشور بیابیم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن تصریح کرد: باید ببینیم امروز چه طرحی از اندیشه قرآنی امام می‌توان برای رفع مشکلات جامعه ارائه دهیم؟ باید افکار و راه حل‌های ایشان را مجددا احیاء کنیم به جای آنکه سراغ برخی پروژه‌ها برویم که باید با زحمت اندیشه و نظریه‌ای از دل آن بیرون بیاید. امام این عصر را درک کرده است و حرف برای گفتن داشته است و انقلاب را در عمل برپا کرده است لذا راه حل ایشان برای رفع مشکلات امروز قطعا مؤثر است.
عیسی‌زاده با اشاره به منابع فهم گفت: فهم آیات متشابه به کمک آیات محکم از کارهایی است که ائمه و مفسران به خصوص علامه طباطبایی در المیزان این کار را انجام داده‌اند. بحث دیگر هم مرجعیت علمی اهل بیت(ع) در تفسیر قرآن است؛ حضرت آقا از مجمع جهانی اهل بیت(ع) خواسته‌اند تا مرجعیت علمی و عملی اهل بیت(ع) را با زبان امروز در دنیا اثبات کنند؛ از مباحث جدی در پژوهش‌های قرآنی که حق آن ادا نشده است همین بحث روایات است؛ گرچه در روایات عرضه بیان شده است که باید به قرآن عرضه شود و اگر با قرآن ناسازگار بود؛ فضربوا علی الجدار، ولی کلام و علم و سیره ائمه(ع) می‌تواند ادله و منبعی برای فهم قرآن باشد.
اعتراف غیرمسلمین به مرجعیت علمی اهل بیت(ع)
وی با تاکید بر اینکه باید ادله عقلی و نقلی در اثبات مرجعیت اهل بیت(ع) در فهم قرآن کریم را تبیین کنیم، تصریح کرد: بهترین دلیل در اثبات مرجعیت اهل بیت(ع) این است که کسانی که مسلمان نیستند و حتی لائیک هستند و صرفا روی منابع اسلامی تحقیق می‌کنند به علمیت امیرمؤمنان و اهل بیت(ع) معترفند یا گاهی از رساله حقوق امام سجاد(ع) مواد قانونی درست کرده‌اند ولی ما کمتر به این مسئله توجه داشته‌ایم و حق این مطلب ادا نشده است. ما از طریق اعترافات دیگران می‌توانیم مرجعیت علمی ائمه را ثابت کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم بیان کرد: نکته دیگر بحث قرآن و علم است که در جامعه المصطفی چندین رشته با همت آقای رضایی اصفهانی در این زمینه ایجاد شده است و به نظر بنده جای تحقیق دارد که آیا امکان دارد ما از طریق علم، قرآن را بفهمیم؛ بنده اندیشه آیت‌الله العظمی جوادی آملی را در مقاله آورده‌ام که ایشان در تعبیری تاکید دارد که علم به عنوان شاهد می‌تواند به کمک مفسر بیاید. یعنی گرچه رهاورد علم را نمی‌توان بر قرآن تحمیل کرد ولی براهین قطعی علمی و شواهد اطمینان‌بخش تجربی، هنری و مانند آن را می‌توان حامل معارف و معانی به عنوان شاهد و قرینه مورد استفاده قرار دهیم.
شرایط فهم قرآن
عیسی‌زاده با اشاره به شرایط فهم قرآن، گفت: حضرت امام(ره) در مورد شرایط فهم قرآن فرموده‌اند کسانی که دنبال علاج دردهای خود با استفاده از قرآن هستند باید با این نیت به محضر قرآن بروند؛ بعد هم فرمودند باید با استعاذه سراغ قرآن برود و استعاذه هم صرفا بحث قرائت لفظ اعوذ بالله نیست و باید قاری با حضور قلب و با نیت خواطر شیطانی این کار را بکند و توجه به عظمت قرآن در حین تلاوت هم در اندیشه ایشان خیلی مهم است و انسان باید این عظمت را در وجود خود متجلی کند. ایشان همچنین توجه به ظاهر و باطن را هم مطرح فرمودند.
این پژوهشگر ادامه داد: بحث طهارت باطنی هم خیلی مورد تاکید حضرت امام در فهم قرآن است؛ ایشان فرمودند باید قلب را از این ارجاس تطهیر کند و لوث معاصی قلبیه را که اشتغال به غیر است از دل بیرون ببرد. امام توانایی علمی را هم بحث کرده و فرموده‌اند برای دستیابی به معارف عمیق قرآن و فهم دقیق برخی از آیات توانایی علمی لازم است؛ البته ایشان قرآن را قابل فهم برای همه مردم می‌دانند و در این فرمایششان کنایه به گروه‌هایی چون فرقان زدند و توصیه کردند که این افراد نباید وارد تفسیر قرآن شوند.
عیسی‌زاده اظهار کرد: بحث حجاب خودبینی و غرور از موارد مورد تاکید حضرت امام در عدم فهم قرآن کریم است؛ ایشان حجب خودبینی را از بزرگترین حجب در فهم قرآن می‌دانند و آن را از شاه‌کارهای مهم شیطان می‌دانند. اینکه شیطان اهل تجوید را به همین سطح محدود می‌کند و اصحاب ادیب را در سطح ادبیات و اهل تفسیر را هم به یکسری ظواهر مشغول می‌کند. ایشان حجاب اصطلاحات و مفاهیم را هم مطرح فرمودند یعنی برخی در حجاب این اصطلاحات توقف می‌کنند و جلوتر نمی‌روند.
نظر شما