«وحید شریعت» در خصوص دلایل شکل گیری اختلال کم توجهی_ بیش فعالی گفت: دلایل شکل گیری این اختلال به طور دقیق مشخص نیست، اما مانند بقیه اختلالات شرایط بیولوژیک مثل ژنتیک در بروز آن تاثیر دارد. چرا که مشاهده می‌شود در خانواده‌هایی که درگیر این اختلال هستند، بیش یک نفر مبتلا در بین آنها دیده می شود.

وی ادامه داد: از طرف دیگر ممکن است برخی مسائل رشدی از زمانی که نطفه بسته می‌شود تا زمانی که نوزاد به دنیا می‌آید و رشد می‌کند هم روی آن تاثیر داشته باشد. به نظر می‌آید که مجموعه‌ای از این شرایط در بروز اختلالات کم توجهی_ بیش فعالی (ADHD) تاثیر دارند.

رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران توضیح داد: کم توجهی_ بیش فعالی یکی از شایع‌ترین اختلال روان پزشکی در کودکان است. سه دسته علامت اصلی شامل بیش فعالی، مشکل نقص توجه و تکانش‌گری وجود دارد که در بین این سه دسته علائم معمولا بیش فعالی و تکانش‌گری بیشتر با هم دیده می‌شود و علائم نقص توجه یک دسته مخصوص به خودش را دارد.

او افزود: علائم بیش فعالی در کودکان با جنب و جوش زیاد و پر حرفی که نمی‌توانند آرام بگیرند، دیده می‌شود. علائم تکانش‌گری به این صورت است که کودک نمی‌تواند صبر کند تا حرف افراد تمام شود و می‌خواهد فوری جواب بدهد، نمی‌تواند در صف بایستد و نوبت را رعایت کند و کارهای ناگهانی انجام می‌دهد.

وی متذکر شد: علائم نقص توجه در فعالیت‌هایی دیده می‌شود که نیاز به توجه دارد. برای این کودکان این فعالیت‌ها بسیار سخت است و علاقه‌ای به انجام آن ندارند. به طور مثال نمی‌توانند برنامه ریزی کنند یا درس گوش بدهند. همین طور انجام تکالیف برای آن‌ها دشوار است و بین راه آن را رها می‌کنند و فعالیت دیگری انجام می‌دهند. به طور کلی می‌توان گفت که خطاهای ناشی از بی‌توجهی را شامل می‌شود.

شریعت یادآور شد: باید در نظر داشت بیش فعالی در بزرگسالی شروع نمی‌شود یعنی باید از کودکی شروع شده باشد که در برخی موارد تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. برخی کودکان وقتی که بزرگتر می‌شوند، علائمشان حتی بدون استفاده از دارو فروکش پیدا می‌کند و کمتر می‌شود.

او ادامه داد: آن دسته از کودکان که علائم آن‌ها تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند، بیشتر مشکل نقص توجه دارند. علائم بیش فعالی در بزرگسالی کمتر می‌شود و زیاد خودش را نشان نمی‌دهد. از آنجا که در بزرگسالی مسئولیت ها، وظایف و تکالیف بیشتر می‌شود و افراد مجبورند بعضی کارها را به طور مداوم انجام بدهند، بنابراین مشکل نقص توجه بیشتر ممکن است خودش را نشان دهد.

رییس انجمن علمی روانپزشکان ایران بیان کرد: دقیق‌ترین روش تشخیص بر اساس مصاحبه بالینی است. همین طور برخی از آزمون‌ها هم ممکن است که به تشخیص این اختلال کمک کنند. روانپزشک فرد را معاینه می‌کند، از خود فرد و اطرافیان او شرح حال می‌گیرد، علائم او و شرایطی که تجربه کرده است را بررسی می‌کند و در برخی موارد که نیاز است، آزمون گرفته می‌شود. در نهایت روانپزشک تشخیص می‌دهد که فرد دچار این اختلال است یا خیر. روش تشخیص در کودکان نیز به همین صورت است.

وی خاطر نشان کرد: نقشه مغزی هیچ تاثیری در تشخیص اختلال ADHD ندارد. اصولا نقشه مغزی در تشخیص هیچ اختلالی تاثیر ندارد. برای دیگر اختلالات روان پزشکی و همین طور تشخیص اضطراب و استرس هم تقریبا هیچ کاربردی ندارد.

شریعت تاکید کرد: برخی مواقع گفته می‌شود که برای تشخیص ADHD نقشه مغزی باید گرفته شود، در حالی که به هیچ عنوان مفید نیست و یک نوع سواستفاده از روش نقشه مغزی است که متاسفانه به شکل گسترده‌ای انجام می‌شود.

بسیاری از مشکلات تمرکز، اختلال ADHD نیست

وی افزود: نکته‌ای که در مورد تشخیص ADHD بخصوص در بزرگسالان اهمیت دارد این است که شایع‌ترین علتی که بزرگسالان از مشکل توجه و تمرکز شکایت دارند، اختلال بیش فعالی و نقص توجه نیست. در بزرگسالی بیشتر افرادی که مشکل تمرکز دارند به دلیل اضطراب، افسردگی و مشغولیت‌های متعدد است و همین امر باعث می‌شود که تمرکزشان مختل شود. پس باید توجه داشت هرکسی که اختلال تمرکز در بزرگسالی دارد، به این معنا نیست که این فرد مبتلا به ADHD است.

شریعت افزود: کودکان و بزرگسالانی که دچار این اختلال هستند زمانی که نیاز به کار پر تمرکز دارند برای اینکه بتوانند از بهترین توانشان استفاده کنند، لازم است دارو مصرف کنند. بنابراین تداوم مصرف دارو خیلی برای این افراد مهم است و قطع شدن دارو می‌تواند روند یادگیری و فعالیت فرد را مختل کند.

او افزود: در سال‌های اخیر کمبودهای دارویی برای اختلال ADHD به صورت متناوب وجود داشته است که بیماران را با چالش‌های جدی روبرو کرد. متاسفانه به صورت دوره‌ای با کمبود ویاس یا لیز دگزامفتامین، داروهای متیل فنیدیت و اتوموکستین مواجه بوده ایم. در حال حاضر هم مساله کمبود این داروها وجود دارد.

استفاده از داروهای ADHD برای افراد عادی چه تبعاتی دارد؟

رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران درباره تبعات استفاده افراد عادی از داروهای ADHD برای افزایش تمرکز گفت: استفاده غیر پزشکی و یا تجویز نشده از این داروها را به نوعی می‌توان سو مصرف تلقی کرد که عوارضی هم ممکن است در پی داشته باشد. از جمله عوارض آن می‌توان به اضطراب، بی‌خوابی، بی‌قراری، افزایش فشار خون، مشکلات قلبی عروقی و ایجاد وابستگی اشاره کرد.

وی افزود: اختلال دیگری که ممکن است با مصرف این داروها اتفاق بیفتد حالت‌های روان‌پریشی یا پسیکوز است. اگرچه شیوع این حالت کمتر است، اما با مصرف طولانی مدت و بدون نظارت و دلیل پزشکی می‌تواند مخاطراتی برای فرد به همراه داشته باشد.

او اظهار کرد: خطر دیگری که وجود دارد افسردگی پس از قطع این داروها است. وقتی افراد برای مدتی محرک استفاده می‌کنند و سپس قطع می‌کنند، احتمال افسردگی بیشتر می‌شود. بنابراین برای کسانی که سالم تلقی می‌شوند و تنها می‌خواهند عملکردشان را بهتر کنند قطعا استفاده از این داروها توصیه نمی‌شود.

شریعت در پاسخ به این سوال که آیا ADHD قابل درمان است؟ گفت: با انجام درمان‌های دارویی، روان درمانی و آموزش والدین و معلمان می‌توان بخش مهمی از علائم را کاهش داد اما نمی‌توان بیماری را ریشه کن کرد.

او متذکر شد: با استفاده از دارو تنها کمک می‌شود که توجه و تمرکز فرد بهبود یابد. بعضی‌ها ادعا می‌کنند که نوروفیدبک می‌تواند ADHD را درمان می‌کنند، باید اشاره کرد که نوروفیدبک هم اثر اثبات شده‌ای در درمانADHD ندارد. نوروفیدبک روی بیش فعالی و تکانش‌گری تاثیری ندارد، تنها روی تمرکز ممکن است کمی تاثیر داشته باشد.

او ادامه داد: بنابراین نوروفیدبک در مجامع علمی به عنوان درمان پذیرفته نشده توصیه نمی‌شود. عده‌ای بخاطر منافعشان نوروفیدبک را به عنوان یک درمان به مردم معرفی می‌کنند و جلسات متعدد ازافراد پول می‌گیرند با این امید که بدون دارو قرار است خوب شوند. در صورتی که این روش هم راهی برای درمان ADHD نمی‌تواند باشد.

وی در پایان تصریح کرد: افراد مبتلا به این اختلال باید شرایط زندگی و شغلی خود را مطابق با ویژگی‌هایی که دارند، انتخاب کنند. کسی که دچار اختلالADHD است، بهتر است شغلی را انتخاب کند که تحرک زیادی دارد، خیلی نیاز به تمرکزهای طولانی مدت نداشته باشد و تغییر و تنوع در آن شغل زیاد باشد. دراین صورت فرد کارایی و تاثیرگذاری بهتری می‌تواند داشته باشد.