ماه محرم، ماه عزای حضرت سیدالشهدا(ع) و سرآغاز تشکیل دانشگاه جهانی عاشوراست که می‌توان گفت در تاریخ اسلام، حادثه‌ای عظیم‌تر از آن اتفاق نیفتاده است. پس از واقعه عاشورا و نهضت کربلا، اهل‌بیت(ع) همواره بر احیا و زنده نگهداشتن نهضت حسینی اهتمام داشتند.

از جمله، حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) در طول حیات شریف و پرخیر و برکت خویش، توجه خاصی به این امر داشتند و در مواقع و مواضع مختلف، توصیه‌ها و سفارش‌هایی به احیای این امر می‌فرمودند که به آن‌ها اشاره کوتاهی خواهیم داشت.

40 چهارشنبه را میهمان کلمات گهربار و حیات‌بخش حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) هستیم و همراه خوانندگان، شرح یک حدیث رضوی را در گفت‌وگو با اساتید حوزه و دانشگاه بررسی می‌کنیم. چهلمین و آخرین شرح حدیث را در محضر فقیه عالی‌مقام، حضرت آیت‌الله حاج شیخ محسن فقیهی هستیم تا از جام معرفت کلمات رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم.

با عرض تسلیت فرا رسیدن ماه عزای حسینی، از توصیه‌های اهل‌بیت(ع) به‌خصوص امام رضا(ع) درباره ضرورت عزاداری در این ماه برای خوانندگان رواق بفرمایید.

محرم، ماه عزای حضرت سیدالشهدا(ع) و سرآغاز تشکیل دانشگاه جهانی عاشورا را محضر مقدس حضرت ولی عصر امام زمان(عج)، رهبر معظم انقلاب سلمه الله تعالی، مراجع عظام تقلید، ملت شریف و شیفتگان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) تسلیت عرض می‌کنم. به حقیقت می‌توان گفت در تاریخ اسلام، حادثه‌ای عظیم‌تر از عاشورا اتفاق نیفتاده است. باید در این دانشگاه جهانی، زن و مرد، کوچک و بزرگ، دانشجو و استاد و همه و همه حاضر شوند و درس‌های حیات‌بخش آن را فراگرفته و در زندگی خود به کار گیرند. پس از واقعه عاشورا و نهضت کربلا، اهل‌بیت(ع) همواره بر احیا و زنده نگهداشتن نهضت حسینی اهتمام داشتند.

از جمله حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) در طول حیات شریف و پرخیر و برکت خویش، توجه خاصی به این امر داشتند و در مواقع و مواضع مختلف، توصیه‌‎ها و سفارش‌هایی درزمینه احیای این امر می‌فرمودند که به آن‌ها اشاره خواهم کرد.

سیره آن حضرت و پدران بزرگوارشان درباره عزاداری برای امام حسین(ع) چه بود؟

امام رضا(ع) در روایتی، سیره پدر بزرگوارشان در ایام محرم را این‌گونه توصیف می‌فرمایند: «کَانَ أبِی إِذا دَخَلَ شَهرُ المُحَرمِ لَایرَی ضَاحِکاً وَ کَانتِ الکآبه تَغلِبُ عَلَیهِ حَتَّی یمضِی مِنهُ عَشَرَةُ أیامٍ فَإِذَا کَانَ یومُ العَاشِرِ کَانَ ذَلکَ الیومُ یومَ مُصِیبَبَتِهِ وَ حُزنِهِ و بُکَائِهِ وَ یقول هوَ الیومُ الَّذِی قُتِلَ فِیهِ الحُسَین»؛ شیوه پدرم چنین بود که چون محرم می‌شد، خنده نمی‌کرد و اندوه بر او غالب بود تا روز دهم که آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه‌اش بود و می‌فرمود در این روز حسین(ع) کشته شد».

به فرموده امام رضا(ع)، روز شهادت امام حسین(ع) چشم ما را زخم و اشک ما را روان کرد. باز فرمودند: تا روز قیامت بر مانند حسین(ع) باید گریست. آن امام همام در توصیه‌ دیگری فرمودند: «مَن کَانَ یومُ عَاشُورَاءَ یومَ مُصِیبَتِهِ وَ حزنِه وَ بُکَائِهِ جَعَلَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ یومَ القِیامَةِ یومَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ‌ّ؛ کسی که روز عاشورا روز مصیبت و حزن و گریه او باشد، خدا روز قیامت را روز شادی و خوشحالی وی قرار خواهد داد».

شیعه در حزن و اندوه اهل‌بیت(ع) اندوهگین و در سرور و شادی آن‌ها، شاد است و روز عاشورا روز حزن و اندوه اهل‌بیت(ع) است. کسانی که در این دنیا، در اندوه و شادی اهل‌بیت(ع) همراه آنان هستند، در درجات عالی اخروی در بهشت نیز قرین و همنشین ایشان هستند. حضرت رضا(ع) خطاب به ابن ‌شبیب فرمودند: «ابنَ شَبِیبٍ إِن سَرّکَ أَن تَکُونَ مَعَنَا فِی الدَّرَجَاتِ الُعلی مِنَ الجِنَانِ فَاحزَن لِحُزننا وَ افرَح لِفَرَحِنَا وَ عَلَیکَ بِوَلایتِنَا فَلَو أنّ رَجُلا أحَبَّ حَجَراً لَحَشَرَهُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَعَهُ یومَ القِیامَة؛ ای ابن‌شبیب! اگر دوست داری با ما در درجات عالی بهشت همراه باشی، در اندوه ما اندوهگین و در شادی ما، شاد باش و بر تو باد به ولایت ما زیرا اگر کسی سنگی را دوست داشته باشد، خداوند در روز قیامت او را با آن سنگ محشور خواهد کرد».

از دیگر توصیه‌های امام رضا(ع) در ماه محرم برای شیعیان چیست؟

آن حضرت سفارش‌های زیادی درخصوص این ماه دارند؛ ازجمله توصیه و سفارش به گریه برای امام حسین(ع) است. برای نمونه در روایت ابن‌شبیب از امام رضا(ع) بر گریه آسمان‌ها و زمین‌های هفت‌گانه بر مظلومیت اباعبدالله(ع) تصریح شده است. باید بدانیم تجلی بیرونی عزاداری برای امام حسین(ع) اشک چشم عزادار است. امام رضا(ع) در عظمت گریه بر امام حسین(ع) خطاب به ریان بن شبیب می‌فرمایند: «یابنَ شَبِیب إن بَکَیتَ عَلَی الحُسَینِ حَتّی تَصیرَ دُموعُکَ عَلی خَدِّیکَ غَفَرَ اللهُ لَکَ کُلِّ ذَنبٍ أذنَبتَهُ؛ ای پسر شبیب! اگر بر حسین بگریی، چندان که اشک‌هایت بر گونه‌ات جاری شود، خداوند هر گناهی را که مرتکب شده‌ای، می‌آمرزد».

یکی دیگر از سفارش‌های حضرت(ع)، ترغیب و تشویق شاعران به سرودن اشعار و مراثی در عزای امام حسین(ع) است. دعبل، شاعر اهل بیت(ع) نقل کرده ایام محرم بود که به زیارت امام هشتم علی بن موسی‌الرضا(ع) رفتم. دیدم آن حضرت با حالت حزن و اندوه نشسته و اصحاب هم به دور ایشان جمع شده‌اند. چون مرا دید، فرمود: ای دعبل! دوست دارم شعری بخوانی، زیرا این روزها غم و اندوهی بر خاندان ما رفته است و کسی که بر مصیبت جدم حسین(ع) بگرید، خداوند گناهان او را می‌آمرزد. سپس آن حضرت از جای خویش برخاست و پرده‌ای را نصب کرد و اهل خانه را در پشت آن پرده قرار داد تا در مصائب جدشان عزاداری کنند. در این حال رو به سوی من کرد و فرمود: برای جدم حسین(ع) مرثیه‌ای بخوان. من نیز اشعاری خواندم، به‌طوری که صدای گریه امام رضا(ع) و اهل بیت او بلند شد.

از دیگر توصیه‌های آن حضرت، سفارش به لعن قاتلان امام حسین(ع) است. حضرت رضا(ع) در این باره خطاب به ابن‌شبیب می‌فرماید: «یابنَ شَبِیب إن سَرِّکَ أن تَسکُنَ الغُرَفَ المَبنِیة فِی الجَنَّةِ مَعَ النَبِی فَالعَن قَتَلَةَ الحُسَینِ؛ ای ابن‌شبیب! اگر دوست داری با پیامبر اکرم(ص) در غرفه‌های بهشت همراه باشی، قاتلان حسین(ع) را لعنت کن».

به عنوان سخن آخر، چه توصیه‌ای دارید برای اینکه در بهشت همنشین اصحاب باوفای آن حضرت(ع) باشیم و در ثواب شهادت آن‌ها شریک شویم؟

پاسخ شما را حضرت رضا(ع) داده‌اند؛ «إِن سَرَّک أن یکُونَ لَکَ مِنَ الثّوابِ مِثلَ مَا لِمَنِ استُشهِدَ مَعَ الحُسَینِ بنِ عَلِی فَقُل مَتَی ذَکَرتَهُ یا لَیتَنِی کُنتُ مَعَهُم فَافُوزَ فَوزاَ عَظِیماً» یعنی اگر دوست داری ثوابی مانند ثواب کسانی که همراه حسین بن علی(ع) شهید شدند داشته باشی، هرگاه به یاد او افتادی بگو «یا لَیتَنِی کُنتُ مَعَهُم فَافُوز فَوزاً عَظِیماً». یعنی ای کاش با آنان می‌بودم و به فوز عظیم می‌رسیدم. باید قدردان این نعمت الهی باشیم و عزاداری برای آن حضرت را از بزرگ‌ترین نعمت‌ها و توفیق‌های الهی بدانیم و تا می‌توانیم خود و خانواده و فرزندان و جامعه خود را با این مجالس و مراسم مأنوس کنیم که سعادت دنیوی و اخروی ما و جامعه ما مدیون آن است.