بیان هنری درباره عاشورا و رسالت حضرت سیدالشهدا علیه السلام، اهمیتی عمیق و چندوجهی دارد. هنر عاشورا با فراتر رفتن از قلمروهای مذهبی صرف، زبانی را در بر می‌گیرد که از طنین عمیق معنوی و عاطفی این تراژدی تاریخی سخن می‌گوید. هنر عاشورایی در بطن خود بازتاب دهنده ترکیبی هماهنگ از عناصر بصری، نمایشی و ادبی است که هر کدام با وزنی نمادین آغشته شده و جاذبه روایت از واقعه کربلا را روشن می‌کند. از رنگ‌های غم‌انگیز و شمایل‌نگاری ریاضت‌آمیز نقاشی‌های عاشورایی گرفته تا آهنگ ریتمیک و بار احساسی شعر عاشورایی، این جلوه‌های هنری دارای کیفیتی صوری هستند که پاسخی درونی در بیننده یا شنونده برمی‌انگیزد.
علاوه بر این، جنبه‌های رسمی هنر عاشورا در خدمت حفظ و انتقال خاطره جمعی از این واقعه مهم است و باعث می‌شود که درس‌ها و فداکاری‌های امام حسین علیه‌السلام و یاران‌شان فراموش نشود. توجه دقیق به جزئیات، احترام به سنت و پایبندی به قراردادهای سبکی تثبیت شده موجب تمایز هنر عاشورایی از دیگر موارد شده است. جنبه‌های صوری هنر عاشورا از قلمرو صرفاً زیبایی‌شناختی فراتر می‌رود و به عنوان مجرای پیوندهای عمیق معنوی و عاطفی است که روایت عاشورا در میان شیعیان برمی‌انگیزد. این زبان، با ترکیبی هماهنگ از عناصر بصری، نمایشی و ادبی، به عنوان شاهدی بر قدرت ماندگار هنر برای یادآوری و حفظ مقدس‌ترین لحظات تاریخ بشر است. به منظور بررسی تاثیرات نمایش آیینی در زنده نگه داشتن فرهنگ عاشورا با داوود فتحعلی بیگی، کارگردان تئاتر و هنرهای نمایشی به گفت و گو پرداختیم.
تعزیه خوانی رسانه‌ای برای معرفی فرهنگ علوی
داوود فتحعلی بیگی، کارگردان تئاتر و هنرهای نمایشی در مورد نقش تعزیه در گسترش فرهنگ ارادت به امامان و زنده نگه داشتن این فرهنگ به خبرنگار تحریریه جوان قدس گفت: در دوره‌ای که وسایل ارتباط جمعی به شکل امروزی نبود، تعزیه خوان‌ها در روستاها و شهرهای مختلف برای اجرا می‌رفتند و ازاین طریق به عنوان یک رسانه توانستند در معرفی فرهنگ علوی و تشیع موثر واقع شود. نباید فراموش کنیم اصلی ترین هدف ترویج، اجرا و نمایش تعزیه خوانی، گسترش فرهنگ و نهضت عاشورا است.
این کارگردان تئاتر وهنرهای نمایشی در مورد روش قصه گویی در نمایش‌های آیینی و نقش روایتگر در بیان این مفاهیم اظهار داشت: روش قصه پردازی در نمایش‌های آیینی متاثر از روش قصه پردازی در ادبیات کهن یا رسمی است. از همین رو نمایش آیین سنتی در ایران ویژگی روایتی دارند.
وی ادامه داد: مردم ما هنوز هم مشتاق دیدن این آیین‌ها هستند به شرط اینکه اجرای خوبی وجود داشته باشد. هر اندازه این آیین‌ها جذابتر، دلنشین‌تر و سنتی‌تر برگزار شود به همان میزان هم مورد استقبال عموم مردم قرار می‌گیرد.
فتحعلی بیگی در مورد خلا مرکز نمایش‌های آیینی و سنتی گفت: ما به یک مرکز حفظ و اشاعه نمایش‌های آیینی و سنتی نیاز داریم که متاسفانه تا اکنون این مرکز ایجاد نشده است. نبود این مرکزیت عاملی برای آسیب به گونه‌های مختلف به این هنر و آیین شده است. البته باید توجه داشته باشیم امروزه به دلیل نبودن دانش لازم در این زمینه، آسیب‌هایی جدیدی هم به این هنر وارد می‌شود که عمدتا توسط خود تعزیه خوان‌ها است. پس از آموزش و رشد افراد در نمایش آیینی هم نباید غافل باشیم.
لزوم تاسیس مرکز نمایش‌ها و آیین‌های سنتی در کشور
این کارگردان تئاتر و هنرهای نمایشی در پایان با تاکید بر ایجاد یک رشته دانشگاهی در این زمینه برای توسعه بیشتر این هنر و فرهنگ بیان کرد: ثبت جهانی برخی از هنرهای ایرانی مانند تعزیه و نقالی و ... به عنوان جلوه‌ای باقی‌مانده از نمایش آیینی و سنتی بدون توجه ویژه به امر آموزش، آفرینش و پژوهش میسر و ممکن نیست و استمرار حیات و دوام آن‌ها در شرایطی که بسیار در معرض آسیب‌پذیری هستند، نیازمند عزم همگانی و درخواست عمومی برای دایرکردن بنیاد ملی هنرهای آیینی و نمایش‌های سنتی ایرانی با تشکیلات و بودجه و شرح وظایف معین برای پژوهش، آموزش و آفرینش است. همچنین در کنار مرکز نمایش‌ها و آیین‌های سنتی ایجاد یک رشته دانشگاهی در دانشکده‌های تئاتر می‌تواند نقش به سزای برای ترویج، ماندگاری و انتقال تجربه به نسل جوان داشته باشد.
خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما