جنگل‌های هیرکانی که از نوار خزری تا کوه‌های البرز کشیده شده و ۵ استان کشور را سبزپوش کرده است؛ سهم استان گیلان از این الماس‌های سبز بیش از ۵۶۴  هزار و ۷۱۲ هکتار اراضی جنگلی و ۲۴۵ هزار هکتار اراضی مرتعی می‌باشد که تماما از نوع هیرکانی است.

جنگل‌های ۵۰ میلیون ساله هیرکانی استان گیلان که متعلق به دوره سوم زمین شناسی و بازمانده عصر یخبندان است؛ در سایه ضعف قوانین حفاظتی، کمبود نیروهای محافظ جنگل و به دنبال آن قاچاق چوب، در چالشی اساسی قرار گرفته‌اند. اگر قاچاقچیان چوب طی سال‌های گذشته با ماشین آلات سنگین اقدام به حمل چوب قاچاق می کردند، اکنون به صورت تکه‌های کوچک و از طریق خودروی سواری حمل می‌شود که این امر مبارزه با قاچاق چوب را سخت کرده است.

شرایط اقتصادی مردم بومی جنگل و جنگل‌نشینان، دسترسی راحت افراد ساکن در حاشیه جنگل‌ها به درختان و راه‌های ارتباطی و قطع درختان در سایزهای ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متری و جاسازی کردن در خودروهای سواری موجب قاچاق آسان‌ چوب شده است به طوری که‌اگر چه طی سال‌های قبل قاچاقچیان برای حمل چوب از خودروهای باری استفاده می‌کردند، اکنون قاچاق چوب با خودری سواری هم به امری طبیعی تبدیل شده است و هر روز صدای تیشه بر ریشه درختان جنگلی بلندتر می‌شود و کارشناسان معتقدند؛ ریشه این مشکل دیرینه در کارآمد نبودن قوانین جامع پیشگیری از قاچاق چوب و بازنگری جریمه‌های قاچاق چوب دارد به نحوی که قابلیت بازدارندگی بیشتری داشته باشند

انگیزه‌ پنهان قاچاق چوب

 رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران اشاره به فلسفه اجرای طرح تنفس جنگل‌ها به ما گفت: هدف از اجرای این طرح ممنوعیت بهره‌برداری از درختان بود و ضرورت داشت همه اقدامات مدیریتی نظیرخروج دام، کاشت درختان، احیا و حفاظت از آن‌ها در جنگل‌ها  انجام شود. بنابراین نمی‌توان طرح تنفس را طرحی جامع برای  رفع همه مشکلات جنگل‌های شمال دانست.

هادی کیادلیری افزود: از سال ۱۳۶۷ سالانه دومیلیون متر مکعب چوب – معادل یک چهارم جنگل‌های شمال - از این جنگل‌ها چوب  برداشت می شد و سال ۱۳۹۲- آخرین سال بهره‌برداری چوب از جنگل‌های شمال - این میزان به ۵۰۰ هزار متر مکعب رسیده بود و میزان تولید کل چوب کشور که از منابع مختلف باغی، زراعی، جنگلی و حتی واردات تامین می‌شود ۶.۵ میلیون متر مکعب بود یعنی به طور میانگین سهم جنگل‌ها از تولید چوب ایران  ۱۰ درصد بود.

وی با اشاره به این‌که میزان چوب مورد نیاز کشور برای صنایع تا ۱۷ میلیون متر مکعب برآورد شده است، ادامه داد: به این ترتیب اگر عملا همان  ۱۰ درصد چوبی هم که طی سال‌های قبل از ۱۳۹۲ از جنگل‌ها  برداشت می‌شد رابه این  ۶.۵ میلیون متر مکعب اضافه کنیم، این میزان پاسخگوی نیاز چوب صنعت نخواهد بود و همواره تقاضای بیش از حد موجود برای چوب وجود دارد و این مسئله انگیزه‌ای قوی اما به ظاهر پنهان برای قاچاق چوب محسوب می‌شود و تا زمانی که دولت تمهیدات اساسی برای تامین چوب مورد نیاز صنایع از طریق واردات نیندیشد مسئله قاچاق چوب در کشور حل نخواهد شد.

زراعت چوب راه حل مبارزه با قاچاق

به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات طبق آمار اعلام شده از مراجع رسمی متوسط قاچاق چوب در کشور حدود ۵ هزار متر مکعب است که در مقایسه با بهره‌برداری آمار بالایی نیست چرا که برخی معتقدند قبل از اجرای طرح تنفس قاچاق چوب بسیار اندک بود و اگر این‌چنین باشد عملا طرح تنفس در همین گام نخست تاثیرگذار بوده است.

دکتر کیادلیری واردات چوب را یکی از راهکارهای  پیشگیری از قاچاق چوب عنوان کرد و افزود:  روسیه با دارا بودن  ۷۰۰ میلیون مکعب جنگل که بخش قابل توجهی از آن‌ها صنعتی است بزرگترین تامین کننده چوب صنعتی جهان است که در همسایگی ما قرار دارد و دولت به راحتی می‌تواند چوب مورد نیاز صنایع را از طریق واردات تامین کند.

وی زارعت چوب در مناطقی که امکان کاشت وجود دارد را یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از قاچاق چوب برشمرد و اضافه کرد: ضرورت دارد با نظارت دقیق بر صنایع چوب کشور مانع خرید و استفاده از چوب‌های جنگلی شد زیرا تا زمانی که بازار خرید چوب جنگلی در کشور فراهم باشد با توجه به قیمت چوب‌های جنگلی و سود بالایی که برای قاچاقچیان دارد، نمی‌توان از قاچاق آن پیشگیری کرد.

این استاد دانشگاه علوم و تحقیقات با اشاره به اینکه بخشی از قاچاق چوب از سر نیاز توسط جنگل‌نشینان انجام می‌شود، گفت:  ایجاد اشتغال در مناطق جنگلی و حاشیه جنگل‌ها برای افرادی نیازمند شغل نیز می‌تواند راهکاری دیگر برای پیشگیری از قاچاق چوب باشد.

کیادلیری تصریح کرد: برخی از قاچاقچیان از سر نیاز اقدام به قطع درختان و قاچاق چوب می‌کنند و برخی دیگر با استفاده از ضعف قانون از این طریق سودهای بسیار بالایی کسب می‌کنند.

بزرگترین آفت های جنگل‌های کشور

رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران در پاسخ به این پرسش که به جز قاچاق چوب چه آفت‌هایی جنگل‌های گیلان را تهدید می‌کند، گفت: به جز آفت‌های طبیعی مثل تغییر اقلیم که پدیده‌ای جهانی است که در همه دنیا وجود دارد وبا وجود آن‌که  نمی‌توان از بروز آن پیشگیری کرد، می‌توان با اقداماتی تاثرات منفی آن‌ها را تعدیل نمود، ضعف مدیریتی بزرگترین آفت جنگل‌های کشور، از جمله جنگل‌های گیلان محسوب می‌شود.

کیادلیری تغییر نگاه مدیریتی را اصل اساسی حفظ منابع طبیعی کشور عنوان کرد و افزود: نگاه مدیریتی کشور بر مبنای مصرف‌گرایی شکل گرفته است که در برنامه‌های توسعه بویژه برنامه هفتم توسعه نیز قابل نقد است و تا این نگاه‌ها تغییر نکند نسیر توسعه کشور هموار نخواهد شد.