با وجود اینکه ایران یکی از بزرگ‌ترین دارندگان منابع نفتی جهان است و ظرفیت بالایی در تولید فرآورده‌های نفتی دارد، اما در سال‌های اخیر با چالشی جدی به نام ناترازی بنزین مواجه شده است. در گذشته، کشور با ساخت پالایشگاه‌های بزرگ مانند ستاره خلیج فارس توانست به یکی از صادرکنندگان مهم بنزین تبدیل شود و در سال ۱۳۹۹ با صادرات به کشورهای همسایه، درآمدی بالغ بر سه میلیارد دلار کسب کند. این دستاورد نشان‌دهنده توانایی و خودکفایی ایران در تولید بنزین بود. اما اکنون به دلیل افزایش بی‌رویه مصرف داخلی، به جای استمرار صادرات و بهره‌برداری از این ظرفیت، به واردات بنزین نیاز پیدا کرده‌ایم. این تغییرات، سوالات بسیاری در مورد نحوه مدیریت مصرف و تخصیص منابع نفتی کشور ایجاد کرده است.
یکی از عوامل کلیدی ناترازی بنزین در کشور، مصرف بیش از حد آن به ویژه از سوی خودروهای شخصی است. قیمت پایین بنزین در بازار داخلی باعث شده که افراد تمایل بیشتری به استفاده از وسایل نقلیه شخصی داشته باشند و این امر منجر به افزایش مصرف سوخت شده است. به علاوه، این یارانه گسترده بیشتر به نفع افرادی است که صاحب خودرو هستند، در حالی که نیمی از خانوارهای کشور که فاقد وسیله نقلیه هستند از این یارانه بهره‌ای نمی‌برند. این ناعدالتی اجتماعی علاوه بر هدررفت منابع، فشار بیشتری بر اقتصاد ملی وارد می‌کند، چرا که به جای استفاده بهینه از درآمدهای نفتی برای توسعه زیرساخت‌ها، بخش عمده‌ای از آن صرف تأمین بنزین برای مصرف داخلی می‌شود.
در همین راستا با حسنعلی اخلاقی امیری، نماینده محترم مجلس، به گفتگو نشستیم تا دیدگاه‌ها و نظرات ایشان را در خصوص ضرورت اجرای طرح بنزین به نفر و برنامه‌ریزی‌های مرتبط با آن جویا شویم. در این گفتگو، ایشان بر اهمیت این طرح در جهت بهبود عدالت اجتماعی و مدیریت مصرف سوخت تأکید کردند و اظهار داشتند که اجرای این طرح نیازمند هماهنگی دقیق میان دستگاه‌های اجرایی و نظارتی است. همچنین، به لزوم در نظر گرفتن ملاحظات اقتصادی و معیشتی مردم در فرآیند تصمیم‌گیری اشاره کرده و تاکید کردند که این برنامه باید به گونه‌ای تدوین شود که ضمن کاهش مصرف بی‌رویه، هیچ‌گونه فشاری به اقشار آسیب‌پذیر وارد نکند.
ارائه بنزین به کد ملی به‌عنوان یکی از سیاست‌های نوین توزیع عادلانه منابع عمومی
اخلاقی با تأکید بر لزوم برقراری عدالت در توزیع منابع ملی، اظهار می‌دارد: ارائه بنزین به کد ملی به‌عنوان یکی از سیاست‌های نوین توزیع عادلانه منابع عمومی مطرح شده است که هدف آن، کاهش نابرابری‌ها در دسترسی به این منبع حیاتی است. در شرایطی که مصرف بنزین به دلیل یارانه‌های بالا در ایران پایین‌تر از ارزش واقعی آن است، این طرح می‌تواند به بهبود الگوی مصرف و کاهش هدررفت منابع کمک کند. همچنین، این سیاست به طور مستقیم به هر فرد سهمیه مشخصی از بنزین اختصاص می‌دهد که می‌تواند برای همه شهروندان، فارغ از میزان درآمد، تعداد خودروها و موقعیت اقتصادی‌شان، شرایط یکسان‌تری در استفاده از بنزین فراهم کند. در واقع، این طرح تلاش می‌کند تا از توزیع نابرابر بنزین به نفع اقشار مرفه که مصرف بالاتری دارند، جلوگیری کند و این منبع مهم را به‌صورت منصفانه‌تری میان مردم توزیع کند.
نماینده مجلس دوازدهم خاطرنشان می‌کند: اجرای سیاست سهمیه‌بندی بنزین به کد ملی، در عین حال که می‌تواند از نظر عدالت اجتماعی حائز اهمیت باشد، باید با دقت و برنامه‌ریزی مناسب همراه شود. در کشور ما، قیمت بنزین به‌عنوان یک کالای استراتژیک، با بسیاری از قیمت‌های دیگر، از جمله حمل‌ونقل، کالاهای اساسی و حتی قیمت خدمات گره خورده است. هرگونه تغییر در قیمت بنزین می‌تواند تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر روی هزینه‌های زندگی مردم بگذارد. به همین دلیل، اجرای سیاست‌های مرتبط با تغییر قیمت بنزین باید به گونه‌ای طراحی شود که ضمن افزایش کارایی اقتصادی، تأثیرات منفی بر معیشت مردم به حداقل برسد. این مسئله نیازمند بررسی دقیق و جامع از تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و معیشتی است.
یکی از چالش‌های اصلی اجرای طرح بنزین به نفر مسأله واقعی‌تر شدن قیمت بنزین است
وی ادامه می‌دهد: با اجرای طرح بنزین به نفر ؛ یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، مسأله واقعی‌تر شدن قیمت بنزین است. در بسیاری از کشورها، قیمت سوخت بر اساس اصول اقتصادی و با در نظر گرفتن ارزش واقعی آن تعیین می‌شود. اما در ایران، این قیمت به‌طور غیرمنصفانه‌ای پایین نگه داشته شده است، که باعث شده بسیاری از افراد به مصرف بیشتر و حتی اتلاف سوخت تمایل پیدا کنند. اگرچه واقعی‌تر شدن قیمت بنزین می‌تواند به کاهش مصرف و بهبود بهره‌وری اقتصادی کمک کند، اما این امر بدون در نظر گرفتن شرایط معیشتی و اقتصادی مردم ممکن است مشکلاتی را برای اقشار آسیب‌پذیر ایجاد کند. به‌ویژه اقشار کم‌درآمد که سهم بیشتری از درآمدشان را به هزینه‌های حمل‌ونقل اختصاص می‌دهند، ممکن است در صورت افزایش قیمت بنزین تحت فشار قرار گیرند.
نماینده مجلس دوازدهم خاطرنشان می‌کند: برنامه‌ریزی برای واقعی‌تر کردن قیمت بنزین نیازمند ملاحظات گسترده‌ای است. این ملاحظات باید به گونه‌ای باشد که ضمن جلوگیری از افزایش ناگهانی و شدید قیمت‌ها، به تدریج جامعه را به سوی مصرف بهینه و کاهش وابستگی به سوخت یارانه‌ای هدایت کند. یکی از راهکارهایی که می‌تواند در این راستا مؤثر باشد، ارائه یارانه‌های هدفمند برای اقشار کم‌درآمد است. به‌عبارت دیگر، افزایش قیمت بنزین باید با ارائه حمایت‌های مالی و اجتماعی برای گروه‌های آسیب‌پذیر همراه باشد تا از فشار اقتصادی بر آن‌ها کاسته شود.
وابستگی موفقیت سیاست های توزیع بنزین و واقعی‌سازی قیمت آن، به تعامل دولت و مردم
وی ادامه می‌دهد: موفقیت هرگونه سیاست مرتبط با توزیع بنزین و واقعی‌سازی قیمت آن، به میزان تعامل میان دولت و مردم بستگی دارد. مردم باید نسبت به مزایای این سیاست‌ها آگاهی پیدا کنند و دولت نیز با ایجاد فضای گفت‌وگو و شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها، اطمینان آن‌ها را جلب کند. از سوی دیگر، دولت باید برنامه‌های جایگزین برای توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش وابستگی به سوخت فسیلی را نیز مدنظر قرار دهد تا در بلندمدت، اقتصاد کشور از وابستگی به سوخت‌های یارانه‌ای رهایی یابد. در کل، هدف از این سیاست‌ها باید ایجاد توازن میان عدالت اجتماعی و بهره‌وری اقتصادی باشد، به‌طوری‌که هم منابع ملی به صورت منصفانه میان مردم توزیع شود و هم اقتصاد کشور به سمت پایداری و کارآمدی حرکت کند.
اخلاقی در پایان افزود: به طور خلاصه؛ با توجه به چالش‌های موجود در مصرف بی‌رویه بنزین و ناترازی موجود در کشور، ضرورت دارد که با یک برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده به سمت اجرای طرح بنزین به نفر حرکت کنیم. این طرح می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر یارانه‌های بنزین کمک کرده و از هدررفت منابع ملی جلوگیری کند. با اجرای این سیاست، هر فرد به‌طور مستقیم سهمی از بنزین دریافت می‌کند که ضمن ایجاد عدالت اجتماعی، باعث کاهش مصرف غیرضروری و بهینه‌سازی منابع سوختی کشور خواهد شد. این مسیر نیازمند دقت در برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن تأثیرات اجتماعی و اقتصادی است.
نظر شما