پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تشکیل نخستین نشست این کارگروه با حضور نمایندگانی از نهادهای مرتبط به بررسی مسائل و راهکارهای پیش‌روی این حوزه پرداخت.
مصطفی ده‌پهلوان، رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه تغییرات اقلیمی میراث فرهنگی کشور را در تهدید قرار داده است، گفت: یکی از جنبه‌های تغییرات اقلیمی در میراث فرهنگی نمایان است و ما موظف هستیم در پژوهشگاه به آن بپردازیم.
او با اشاره به نحوه شکل‌گیری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به تشریح فعالیت‌های این مرکز در قالب پنج پژوهشکده و سه گروه پژوهشی پرداخت و با این یادآوری که بسیاری از امور پژوهشی کشور در حوزه میراث فرهنگی در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام می‌گیرد، افزود: با توجه به اینکه در چند دهه اخیر میراث فرهنگی با بحران تغییرات اقلیمی مواجه است احساس وظیفه کردیم که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به بحث تغییرات اقلیمی ورود کنیم.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تغییرات اقلیمی را شامل مباحث گرم شدن کره زمین، پایین رفتن سطح سفره‌های آب زیر زمینی، فرو نشست، گلسنگ‌ها، باران‌های اسیدی و… عنوان کرد و گفت: تمام اینها در کنار یکدیگر شرایط مخاطره‌آمیزی را برای میراث فرهنگی کشور پیش آورده‌اند و یک بحران میراثی محسوب می‌شوند.
ده‌پهلوان اظهار کرد: امروز بحران‌های میراثی زیادی در دنیا نظیر وندالیسم، گنج‌یابی و پروژه‌های عمرانی و …که میراث فرهنگی را تهدید می‌کنند وجود دارد و یکی از مهم‌ترین آن ها تغییرات اقلیمی است که باید طی نظام مسائل، رصد و آسیب‌های آن به‌درستی شناسایی شوند و در قالب نشست‌ها و همایش‌ها راه‌کارها ارائه و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها از سوی ادارات کل استان‌ها و وزارتخانه برنامه‌ریزی و آغاز شوند و اگر ضرورت داشت اعضایی هم از نهادهای مرتبط نظیر وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، معاونت میراث فرهنگی و ادارات کل استان های این وزارتخانه به این کارگروه اضافه خواهند شد.
او در ادامه گفت: تغییرات اقلیمی هزاره‌هاست که وجود دارد اما نکته آنجاست که تشدید عواملِ تغییرات اقلیمی را بشر امروز سبب شده است.
این باستان‌شناس با اشاره به افزایش سرعت پایین رفتن سفره‌های زیر زمینی، گفت: محوطه‌های باستانی زیادی در کشور داریم که در خاک نهفته بودند ولی امروز که کاوش و نمایان شدند دچار مخاطره شده‌اند. یک زمانی البته می‌گفتیم اگر این محوطه‌ها مدفون باشند در امان بیشتری هستند ولی امروزه با افزایش تعداد حفاران قاچاق اینطور نیست.
حمید فدایی، معاون پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی نیز تغییرات اقلیمی را یک تهدید آشکار برای میراث فرهنگی خواند که چشم‌اندازهای فرهنگی کشور را نظیر دشت‌های قزوین، مرودشت را به مخاطره انداخته است.
او در ادامه به برداشت بی‌رویه آب و تبعات جبران‌ناپذیری که در نواحی تخت جمشید و نقش رستم ایجاد کرده است اشاره کرد و گفت: تحت تاثیر تغییرات اقلیمی میراث معنوی ما هم در خطر هستند، در این راستا ایکوموس چند سالی است شعارهایی را با موضوعیت تغییرات اقلیمی قرار داده که تاثیرات منفی را کاهش دهد.
فدایی افزود: در این کارگروه در تلاشیم سهمی در کاهش مخاطرات تغییرات اقلیمی داشته باشیم.
مهدی رازانی، رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی در ادامه گفت: باید راهکاری برای موضوع تغییرات اقلیمی یافت که اینجا به معنای شناخت تمامی ابعاد مسئله است.
او با بیان اینکه حوزه میراث فرهنگی هم دچار تبعات تغییرات نظیر استحکام و پایداری آثار و… شده به برخی از این راه‌کارها اشاره کرد.
رازانی با اشاره به کاربرد حفاظت پیشگیرانه در این حوزه، هدف از تشکیل این کار گروه را ترویج شناخت برای آشنایی پژوهشگران با مخاطرات عنوان کرد.
مهدی زارع، استاد تمام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله نیز در این نشست گفت: موضوع تغییرات اقلیمی و تبعات آن تاثیر زیادی بر میراث فرهنگی در دنیا و ایران گذاشته و نماد علمی آن فرونشست زمین و ترک‌هایی است که در آثار تاریخی می‌بینیم.
او افزود: برخی تبعات تغییرات اقلیمی نظیر سیلاب‌ها، تخریب‌های ناگهانی و … نمودار هستند که سبب تخریب یا زمین لغزش می‌شوند و تأثیرات برخی همچون گرم شدن زمین بعدا مشخص می‌شود.
محمدرضا هابیل، دبیر مدیریت بحران سازمان نقشه‌برداری کشور، بحث تغییرات علمی را امری فرادستگاهی خواند که از عهده یک مجموعه بر نمی‌آید و گفت: در این حوزه باید اشتراک‌گذاری دیتاها صورت گیرد.
او با اشاره به اقداماتی که در این حوزه توسط سازمان نقشه‌برداری انجام شده است، افزود: مکان‌های حائز اهمیت می‌تواند در قالب یک پروژه به‌صورت اولویت‌بندی نقشه میراث فرهنگی در نرخ فرونشست تهیه شود و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
رضا شهبازی، مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی نیز با اشاره به عوارض فرونشست‌ها گفت: میانگین فرونشست زمین در دشت‌های ما رو به افزایش است و به دلیل بهره‌برداری صعودی بالا می‌رود.
او با اشاره به فرونشست‌ها در تهران، اصفهان، و … اظهار کرد: پیش از این تغییرات اقلیمی وجود داشته و امروزه تنها شیب آن تند شده است. ما زورمان به طبیعت نمی‌رسد، در طول تاریخ همیشه تغییر اقلیم وجود داشته و ما همواره خشکسالی را در فلات مرکزی داشته‌ایم. برای کاستن شدت تغییرات اقلیمی باید تاثیر انسانی را کمتر کنیم.
امیر هدایتی، معاون دفتر امور آب کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی نیز با اشاره به بحران تغییر اقلیم و میراث فرهنگی و خشک شدن چاه‌ها و قنات‌ها گفت: چالش اصلی ما مرتبط با فرهنگ است. هزاران سال مردم با بهره‌گیری از فرهنگ با بحران کم آبی و تغییرات اقلیمی کشور کنار آمده و خود را سازگار کرده بودند. امروز اگر مشکل اصلی فرونشست آب است دلیل آن فرهنگ غالب بر حکمرانی آب کشور و یک موضوع اجتماعی و فرهنگی است که این پدیده را تشدید کرده است.
ساویز صحت، دانشیار پژوهشکده هواشناسی در ادامه این بحث‌ها گفت: تغییرات اقلیمی همواره وجود داشته است، در این موضوع افزایش شدت، مدت و فراوانی رخدادها بسیار نگران‌کننده است.
علیرضا سرداری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز گفت: حوزه‌های مختلف میراث فرهنگی گسترده و تجربیات زیادی در آن نهفته است و مطالعات زیادی در آن صورت گرفته که می‌توانیم این ها را با نهادهای مرتبط که در این کارگروه هستند به اشتراک گذاشته و در اختیار سایر سازمان‌ها قرار دهیم. به‌عنوان نمونه در حوزه آبخیزداری نقش میراث فرهنگی تاثیرگذار است و پژوهش‌های باستانشناسی می‌تواند تجربیات گذشتگان را در اختیار این حوزه برای آمایش سرزمین قرار دهد.
ایرج بهشتی، کارشناس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی نیز در ادامه گفت: اگر در استفاده بهینه از منابع طبیعی فرهنگساری شود کار بزرگی صورت گرفته است.
او با اشاره به تاثیر ریزگردها در تخریب روزافزون آثار باستانی، اظهار کرد: در این بخش حفاظت پیشگیرانه، اثرات تغییرات اقلیمی را در آثار باستانی کم کرده است.
منیژه هادیان دهکردی، عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی نیز با اشاره به افزایش شیب تغییرات اقلیمی وکم‌توجهی به آن گفت: در توافقنامه ٢٠١٥ پاریس بسیاری از کشورها دریافتند که شرایط خیلی حاد و بحرانی در این حوزه وجود دارد و با توجه به آن اقدامات گسترده‌ای را انجام دادند. جالب است که در این توافق نامه موضوع میراث فرهنگی با اینکه بسیار در خطر است به عنوان راه حل مورد توجه قرار گرفته که چطور در افزایش آگاهی و آموزش مؤثر باشد و این خود کار گسترده‌ای است که باید با برنامه‌ریزی صورت گیرد.
سجاد علی‌بیگی، رئیس پژوهشکده باستان شناسی نیز در ادامه گفت: در ده هزار سال گذشته بشر به دلیل مخاطرات و تغییرات اقلیمی رو به کشاورزی و تولید غذا آورد اما این تغییرات بسیار امروز گسترده شده و انسان به آن دامن می‌زند و به میراث فرهنگی آسیب می‌رساند.
او نبود مدیریت صحیح و عملکرد جزیره‌ای را در این حوزه نقد کرد و گفت: باید فهرستی از محوطه‌های مهم که به‌شدت تحت‌تاثیر اثرات تغییرات اقلیمی هستند تهیه شود.
مولود عظیمی، کارشناس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی نیز گفت: در این حوزه محدودیت زمانی داریم و از مهم ترین مخاطرات تغییرات اقلیمی فرونشست است که بحث در مورد آن نباید به این جلسه ختم شود و باید مشکلات و معضلات این حوزه را بخش‌بندی و بررسی کنیم.
نظر شما