از این رو در یک شهرستان دور افتاده و کویری با دایر کردن موزه «علوم طبیعی بهاباد» کاری کرد کارستان. کاری که امروز نام «رضا زینلی» موزه علوم طبیعی بهاباد را برای همیشه در کشور ماندگار کرده و تحسین بسیاری از مردم و مسؤولان، بلکه صدها استاد زیست شناسی را به دنبال داشته است.
وی دبیر زیست شناسی است و به دلیل علاقه شخصی در سال 1377 در یک سالن 21 متر مربعی در دبیرستان شهید رفیعیان بهاباد کار جمع آوری گونه ها را در 4 زمینه گیاه شناسی، سنگ و فسیل، جانوران شناسی و میکروسکوپیک شروع کرد که البته در آغاز کار، این موزه تنها چند صدف درداخل نایلون داشت که دیری نگذشت به علت افزایش گونه ها مجبور به انتقال به هنرستان قدس این شهرستان شد و اکنون باز هم به همان دلیل، قرار است به یک موزه تخصصی به متراژ 3 هزار متر مربع که ساخت آن در دستور کار است منتقل شود، با این معلم سختکوش ومبتکر گفت وگویی کرده ایم که می‌خوانید:

جناب آقای زینلی! هدفتان از تاسیس این موزه چه بود؟
- آموزش بهترعلوم طبیعی به دانش آموزان در سطوح مختلف (از دبستان تا دانشگاه ) مهمترین هدفی است که این موزه آن را دنبال می‌کند. نحوه آموزش به این صورت است که فراگیران پس از بازدید از سالنهای موزه و بیان توضیحات کلی، به کارگاه آموزشی هدایت می‌شوند.
در کارگاه آموزشی پس از نمایش تصاویر و فیلمهای مربوط به محتوای آموزشی کتاب درسی، در صورت امکان نمونه های مربوطه در اختیار فراگیران قرار می‌گیرد تا فرایند مشاهده، حس و تجربه کامل شود. با این حال تبدیل شدن به یک مرکز پژوهشی در زمینه علوم طبیعی و رونق گردشگری شهرستان بهاباد از اهداف جنبی این موزه است.
از لحاظ شاخصهای کشوری موزه در چه جایگاهی قرار دارد؟
- این موزه در 3 تا 4 شاخصه آبزیان، سنگ و فسیل و بعد آموزشی، جزو موزه‌های مطرح کشور است. در واقع در بخش آموزش عینی، ما طراح و مبتکر و مجری هستیم.
در حال حاضر کمتر موزه ای چنین کاری را انجام می‌دهد. موزه در این بعد تحولی در حوزه آموزش علوم در مقاطع مختلف محسوب می‌شود . در بخش آبزیان 2 سالن کامل آبزیان که 60 درصد آبزیان جنوب و 95 درصد آبزیان شمال را در برمی‌گیرد، در اختیار داریم.
از لحاظ سنگ و فسیل و مینرال نیز موزه اول کشورهستیم. حتی سازمان زمین شناسی، بعضی از نمونه های ما را ندارد و در کمتر موزه ای پیدا می‌شود. بخش سنگ و فسیل این موزه گاهی کارشناسان برجسته زمین شناسی را متعجب می‌کند و در این موزه نمونه‌هایی را می‌بینند که شاید تاکنون ندیده‌اند.
این موزه از لحاظ برخورداری از گونه های گیاهی به چه صورت است؟
- بخش گیاهان این موزه شامل داروهای گیاهی، دانه ها و گیاهان فیکس شده و گلدانی است.
در این بخش فلور منطقه را جمع آوری کرده‌ایم که به دلیل محدودیت جا، تنها شمار معدودی از نمونه ها جمع آوری و به صورت سه بعدی و همان گونه که در طبیعت هستند نگهداری می‌شود. در حال حاضر 65 درصد گیاهان دارویی این موزه متعلق به این منطقه است. طرحی نیز داریم تا تمام گیاهان منطقه بهاباد را جمع آوری کنیم تا در آینده نزدیک کتاب فلور بهاباد را تالیف کنیم.
در مجموع چند گونه گیاهی در این موزه نگهداری می‌شود؟
- در حال حاضر 200 گونه گیاهی داریم که بعضی از آنها اسم علمی دارند که شمار معدودی از آنها را شناسایی کردیم که در سالن موجود است مثلا از گونه «گون»ها می‌توان به «گون کهیری» که هر چند سال یک بار رویش می‌کند، یاد کرد .
این گونه ها را به تنهایی شناسایی کرده‌اید؟
- با کمک مرکز تحقیقات و آموزش جهاد کشاورزی یزد کار شناسایی انجام شده که برخی از گونه ها معروف و شناخته شده هستند .
بعضی از نمونه ها را از سازمان محیط زیست می‌گیریم . البته سختی کار بیشتر تهیه بعضی از گونه ها به صورت جفتی است، به همین دلیل برای بعضی از نمونه‌ها دو تا سه سال پیگیری کردیم تا جفت بشوند .
بخش جانوران از قسمتهای دیدنی موزه های علوم طبیعی است، کمی در باره این بخش صحبت کنید؟
- در حال حاضر این بخش 5 سالن دارد که در آنها 550 نمونه از انواع بی مهرگان و مهره‌داران به معرض نمایش گذاشته شده است.
در قسمت بی مهرگان نیز انواع نرم تنان، خارتنان و سخت پوستان را جمع‌آوری کرده ایم و ادعا می‌کنیم در این بخش موزه اول کشورهستیم. شاخصترین نمونه نرم تنان موزه بهاباد «خرچنگ نعل اسبی» است که این خرچنگ جزو فسیلهای زنده دنیا محسوب می‌شود که از 300 میلیون سال پیش بدون تغییر باقی مانده است .
نرم تنان این موزه از چه نقاطی جمع آوری شده اند؟
- بیشتر نرم تنان موزه، بومی ایران نیستند، بلکه از نقاط مختلف دنیا گردآوری شده‌اند. در قسمت بی‌مهرگان تنها شماری از بندپایان از قبیل حشرات و پروانه ها بومی این منطقه اند که در 2 تابلو به نمایش گذاشته شده اند و شماری از بی مهرگان هم مربوط به حوزه خلیج فارس می‌باشند، اما از سایر کشورهای دنیا خریداری و به اینجا انتقال یافته اند .
بخش مهره داران شامل ماهیان، پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران که 810 گونه از این جانوران در این موزه نگهداری می‌شود. اما کار شاخص این موزه این است که تمام نمونه پرنده ها را به صورت جفت داریم و این یک کار علمی دقیق و تقریبا منحصر به فرد است که در بحث ریخت شناسی، ژنتیک، شناسایی و مطابقت گونه ها و در دیگر مسایل شاخص بسیار خوبی است.
چند نوع پرنده در اینجا نگهداری می‌شود ؟
- 70 تا 75 نمونه پرنده را در این موزه به نمایش گذاشته ایم که بیشتر آنها از حوزه شمال کشور هستند و شماری هم مهاجر می‌باشند مثل حواصیل‌ها و پلیکانها. البته از پرندگان بومی منطقه بهاباد هم نمونه‌هایی در این موزه داریم که می‌توان به «هوبره زنگوله بار» اشاره کرد .
آقای زینلی ! از نظر شما منحصر به فردترین گونه های موزه بهاباد کدام است ؟
- یکی از این گونه ها در بخش جانوران یوزپلنگ آسیایی است که به آن «یوزپلنگ ایرانی» می‌گویند. این گونه جانوری 70 قلاده زنده در سراسر ایران دارد که یکی از زیستگاه هایش بیابانهای بهاباد است. البته 2 پروژه بین المللی در منطقه در دست اجراست که یکی مربوط به حفاظت از یوز آسیایی در بافق و دیگری حفاظت و پرورش گونه نادر هوبره است که راحت تکثیر می‌شود و درآمدزایی خوبی هم دارد.
اما منحصر به فرد ترین گونه آبزی که داریم دلفین دندان درشت است که در سالن خلیج فارس قرار دارد. این دلفین که یکی از 9 گونه دلفین خلیج فارس است در سال 81 به قیمت 800 هزار تومان خریداری کردیم.
این قیمت در آن موقع سرانه 16 مدرسه این منطقه بود. اما تصمیم گرفتم این دلفین را بیاورم، چون چنین نمونه هایی همیشه پیدا نمی شود. کار سختی بود، اما سرانجام در جلسه ای که با حضور مسؤولان شهرداری، فرمانداری، بخشداری و شورای شهر تشکیل شد موضوع مطرح و توافق شد تا این دلفین خریداری شود و الان وقتی دانش آموزی این گونه را تماشا می‌کند برایم بسیار لذت بخش است.
نا گفته نماند ما در سالن خزر هم پنج گونه از 6 گونه ماهی خاویار خزر را داریم . به عبارت بهتر از 100 گونه ماهی موجود در دریای خزر و خلیج فارس ، 95 گونه در موزه بهاباد وجود دارد و آنهایی هم که نیستند از گونه های بسیار کمیاب می‌باشند که معمولا صید نمی شوند و حتما باید بر اساس کار تحقیقاتی به آنها دست یافت .
در بخش سنگ، فسیل و میکروسکوپیک چطور؟
- در این بخش انواع سنگ، فسیل و مینرال در معرض نمایش گذاشته شده است. شمار نمونه های این بخش بیش از 420 قطعه با ارزش است که مهمترین آنها کانی‌های مس، انواع کانی‌های گوارتس و ولفونیت که خاص منطقه بهاباد است. اما بخش میکروسکوپیک که بتازگی به مجموعه موزه اضافه شده، در بخش فسیل هم کار کردیم و 3 هزار فسیل در منطقه جمع آوری کردیم که در مرحله شناسایی آنها هستیم .
در مجموع چند گونه در این موزه نگهداری می‌شود؟
- حدود 3500 گونه نگهداری می‌شود البته شماری از نمونه ها هم در انبار داریم که نتوانستیم به خاطر محدودیت فضا آنها را به نمایش بگذاریم.
در پایان بفرمایید در توسعه موزه علوم طبیعی بهاباد چه کسی بیشترین کمک را به شما کرده است؟
- من همیشه در دلم سپاسگزار آقای احمد قاسمی هستم. ایشان از زمانی که بخشدار بودند و در زمان سمت فرمانداری واقعاً دیدی عالی نسبت به موزه داشته‌اند و برای خرید نمونه‌ها تا آنجا که کاری از دستشان بر می‌آمد کوتاهی نکردند.