به گزارش قدس آنلاین به نقل از ویژه نامه بیت المقدس؛ بدون تردید مهم‌ترین فاجعه در طول جنگ داخلی بوسنی و تمامی جنگهای دهه ۹۰ بالکان و اساساً بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا، کشتار یازدهم جولای (۲۰ تیرماه) سال ۱۹۹۵ شهر سربنیتسا بوده که در آن بیش از هشت‌هزار نفر از مسلمانان بی‌گناه بوسنیایی قتل عام شدند. جنایت صورت گرفته علیه مسلمانان و شیوهویژه نامه بیت المقدس دوشنبه هر هفته ضمیمه روزنامه قدس منتشر می شود. کشتار بی رحمانه و نحوه دفن دسته جمعی و جابجایی گورها برای جلوگیری از کشف اجساد و همینطور سکوت سازمانهای بین المللی در آن زمان نیز از دیگر ابعادی است که بر اهمیت فاجعه سربرنیتسا افزوده و هنوز نیز ابعاد مهمی از این جنایت مخفی است که به مرور زمان اشکار خواهد شد. سربرنیتسا یکی از شهرهای بوسنی و هرزگوین است که در ماههای پایانی جنگ داخلی بوسنی سازمان ملل آن را برای حفاظت مردم غیر نظامی از دست جنایتکاران، منطقه امن اعلام کرده بود و ۴۰۰ صلح‌بان هلندی از آن محفاظت می‌کردند ولی آنها به وظیفه خود در جلوگیری از عملیات تهاجم علیه مسلمانان ساکن سربنیتسا عمل نکردند. گروه‌های مسلح چتنیک یا صربهای افراطی در حالیکه شهر سربرنیتسا مملو از هزاران غیرنظامی بود که از حملات قبلی در شمال شرقی بوسنی گریخته و در آنجا پناه گرفته بودند، ابتدا شهر را کاملاً محاصره کردند و بعد به مدت پنج روز شهر را با توپ و راکت به شدت گلوله باران کردند و سپس ژنرال ملادیچ وارد شهر شد و مردم با فرار از شهر وارد کمپ نیروهای حافظ صلح در حومه شهر به نام پوتوچاری شدند. نیروهای هلندی با فشار ملادیچ به مردم اطمینان دادند که در صورتی که باقی مانده اسلحه‌های خود را تحویل دهند آنها را به نقاط امن منتقل خواهند کرد، مردم نیز به ناچار به آنها اعتماد کردند و نظامیان هلندی که مسئولیت نگه داری از اردوگاه پناهندگان را داشتند مردم را به نیروهای چتنیک تحویل دادند. همزمان صرب های افراطی مردان و پسران مسلمان بین ۱۲ تا ۷۷ سال را برای «بازجوئی به ظن ارتکاب جرائم جنگی» از بقیه افراد جدا کردند و زنان و کودکان را با ماشین های از منطقه دور کردند، اما مردانی که همچنان در انتظار خروج بودند، با یک قتل عام وسیع روبرو شدند. از این رو بیش از ده هزار نفر از اردوگاه متواری شدند، اما فرار بی نتیجه بود؛ چون چتنیکها در تمامی مسیرها در کمین بودند و کمتر کسی از سربنیتسا جان سالم بدر برد و عموماً در مسیر و در داخل جنگل به قتل رسیدند و در گورهای دسته جمعی دفن شدند.

 آمار دیوان بین المللی دادگستری که در نتیجه توافق با نهادهای داخلی تعیین شده عدد ۸۳۷۲ نفر را نشان می دهد؛ با اضافه شدن ۷۱ نفر از یک مزار جدید کشف شده در سال جاری، تعداد قربانیانی که تاکنون در قبرستان پوتوچاری دفن شدند به ۶۵۷۵ نفر رسیده است و ۱۷۹۷ جسد دیگر هنوز کشف نشده و  ۵۷۰ زن و ۱۰۴۲ کودک نیز در میان قربانیان هستند. این اعداد آمارهای رسمی بودند اما آمارهای غیر رسمی دیگری نیز وجود دارد که تعداد قربانیان را تا ۱۲ هزار نفر نیز ذکر کرده است.

هر ساله برای یادآوری سالروز نسل کشی در سربرنیتسا برنامه‌های متنوعی در بوسنی و هرزگوین برگزاری می‌شود. این برنامه طیف وسیعی از برنامه‌های دیپلماتیک و حضور مقامات سیاسی عالی رتبه تا پیاده‌روی یکصد و ده کیلومتری، دو ماراتن از شهر بیهاج و عزیمت کاروانهای دوچرخه سواری و موتورسیکلت سواری از سارایوو  را در بر می‌گیرد. عموماً هر ساله در این روز اجساد کشف شده شهدای سربرنیتسا در طول سال گذشته را نیز طی مراسمی در شهرهای مختلف تشیع و سرانجام در مزار شهدای پوتوچاری دفن می‌کنند. امسال با حضور بازماندگان قربانیان، شهروندان زیادی و مقامات داخلی و خارجی برگزار شد و بقایای اجساد ۷۱ تن دیگر از قربانیان نسل کشی در قبرستان پوتوچاری به خاک سپرده شد.

یکی از برنامه های سالیانه برای گرامی داشت شهدای سربرنیتسا، «پیاده روی یکصد و ده کیلومتری صلح» یا اصطلاحا «مارش میرا» است که برای ادای احترام به قربانیان کشتار سربرنیتسا و با حضور هزاران داوطلب از شهرک نزوک در نزدیکی توزلا تا آرامگاه پوتوچاری یا محل اصلی وقوع جنایت برگزار می‌شود و تلاشی عملی برای زنده نگه داشتن یاد قربانیانی است که چندین روز با پای پیاده مسیری نزدیک به ۱۱۰ کیلومتر را برای رسیدن به پناهگاه و نقطه امن به سمت توزلا حرکت کردند ولی بسیاری از آنها هرگز به مقصد نرسیدند. در واقع شرکت کنندگان در این راهپیمایی مسیری عکس آنچه در یازدهم جولای ۱۹۹۵ پیموده شد را طی می‌کنند.   امسال برابر آمارهای رسمی نزدیک به هفت هزار نفر از بیش از سی کشور در این راهپیمایی شرکت داشتند این برنامه از سال ۲۰۰۵ میلادی هر سال برگزار می‌شود و با اینکه اقدامی جدید محسوب می‌شود ولی با استقبال خوبی روبرو شده است.

هر ساله ایران بصورت رسمی و در قالب هیاتی دیپلماتیک در مراسم اصلی که در پوتوچاری برگزار می‌شود حضور فعال دارد. امسال برای اولین بار در راهپیمایی صلح دو گروه از ایران نیز حضور داشتند؛ گروهی از نویسندگان و اصحاب قلم با مدیریت بنیاد شعر و ادبیات داستانی و هماهنگی رایزنی فرهنگی کشورمان و جمعی از پزشکان موسوم به سفیران صبح رویش و هماهنگی مجتمع آموزشی جمهوری اسلامی ایران در بوسنی که در جای خود قابل توجه است.

از تاریخ اولین جلسه رسمی دادگاه رسیدگی به جنایات جنگی بوسنی و بالکان در هشتم نوامبر ۱۹۹۴ در لاهه تاکنون بیش از شش هزار نفر با عناوین متهم، شاهد، قربانی و جنایتکار و غیره در دادگاه حاضر شدند و ۱۶۱ پرونده از مقامات نظامی و دولتی منطقه بالکان بدون در نظر گرفتن مصونیت های سیاسی در دادگاه مورد بررسی قرار گرفته و حکم صادر شده است اما رسیدگی به پرونده ملادیچ که عامل اصلی نسل کشی سربنیتسا محسوب می‌شود، هنوز ادامه دارد و صدور حکم وی یکی از مهمترین خواسته‌های بازماندگان قربانیان سربنیتسا است.

در ماه ژوئن امسال دادگاه تجدید نظر لاهه، دولت هلند را بابت مرگ ۳۰۰ مرد مسلمان در سال ۱۹۹۵ در سربرنیتسا مسئول دانست و پیشتر نیز در سال ۲۰۱۴ دادگاه تقریباً همین رای را صادر کرده بود. البته باید توجه داشت که این رای به کل جنایت صورت گرفته در سربرنیتسا تسری داده نشده است و تنها تعداد اندکی از پناهجویان را در بر می گیرد. بر اساس رای دادگاه نیروهای هلندی در پناهگاه خود در سربرنیتسا پس از تکمیل ظرفیت پناهگاه از پذیرش پناهجویان جدید سر باز زدند و به نیروهای افراطی صرب اجازه تخلیه پناهجویان را دادند. اما در هر صورت این حکم یک موفقیت و یک گام به جلو محسوب می‌شود.

بدون شک در مقام نخست جنایتکاران چتنیک که دست به چنین جنایتی زدند مقصر و محکوم هستند اما سازمانهای بین المللی نیز مسئولیت مستقیم دارند؛ در حالی که جنگنده‌های ناتو آماده حمله به مواضع نیروهای مهاجم بودند ولی هیچ دستوری دریافت نکردند و جنایتکاران با اطمینان خاطر از بی‌تفاوتی دولتهای غربی، بیش از هشت هزار مرد و جوان مسلمان بوسنیایی را از خانواده هایشان جدا کرده و قتل عام کردند. اینها در تاریخ ثبت شده است و آنها هیچ وقت نمی توانند از بار چنین مسئولیتی شانه خالی کنند.

همانطور که آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل به مناسبت بیست و دومین سالروز نسل کشی سربرنیتسا اعلام کرده؛ همه باید صادقانه به گذشته نگاه کرده و کاری کنند که جنایات صورت گرفته هرگز تکرار نشود. در کنار این جامعه بین الملل و سازمان ملل باید مسئولیت خود را در فاجعه‌ای که در سربرنیتسا رخ داد، بپذیرند و تلاش کنند تا از کوتاهی خود درس بگیرند. قطعا اجرای عدالت تنها مرحمی است که می‌تواند تسلی بخش بازماندگان قربانیان این جنایت دهشتناک باشد.

ویژه نامه بیت المقدس دوشنبه هر هفته ضمیمه روزنامه قدس منتشر می شود.