اگر واکنشتان را درست حدس زده باشم، گزارش این هفته محیط‌زیست را تنها درصورتی بخوانید که همت و تصمیم قطعی برای انجام کاری داشته باشید، چون قرار است درباره وضعیت سلامتی یک موجود زنده که خیلی هم برای ما ایرانی‌ها عزیز است، بهتان هشدار بدهیم. این موجود زنده رودخانه زیبای کارون است که دیگر تقریباً جان ندارد؛ بوی مرگ کارون ظاهراً از دوردست‌ها هم شنیده می‌شود و لازم نیست حتماً اهل جنوب باشید تا بفهمید که بزرگ‌ترین رود ایران درحال مرگ است. اگر تصمیم دارید تلاشی برای نجات کارون انجام دهید، ادامه این گزارش را بخوانید.
بزرگ‌ترین رودخانه ایران، کانال فاضلاب شده است
رود کارون پرآب‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه ایران است. به اعتقاد بعضی کارشناسان اولین تمدن‌های بشری کنار این رود تشکیل شده است و به اندازه رود نیل مصری‌ها، قدیمی و کهن است. کارون با طول ۹۵۰ کیلومتر، طولانی‌ترین رود ایران است و همچنین تنها رود ایران است که در قسمتی از آن کشتی‌ها می‌توانند رفت‌وآمد کنند. آب آشامیدنی شهر بزرگ اهواز از رودخانه کارون تأمین می‌شود. به‌جز تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی، جنوبی‌ها برای برق مصرفی‌شان هم به این رودخانه وابسته‌اند.
رود کارون ۱۱۷اُمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفته است. این رود یک‌جورهایی قلب مردم جنوب است و اگر خدای نکرده یک‌روز از کار بیفتد، زندگی چندمیلیون آدم که به آن وابسته‌اند از کار می‌افتد، اما با این‌همه مزیت و اهمیت، مدت‌هاست که جایش با کانال فاضلاب عوض شده است. به‌گفته رسانه‌ها روزانه حدود ۶ میلیون مترمکعب پساب وارد کارون می‌شود. هر ثانیه بیش از ۱۰مترمکعب فاضلاب انسانی و ۵۰مترمکعب پساب کشاورزی وارد کارون می‌شود؛ با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شوید هرروز یک‌میلیون مترمکعب فاضلاب انسانی و بیش از پنج‌میلیون مترمکعب پساب کشاورزی و صنعتی به رودخانه کارون می‌ریزد.
متهم ردیف اول، فاضلاب انسانی است
همان‌طورکه گفتیم، زندگی میلیون‌ها نفر به کارون وابسته است، از تأمین آب آشامیدنی بگیرید تا کشاورزی و صنعت. اما با این‌که همه از مردم تا اهالی صنعت و کشاورزان و مسئولان این موضوع را می‌دانند، کسی اهمیت چندانی به وضعیت رودخانه کارون نمی‌دهد. متأسفانه مشکل کارون یک‌مرتبه به‌وجود نیامده است. در چند دهه گذشته جمعیت زیادی در حاشیه این رودخانه برای کار و زندگی ساکن شده‌اند. به‌کمک این رود کشاورزی جنوب رونق پیدا کرده و صنایع بزرگی در حاشیه کارون رشد کرده‌اند، اما همه این تغییرات به‌شکلی انجام شده که به ادامه حیات کارون توجهی نشده است. به اعتقاد کارشناسان، بزرگ‌ترین مشکل کارون فاضلاب شهری و روستایی است، همان‌طورکه گفتیم براساس برآوردهای انجام‌شده حدود ۱۰مترمکعب در ثانیه فاضلاب انسانی وارد کارون می‌شود. کشاورزی پس از فاضلاب انسانی، بیشترین نقش را در آلودگی کارون دارد و حدود ۵۰مترمکعب در ثانیه پساب کشاورزی وارد کارون می‌شود.
دست کارخانه‌ها به خون کارون آلوده است
پساب‌های کشاورزی سم و مواد شیمیایی زیادی را به خورد کارون می‌دهند. علاوه بر این تعدادی از صنایع نیز در مرگ تدریجی کارون سهیم هستند. درست است که بیشتر صنایع اکنون به سیستم تصفیه فاضلاب مجهزند، اما صنایعی مانند پالایشگاه و پتروشیمی آبادان و کارخانه کاغذسازی مقداری فاضلاب تصفیه‌نشده به کارون می‌ریزند. به‌گفته مسئولان برای حل مشکل کارون قرار است براساس مصوبه‌ای که فروردین امسال تصویب شد، دولت بودجه‌ای درنظر بگیرد تا ظرف ۵سال این مشکل برطرف شود. آن‌طورکه مسئولان شهر می‌گویند، به‌جز این قرار است تصفیه‌خانه شرق اهواز نیز تا شهریور امسال افتتاح شود، اما به‌گفته کارشناسان کارون مشکل بودجه ندارد چون ۱۰سال پیش هم این حرف و حدیث‌ها بوده و بودجه‌ها هم تقسیم شده‌اند، اما به‌دلیل نبود مدیریت درست، اتفاقی نیفتاده و کار کارون به امروز کشیده است.
ماهیان کارون مسموم هستند
شاید شما به‌تازگی کارون و سرزمین جنوب را ملاقات نکرده باشید، اما آن‌ها که سری به اهواز زده‌اند، می‌گویند این‌روزها شدت آلودگی در اهواز به‌حدی است که بوی فاضلاب به‌راحتی از کارون به مشام می‌رسد. احتمالاً دیگر حاشیه این رودخانه محل مناسبی برای تفریح مردم و گشت‌وگذارشان نیست، اما آنچه با مرگ تدریجی کارون از دست می‌رود، تنها یک تفریحگاه نوستالژیک نیست، بلکه حیات یک‌شهر و موجودات زنده‌اش است. به‌طور مثال مدتی است به شهروندان جنوبی توصیه می‌شود ماهی‌هایی را که از کارون صید می‌شود مصرف نکنند، زیرا آزمایش‌های انجام‌شده روی آن‌ها، وجود سم را در بدن‌شان نشان می‌دهد.
پرندگان کارون را ترک کرده‌اند
این فقط ماهی‌های رودخانه کارون نیستند که درحال نابودی‌اند. متأسفانه آلودگی و تعفن رودخانه کارون به‌اندازه‌ای زیاد شده که پرندگان مهاجر دیگر به ساحل این رودخانه نمی‌آیند. در گذشته در فصل پاییز و زمستان پرندگان مهاجر زیادی به رودخانه کارون مهاجرت می‌کردند، ولی در سال‌های گذشته، با افزایش حجم آلودگی و از بین رفتن پوشش گیاهی اطراف رودخانه، پرندگان مهاجر نیز کارون را ترک کرده‌اند.
پرندگان مهاجر برای مهاجرت به یک منطقه، نیازمند شرایط مناسب زیست‌محیطی مانند آب زلال، پوشش گیاهی و غذای مناسب هستند که هیچ‌کدام از این شرایط دیگر درکنار رودخانه کارون وجود ندارد.
کارون نیاز به رسیدگی دارد
پس از جنگ ایران و عراق، ادوات جنگی، رسوبات و شناورهای صیادی زیادی در کف کارون ته‌نشین شدند. این رسوبات به‌اندازه‌ای است که در قسمت‌هایی از کارون دیگر نمی‌توان کشتیرانی کرد. سال‌هاست که کارشناسان می‌گویند با انجام طرح‌های لایروبی رودخانه، می‌توان بسیاری از مشکلات کارون را برطرف کرد. ۲۳میلیون مترمکعب از رودخانه کارون باید لایروبی شود که حدود ۱۰میلیون مترمکعب از این میزان، مربوط به لایروبی در محدوده شهر اهواز است.
سلامت مردم در خطر است
همان‌طورکه متوجه شدید، کارون یکی از اصلی‌ترین منابع آب آشامیدنی استان خوزستان است، پس آلوده بودن آن مساوی با در خطر بودن سلامت مردم است. ۷۰درصد آب شرب مصرفی استان خوزستان از رودخانه کارون تأمین می‌شود. به‌گفته کارشناسان کافی است اختلالی در سیستم تصفیه ایجاد شود و یا میزان کلر موجود در آب پائین بیاید؛ آن‌وقت همه این آلودگی‌ها به مردم منتقل می‌شود.
کارون خشک خواهد شد
همه این‌ها را اضافه کنید به این موضوع که آب کارون درحال کم‌شدن است. کاهش شدید آب رودخانه کارون باعث شده ساحل این رودخانه به محل زندگی حشرات تبدیل شود. در پاییز سال ۱۳۹۲ این رودخانه دچار کم‌آبی شدید شد، به‌طوری‌که در اهواز ارتفاع آب به یک‌متر رسید. با توجه به خشکسالی سال‌های گذشته و همچنین انتقال آب کارون به مناطق مرکزی کشور، آب این رودخانه هرروز کمتر هم می‌شود. با این شرایط اگر ورود فاضلاب به رودخانه همچنان ادامه پیدا کند، به‌زودی شاهد مرگ رودخانه کارون خواهیم بود. برای همین درمورد حیات رودخانه کارون نیازمند عزم ملی هستیم. شاید شهر و مکان زندگی شما از این رود بسیار دور باشد، اما باتوجه به وابستگی چهارمیلیون‌نفر از هم‌وطنان‌مان به این رودخانه و وجود نیروگاه‌ها و بنادر تجاری در این منطقه، بسیار تأسف‌آور است که با بی‌توجهی، بزرگ‌ترین رودخانه کشورمان از دست برود. مسئولان اهواز از هر حرکت فعالان محیط‌زیست در این مورد استقبال کرده‌اند، شما هم بعد از خواندن این گزارش فکر کنید چه‌کاری از دستتان برای کارون برمی‌آید.
نظر شما