قدس آنلاین- بی هیچ اغراقی، در اینکه طرح تحول نظام سلامت در حوزه درمان برای مردم منشأ خیر شده شکی نیست. چنان که با نگاهی به برنامه‌های طرح یادشده شاهد توجه به اهدافی متعالی هستیم. به طوری که در حوزه تخصصی مامایی نیز ترویج زایمان طبیعی مورد توجه ویژه قرار گرفته که نشان دهنده آینده نگری و اهمیت دادن به سلامت نسل آینده کشور است. همچنین خوشبختانه در زیرمجموعه این هدف نکات قابل تأملی همانند تکریم مادران، بهبود فضای فیزیکی بلوک‌های زایمان و همچنین استانداردسازی نیروی انسانی و حمایت از حضور پدر در هنگام تولد که همه حکایت از اهمیت به این حوزه از سوی دولت یازدهم و وزیر بهداشت دارد، به چشم می‌خورد.

البته با وجود برنامه‌های بسیار خوبی که در حوزه درمان به مرحله اجرا درآمد، نظام سلامت و دولت با چالش‌های بزرگی که منتج از طرح تحول سلامت بود، مواجه شد. جدی‌ترین مشکل، کمبود بودجه و عدم تعیین منابع پایدار بود که البته با تحمیل هزینه‌های غیر ضروری، تشدید شد. به اعتقاد من بخشی از مشکلات نیز ناشی از سوء مدیریت است؛ چنانچه اگر می‌توانستند نحوه ارائه خدمت را به گونه‌ای تعریف کنند که نظام ارجاع در حوزه سلامت فعال می‌شد، می‌توانست از مواردی همانند تقاضاهای القایی، انجام پروسیجرهای غیرضروری درمانی و پاراکلینیکی پیشگیری کرد. البته بخشی از کاستی‌های حوزه سلامت و اجرای طرح تحول به خدمات بیمه‌ها برمی‌گردد. ساختار بیمه‌ها و تصمیمات شورای عالی سلامت بسیار سنتی و به دور از مصالح و منافع صندوق‌های بیمه و مردم است. برای مثال در حوزه سلامت باروری و خدمات مادران باردار به جای خرید خدمات مراقبت‌های دوران بارداری از ماماها، رویکرد تخصص محور را در پیش گرفته‌اند که کاملاً مغایر با استانداردهای جهانی و بر خلاف رویه کشورهای موفق جهان در حوزه خدمات سلامت است و سازمان‌های بیمه گرهیچ توجیه علمی و دلیل منطقی برای شیوه خرید خدمت خود ندارند.

البته امیدواریم حال که بیمه سلامت به وزارت بهداشت بازگشته است این مشکل حل و فصل شود و سازمان تأمین اجتماعی نیز به همراه بیمه سلامت و پشتیبانی شورای عالی سلامت، رسالت خود را در قبال مصوبه هیئت دولت، زنان و ماماهای کشور به انجام برساند. خدمات سرپایی سلامت باروری و مراقبت‌های دوران بارداری را می‌شود با حمایت از ماماهای کشور با یک سوم قیمت تمام شده فعلی ارائه نمود. همچنین می‌شود با قبول نسخه‌ها، درخواست سونوگرافی و آزمایش‌ها و داروهای ضروری در چارچوب شرح وظایف مصوب مامایی هزینه‌های سلامت در این بخش را به نحو چشمگیری کاهش داد. زیرا سالانه بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تولد در کشور به ثبت می‌رسد که با احتساب نیاز به دست کم هشت مراقبت دوران بارداری، شاهد صرفه جویی بسیار بالایی خواهیم بود که با یک سوم ویزیت تخصصی قابل ارائه می‌باشد که هم به نفع سازمان‌های بیمه گر است و هم با ترویج زایمان طبیعی، مادر و نوزاد و نسل آینده از آن سود خواهند برد. زیرا زمانی که مادر باردار توسط ماما مراقبت می‌شود تا ۸۰ درصد موارد به زایمان طبیعی ختم می‌شود. به هرروی متأسفانه در طرح تحول سلامت تخصص گرایی و ترویج کلینیک‌های تخصصی در اولویت قرار گرفت که گرچه ضروری بود ولی تضعیف طب عمومی و مامایی را در پی داشت که خود سبب هدر رفت منابع شد، ضمن اینکه پزشکان نیز نتوانستند به موقع کارانه خود را دریافت کنند. نکته دیگر اینکه آن گونه که به مسائل فیزیکی ودرمانی توجه شد، به نیروی انسانی و ارائه دهندگان خدمات سلامت در گروه‌های مختلف توجه نشده است. در حالی که در یک نظام سالم، رضایتمندی ارائه دهندگان خدمت یکی از اصول ایجاد رضایت در بیماران است؛ زیرا رضایت شغلی کارایی و بهره وری را افزایش می‌دهد. از این رو در روند اجرای طرح تحول، مردم اظهار خشنودی می‌کنند، اما ارائه دهندگان خدمت ناراضی‌اند ولی به دلیل پایبندی به تعهدات و سوگند خود، ذره‌ای در انجام وظایف خود کوتاهی نکرده‌اند.

شرف و اخلاق پزشکی یکی از مهم‌ترین عوامل رضایت مردم از طرح است؛ زیرا عوامل درمانی با وجود کاستی‌ها خم به ابرو نیاوردند و شب و روز در خدمت بیماران هستند اما تداوم نارضایتی در درازمدت می‌تواند علاوه بر فرسودگی شغلی سبب بازدارندگی، بی انگیزه شدن و حتی ترک کار و مهاجرت شود. ازاین رو در دولت دوازدهم می‌باید رضایت ذی نفعان در اولویت قرار گیرد.

یکی دیگر از چالش‌های طرح تحول سلامت یکسویی سیاستگذاری، اجرا و پایش و ارزشیابی از سطح ستاد به صنف فعال است، حال آنکه در مدیریت استاندارد و تحول خواه به ذی نفعان نیز توجه می‌شود و سیاستگذاری‌ها از پایین به بالا دیکته شده و شکل می‌گیرد. سپس در حوزه ستادی به صورت دستورعمل ابلاغ می‌شود. حال آنکه متأسفانه در طرح تحول این اتفاق رخ نداد و درعمل ارتباط نظام سلامت با بدنه جامعه تخصصی و پزشکی کشور قطع یا بسیار کمرنگ بود. شوربختانه این خلاء در طرح تحول بهداشت و برنامه حاشیه شهرها نیز با شدت بیشتری مشهود است. چراکه در این عرصه نیز سیاستگذار، مجری، ناظر و پایش کننده وزارت بهداشت بود و هیچ کارشناسی از نظام پزشکی، گروه‌ها و انجمن‌های تخصصی در تیم تدوین و نظارت حضور ندارد. به همین دلیل شاهد تولید اطلاعات غیر قابل اعتماد زیادی بوده‌ایم. زیرا مبنای پایش، اطلاعات و داده‌های کمی است که می‌تواند توسط ذی نفعان با هدف دریافت تأییدیه و کارانه تولید شده باشد.

از دیگر کاستی‌های مشهود در حوزه طرح تحول بهداشت این است که خدمات سلامت مادران در حاشیه قرار گرفته و کمترین توجه به این حوزه شده است، به طوری که در گزارش سالانه معاونت بهداشت هیچ اثری از نتیجه عملکرد پایگاه‌های سلامت و مراکز جامع در حوزه مادران و نوزادان و سلامت باروری دیده نمی‌شود. امیدواریم شورای سیاستگذاری، معاونت بهداشت، توسعه شبکه و ستاد پزشک خانواده وزارت بهداشت با کارشناسان و دلسوزان و ذی‌نفعان آشتی کنند و اطمینان داشته باشند که جامعه پزشکی و پیراپزشکی کشور در کنار نظام سلامت است نه در مقابل آن.