قدسآنلاین- گروه استانها- بهداد انصاری؛ اقلیم کردستان بین ایران، عراق، سوریه و ترکیه محصور شده است و جمعیتی، حدود ۵.۲ میلیون نفر را در خود جای داده است. کردها اکثریت بافت اقلیم کردستان را تشکیل می‌دهند، فرهنگ کردستان عراق شباهت زیادی به فرهنگ ایرانی دارد؛ از جمله خویشاوندی زبانی و آداب و رسوم. خودمختاری در کردستان عراق از دهه ۱۹۷۰میلادی با نام اقلیم خودمختار کردستان به دنبال توافق پیمان خودمختاری میان حکومت عراق و رهبران کرد عراقی برقرار و شورای قانونگذاری در شهر اربیل با اعتبار اسمی در مناطق کردنشین اربیل، دهوک و نیز در سلیمانیه تأسیس شده بود. درگیری‌های نظامی متعدد میان کُردهای خواهان خودمختاری و نیروهای حکومت عراق تا زمان خیزش ۱۹۹۱در عراق تداوم یافت و مسألهی تأمین امنیت پناهجویان کُرد منجر به صدور قطعنامه ۶۸۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد شد که سبب توجیه انجام عملیات تأمین آسایش به منظور تأمین امنیت اقلیم کردستان عراق در جریان حملات نیروی هوایی می‌شد. بعد از یک زنجیره درگیری‌های خونین بین نیروهای عراقی و نیروهای کرد عراق نیروهای نظامی و کارمندان حکومتی خود را در اکتبر ۱۹۹۱ از منطقه خارج ساخت. از آن زمان به بعد کردستان عراق تحت رهبری دو حزب کردی عمده، حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان، خارج از کنترل بغداد به یک منطقه مستقل دوفاکتو تبدیل شد. اقلیم کردستان عراق از آن زمان پرچم و سرود ملی ویژه خود را برگزید. اقلیم کردستان عراق انتخابات پارلمانی خود را در ۱۹۹۲ برگزار کرد. حزب دموکرات کردستان عراق اکثریت آرا را در مناطق دهوک و اربیل به دست آورد، در حالی که اتحادیه میهنی کردستان در مناطق سلیمانیه و دیاله (به ویژه خانقین و کفری) رأی گسترده‌ای آورد. در نتیجه این انتخابات پارلمان کردستان میان اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی و حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی دوشقه شد. وقتی کردها خود را برای همه‌پرسی سال ۲۰۱۴ آماده می‌کردند، هم‌زمان داعش در شمال عراق ظهور کرد. ارتش عراق در مقابل داعش مقاومتی نکرد. به این ترتیب کردها وارد جبهه تازه‌ای شدند تا جای خالی ارتش عراق را پر کنند.
این شرایط جایگاه کردها را به عنوان نیروی نظامی ضد داعش و همراه با ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا بیش از پیش تقویت کرد. دولت اقلیم کردستان عراق که همه‌پرسی سال ۲۰۱۴ را به تعویق انداخته بود در نهایت همه پرسی را علیرغم مخالفتهای همسایگان خود و جامعه جهانی در سوم مهر امسال برگزار کرد. جامعه جهانی به طور کلی با همه‌پرسی استقلال در کردستان عراق همراهی نکرد. در عین حال اسرائیل تنها کشوری است که مشخصاً رویکرد حمایتی خود از روند استقلال کردستان را اعلام کرده است. کردها در اقلیم با چند مشکل عمده روبه رو هستند که میتوان مهمترین آنها را چنین دستهبندی کرد؛
*کردها در عراق، تنها منیع درآمدشان نفت است و فروش نفت و گاز از راه ترکیه و حتی با توافق احتمالی ایران با ابهامات فراوانی روبه روست. در شرایط فعلی که اختلافاتی بین اربیل و بغداد به وجود آمده است، اقلیم در بحران اقتصادی قرار گرفته است. علاوه بر این، ویژگیهای خاص ساختار حزبی و قدرت موروثی و خاندانی، رانت پیچیده فساد مالی را چنان توانمند و سایهگستر نموده که راهی برای نظارت و حسابرسی وجود ندارد.
* حتی اگر شیعه و سنی، به جدایی کردها رضایت دهند، احتمال حل شدن معمای پیچیده مناطق متنازع علیها یعنی کرکوک و دیگر مناطق کردنشین خارج از اقلیم به خاک کردستان، نزدیک به صفر است.
*بین احزاب کُرد، رقابت و اختلاف، بسیار جدی و پیچیده است و نظر واحدی درمورد شیوه تقسیم قدرت و تعیین رهبری وجود ندارد. انتقال قدرت به صورت خاندانی و موروثی، قدرت گرفتن فرزندان مقامات اقلیم همچون فرزند مام جلال طالبانی، فرزندان مسعود بارزانی، فرزند کوسرت رسول و سوءاستفاده مقامات مهم و فرزندان آنان از رانتهای مالی و سیاسی، از مهمترین آسیبهای اقلیم است که میتواند دردسرساز شود.
*هیچگونه اجماع نظر جهانی و منطقهای درمورد پذیرش استقلال کردها و ایجاد دولت مستقل کُردی حتی به صورت ساختار محدود به کردهای عراق وجود ندارد چرا که آمریکا و اروپا به دنبال حفظ موازنه موجود هستند و برخلاف تصورهای معمول، تجزیه عراق به سود آنان نیست و کشورهای منطقه از جمله ایران نیز با این موضوع موافق نیستند.
نظر شما