قدس آنلاین: می‌دانیم که اسلام بر علم و آگاهی استوار است و در هیچ مکتبی به اندازه اسلام، بر طلب و گسترش علم و دانش توجه و سفارش نشده است، تا جایی که پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) از پیشگامان اصلی در پیدایش و گسترش علوم اسلامی بودند و این جریان ادامه پیدا کرد تا در دوران امام صادق(ع) مکتب آن امام به بزرگ‌ترین مکتب علمی جهان اسلام تبدیل شد و شاگردان بسیاری در آن تربیت شدند که نقش عظیمی در ایجاد و بسط علوم در عرصه‌های مختلف داشتند. مطابق تقویم رسمی کشور، این روزها مصادف با سالگرد رحلت شیخ طوسی (م 460 ه‍.ق) و علامه حلی (م 726 ه‍.ق) از فقها، مفسران، محدثان و متکلمان بزرگ شیعی است؛ از این رو بر آن شدیم تا با حجت‌الاسلام محمدحسن اختری، دبیرکل سابق مجمع جهانی اهل‌ بیت(ع) به گفت‌وگو نشسته و از نقش علما در انتقال معارف اهل بیت(ع) در دوره غیبت جویا شویم.

امیرالمؤمنین(ع) در رأس تمام علما قرار دارد

حجت‌الاسلام محمدحسن اختری در ابتدای صحبت و با تأکید بر اینکه علما به عنوان روات احادیث و فقهای مکتب اهل‌بیت نقش بی‌بدیلی در انتقال و تبیین و تشریح معارف اهل‌بیت و تفسیر قرآن داشته و دارند، می‌گوید: براساس آیات قرآن شریف، خداوند قرآن را تبیین و تبیان کل شیء قرار داده است و تفسیر و تبیین خود قرآن به فرموده خداوند به «الراسخون فی العلم» واگذار شده، یعنی علما. او تصریح می‌کند: علما در درجه اول ائمه معصومین(ع) هستند؛ پس از آن‌ها تربیت‌شدگان مکتبشان که باید قرآن و روایات، کلمات و احادیث شریفه‌ای که از پیامبر اکرم(ص) رسیده را تفسیر کرده و متشابهات و مقصود و منظور خداوند متعال را برای مردم بیان کنند. در رأس علما امیرالمؤمنین(ع) است که پیامبر(ص) فرمود: «أنا مدینة العلم و علی بابها» و به عنوان دروازه علم پیامبر اکرم(ص) لقب گرفته است.

دبیرکل سابق مجمع جهانی اهل‌ بیت(ع) یادآور می‌شود: امیرالمؤمنین(ع) و بعد هم سایر ائمه اطهار(ع) و در زمان غیبت، علمای شیعه مسئولیت تبیین، تشریع، تدریس و نقل معارف قرآن و اهل بیت(ع) و احادیث شریف را بر عهده دارند. برای علما و فقها هم درجاتی قرار داده شده است. آمده است «مِدادُ الْعُلَمآءِ أَفْضَلُ مِنْ دِمآءِ الشُّهَداءِ»؛ یعنی این قلم که برای تبیین احکام است از خون شهید مقامی بالاتر دارد و در روایت دیگری پیامبر(ص) می‌فرماید: «اللهمَّ ارْحَمْ خُلَفائی»؛ سه بار می‌فرماید خدایا جانشینان مرا رحمت کن؛ از پیامبر بزرگ اسلام سؤال کردند این خلفای شما چه کسانی هستند؟ فرمود آن‌ایی که پس از من روایات و احادیث را به دیگران منتقل می‌کنند.

تداوم سلسله علما و فقها در عصر غیبت

او در ادامه عنوان می‌کند: علما به عنوان راویان و بیانگران آیات خدا و احادیث معرفی شدند و ائمه اطهار(ع) و به‌خصوص امام باقر(ع) و امام صادق(ع) شاگردان زیادی تربیت کردند. یکی از شاگردان امام باقر(ع) جابر بن یزید جعفی است که می‌گوید 30هزار حدیث از امام باقر(ع) و امام سجاد(ع) دارم که برخی از آن‌ها را نمی‌توانم برای کسی بازگو کنم یا زراره از شاگردان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) 16هزار حدیث از ایشان نقل کرده‌ است. امام صادق(ع) 4 هزار شاگرد تربیت کرده بود که هر کدام در شهرها و مناطق مختلف بوده و فتوا می‌دادند و نظر ایشان و آرای پیامبر(ص) را برای مردم بیان می‌کردند.

اختری به دوران غیبت نیز اشاره کرده و توضیح می‌دهد: سلسله علما و فقها از زمان امام صادق(ع) و امام باقر(ع) تا زمان غیبت تداوم پیدا کرد. در این زمان هم به صورت برجسته مجسم شده که علمای بسیار بزرگی مانند مرحوم شیخ طوسی به عنوان شیخ الطائفه، مرحوم شیخ کلینی صاحب «کافی» و مرحوم صدوق صاحب «من لایحضره الفقیه»، مرحوم شیخ مفید، مرحوم سید مرتضی، سید رضی و علمای دیگر در هر دوره‌ای راه امامان را پی گرفته‌اند. این استاد حوزه می‌افزاید: دوره‌های متعدد و مختلفی از علما و فقهای شیعه را داریم که به‌عنوان نواب عام امام زمان(عج) با تربیت شاگردان و نیز با تبیین احکام و دستورات اسلام در کتاب‌های مختلف به این مسئولیت پایبند بوده و آنچه امروز در اختیار داریم همه از زحمات آن‌هاست. او یادآور می‌شود: امروز حوزه‌های علمیه به برکت جمهوری اسلامی گسترش پیدا کرده‌اند. به‌طور نمونه در قم بیش از 100هزار نفر از علما، فقها، دانشمندان و طلاب داخلی و خارجی داریم که در آنجا درس خوانده و سپس به شهر و کشور خودشان برمی‌گردند. تاکنون حدود 30هزار نفر از طلابی که در ایران درس خوانده‌اند، به کشورهایشان برگشته‌اند و مشغول نشر احکام اسلامی هستند. حوزه‌های علمیه بزرگی هم در مشهد، اصفهان، تهران، آذربایجان و... داریم که همه به تربیت علما همت گماشته‌اند.