سیدمحسن بنی‌فاطمی

در هر جنگی فرمانده یا رزمنده میدان باید هدف از عملیات، جغرافیای منطقه نبرد، سلاح و ادوات دشمن و در نهایت سلاح و تجهیزات خود را به خوبی بشناسد. بدون این شناخت‌های چهارگانه هر جنگی محکوم به شکست است. امروز نیز در جنگ نرم همین شناخت‌های چهارگانه نقش بسیار مهمی در پیروزی این نبرد پیچیده دارد. ستایشگری آل‌اللّه که از همان روزهای نخست اسلام شروع شده بود و در جنگ‌های صدر اسلام نقش مهمی در پیروزی‌های اسلام به عنوان بازوهای فرهنگی و تبلیغی این نبرد داشت، در دوران امامان شیعه با شاعران قدرتمندی چون فرزدق و دعبل، روزهای حساسی را گذراند. در فراز و نشیب تاریخ، این جمع شاعران و ستایشگران بودند که به عنوان رسانه شیعه نقشی اساسی در انتقال معارف اهل‌بیت(ع) و دفاع از حریم ایشان داشتند. این جریان در دوران انقلاب اسلامی با نفس قدسی حضرت امام خمینی(ره) طعم انقلابی زیادی به خود گرفت و در دوران هشت سال دفاع مقدس با حماسه عجین شد و در سال‌های اخیر به بارزترین وجه در مناسبت‌های مختلف نقش روشنگرانه خود را نشان داده است.

از ابتدا جلسات اهل ‌بیت(ع) جلسات بیان معارف ایشان به خصوص در بحث روش‌های صحیح زندگی بوده است؛ همان گونه که امام صادق(ع) فرمودند: «مجالسنا مدارسنا» یعنی جلسات ما کلاس‌های درس ماست. مکتب اهل بیت(ع) مکتبی نیست که صرفاً نسبت به مسائل اخروی نظر بدهد و نسبت به امر دنیای مردم بی‌توجه باشد؛ نگاه مکتب ما به دنیا همان است که فرمودند: «الدنیا مزرعه الآخره».

در نبرد تمدنی امروز که غرب با ابزار قدرتمند رسانه و امکانات تکنولوژیک فراوان و غفلت طولانی کشورهای اسلامی توانسته است تهاجم گسترده فرهنگی را علیه ما راه بیندازد و سبک زندگی مردم را از سبک زندگی اسلامی- ایرانی به سمت سبک زندگی غربی سوق دهد، مداحان و شاعران در جلسات اهل ‌بیت(ع) با استفاده از ابزار هنر می‌توانند به معرفی بیشتر سبک زندگی اسلامی پرداخته و معایب و آینده تاریک سبک زندگی غربی را برای همگان مطرح کرده و روشن سازند. در این مقوله مهم که متأسفانه از ناحیه گروه‌ها و دستگاه‌های دیگر فرهنگی و دینی نیز مورد غفلت واقع شده، به یک کار بزرگ و هم‌افزایی تشکل‌های مختلف فرهنگی نیاز است که یک بخش آن بر عهده جامعه مداحی است.

مداح اگر دنبال تأثیرگذاری است باید خودسازی کند

بسیاری از معارف عالی مکتب اهل بیت(ع) در ادعیه و مناجات‌هایی است که از طریق اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به دست ما رسیده است که هم نگاهی دنیایی دارد و هم آخرتی و مملو از نکات مهم انسان‌سازی است که اگر با جنبه‌های هنری و صدای خوش همراه شود اثرات فوق‌العاده‌ای روی مخاطبان دارد؛ البته پیش‌نیاز این تأثیر انس همیشگی ستایشگران عزیز با این ادعیه و مناجات‌ها، داشتن خلوص و معنویت بالا، داشتن خلوت‌ها و تهجدهای نیمه‌شب و ارتباط با علمای ربانی و استادان اخلاق است. در واقع ستایشگر تا خود را در این حلقه عشق و معرفت درنیابد هرگز نمی‌تواند آیینه‌ای برای انتقال این معارف الهی باشد. خلاصه اینکه ادعیه و مناجات‌ها بیدارکننده هستند، اما انسان اگر خود خواب باشد هرگز نمی‌تواند بیدارکننده دیگران باشد؛ پس ابتدا مداح باید به دنبال بیداری خویش و سپس بیداری دیگران باشد.

قاعده‌ای فلسفی وجود دارد که می‌گوید: «مُعطِی الشَّئِ لایَکُونُ فاقِداً لَهُ» یعنی کسی که می‌خواهد چیزی عطا کند باید آن را داشته باشد؛ به بیانی دیگر شخصی که خودش مایه‌ای ندارد و دستش خالی است هرگز نمی‌تواند دست دیگران را پر کند؛ چرا که خود نیازمند است. آن مداحی که نسبت به اعمال عبادی‌اش کم‌توجه و نسبت به اخلاق و رفتارش بی‌مبالات باشد چگونه می‌تواند در بالا بردن سطح معرفتی و معنوی جامعه تأثیرگذار باشد. مداح اگر دنبال تأثیرگذاری بیشتر است، باید ابتدا به خودسازی پرداخته و اندرون خود را اصلاح و به نور اهل‌بیت(ع) پاک کند؛ در واقع تا خلوتمان نورانی نشود جلوتمان نورافشانی نخواهد کرد. راه تأثیرگذاری در خلق، برگشت به خویشتن و بالا بردن سطح معرفتی، معنوی و اخلاقی خویش است. چشم بستن از مظاهر دنیا و جاذبه‌های دنیایی مرحله بعدی و مهم این مسیر است که تأثیرگذاری را پرقدرت و پرسرعت می‌کند.