در سال ۱۸۶۶بود که اولین بار یک داروساز سوئیسی آلمانی‌تبار به نام هنری نستله با استفاده از ترکیب و فرموله کردن شیر گاو، آرد و شکر غذای جایگزینی را برای نوزادانی که از شیر مادر محروم بودند، فراهم کرد. او تولید این محصول جدید را با نام لاکتوز فارینا نستله در همان سال آغاز کرد

تغذیه کودکان در سال‌های ابتدایی زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. برای همین استفاده از شیر مادر و جایگزین‌های مناسب آن مانند شیر خشک بسیار حائز اهمیت است. شیر مادر به دلیلی دارا بودن پروتئین و مواد مغذی‌ که به ساخت عضلات و تشکیل صحیح آناتومی نوزاد کمک به‌سزایی می‌کنند بسیار مهم است. اما با این حال ممکن است به دلیل شرایط خاصی که گاها برای مادران به وجود می‌آید مانند مصرف داروهای مختلف یا به دلیل کار در بیرون از خانه، امکان تغذیه همیشگی نوزاد با شیر مادر وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی بسیار مهم است که نوزادان از تغذیه صحیح محروم نمانند جایگزین‌های مفید و مغذی که بتواند جای شیر مادر را بگیرد برای آن‌ها در نظر گرفته شود.

اگرچه بیشتر متخصصان تغذیه، شیر مادر را به عنوان غذای اصلی نوزادان پیشنهاد می‌کنند، اما امروزه شیرخشک‌های موجود در بازار تا حد زیادی پاسخگوی نیازهای نوزادان هستند. از شیر خشک هم می‌توان به تنهایی و هم به عنوان مکمل شیر مادر استفاده کرد. چه در هنگام تغذیه با شیر مادر و چه در زمان تغذیه با شیر خشک، ارتباط والد و نوزاد جز ارزشمندترین لحظات برای کودک تازه متولد شده هستند.

تولید شیر خشک اهمیت بالایی در تأمین تغذیه سالم برای کودکان دارد. شیر خشک یک منبع غنی از پروتئین، ویتامین‌ها، و مواد معدنی است که برای رشد و تقویت سلامتی بدن نوزادان ضروری می‌باشد.

سیاوش سلیمی، رئیس انجمن تولید کنندگان شیر خشک گفته بود:« همه ساله در فصل گرما تولید شیرخام کاهش می‌یافت. اما امسال میزان تولید روند افزایشی داشت. به طوریکه با رشد ۴۰ درصدی نسبت به سال قبل، تولید ماهانه به بیش از ۲۰ هزارتن رسیده است. بنابر آمار گمرک در ۳ ماهه امسال ۱۰ هزارتن شیرخشک صادر شده است. که امیدواریم تا پایان سال به ۱۵۰ هزارتن برسد. براساس برآوردهای وزارت جهاد مبنی بر اینکه افزایش تولید شیرخام باید به ۱۴.۷ میلیون تن در سال آینده برسد که براین اساس پیش بینی می‌شود تولید شیرخشک به بیش از ۳۰۰ هزارتن در سال برسد. هم اکنون قیمت شیر خام تغییری نداشته است، اما با افزایش قیمت شیرخام باید نرخ پایه صادراتی شیرخشک به کمتر از ۲ دلار تعدیل شود، در غیر این صورت صادرات متوقف خواهد شد. 60هزار تن شیر خشک دپو شده که ۱۵ هزارتن از شیرخشک دپو شده در کارخانجاَت به عنوان ذخایر استراتژیک باید نگهداری و مابقی به بازارهای هدف صادر شود.»

چرا شیرخشک در بازار کمیاب می‌شود

شیرخشک یکی از محصولات پرمصرف در بین کودکان با مصرف سالیانه ۶۱ میلیون قوطی در کشور است که بخشی از این نیاز از محل واردات و بخشی نیز با تولید کارخانجات داخلی تامین می شود؛ به دلیل آنکه شیرخشک جزو محصولات راهبردی در تغذیه کودکان به شمار می رود، در سال های گذشته مشمول ارز یارانه ای (۴۲۰۰ تومانی) بوده و دولت با هدف تضمین تغذیه کودکان محروم از شیرمادر، آن را در سبد محصولات مورد حمایت خود قرار داده است.

با این وجود در ماه‌های گذشته کمبود شیرخشک در بازار آنچنان محسوس بود که در کلانشهرها نیز این کمبود در داروخانه‌ها احساس می‌شد و حتی خریداران برخی نشان‌های تجاری که همواره در بازار مصرف وجود داشتند، با دست خالی باز می‌گشتند.

اگرچه در موضوع کمبود شیرخشک در دو ماه گذشته هر یک از سازمان‌های متولی قصد داشتند با ارایه آماری، این تقصیر را به گردن دیگری بیندازند اما نگاهی دوباره به اظهارات مسئولان در این زمینه نشان می دهد که ناهماهنگی بین دستگاه‌ها فرصت را برای تنظیم بازار شیرخشک ربود و سبب شد تا خانواده های برای خرید شیرخشک مورد نیاز فرزندان خود با مشکلات عدیده روبرو شوند.

کمبود شیرخشک تهدیدی برای سلامت نوزاد

شیر خشک نوزاد یک نوع پودر شده از شیر است که به عنوان جایگزین شیر مادر برای تغذیه نوزادان در دسترس است. این شیر خشک شامل ترکیباتی از پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر ترکیبات غذایی است که باید برای رشد و توسعه سالم نوزادان تامین شود. باید توجه داشت که شیر خشک نباید به عنوان گزینه اولیه برای تغذیه نوزاد مطرح شود و اولویت همیشه باید برای شیر مادر باشد. استفاده از شیر خشک باید به عنوان یک گزینه ثانویه در مواردی مثل‌عدم توانایی مادر برای شیردهی، حساسیت به پروتئین شیر مادر و یا نیاز به تغذیه اضافی نوزادان باشد.

شیر مادر بهترین و کاملترین غذایی است که تمام نیازهای یک نوزاد را تامین می‌کند و موادی که در آن وجود دارد، برای طفل، بیشتر قابل جذب است اما برخی از نوزادان به دلایلی، شرایط تغذیه با شیر مادر را ندارند و باید از شیرخشک استفاده کنند.

شیر خشک‌های ضد حساسیت و رژیمی مدتی است که در بازار به راحتی یافت نمی‌شود و این امر سبب شده سلامت نوزادان و کودکانی که با این شیرخشک‌ها تغذیه می‌کنند، تامین نشود و حتی به دلیل واکنش‌های ناشی از مصرف‌سایر شیرخشک‌ها سلامت آنها تهدید شود.

تفاوت تاثیر تغذیه شیر مادر با شیر خشک

در حالت کلی باید بدانید که بچه‌هایی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، رویین‌تن نیستند و بچه‌هایی که شیر خشک می‌خورند هم ضعیف نیستند. تنها نکته مهم این است که نوزاد شما مواد مغذی مورد نیاز را دریافت کند، به‌اندازه کافی غذا بخورد و منحنی رشد او متعادل باشد. در ادامه به تعدادی از تفاوت‌هایی که بین بچه‌های شیر خشکی با شیر مادر وجود دارد، اشاره می‌کنیم: 

  در شیر مادر مواد مورد نیاز برای رشد و تقویت سیستم عصبی و مغز نوزاد وجود دارد، اما در شیر خشک این مواد موجود نیست. به همین دلیل بسیاری از پزشکان اطفال بر این باورند که شیر مادر کودک را باهوش‌تر می‌کند.

شیر خشک آنتی‌بادی‌های مورد نیاز برای سیستم ایمنی نوزاد را در اختیار آن قرار می‌دهد. در نتیجه بدن نوزادانی که شیر خشک می‌خورند در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف میکروبی مقاومت بیشتری دارد.

نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌کنند، تا قبل از یک سالگی بیشتر از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌کنند، وزن می‌گیرند. در اکثر آن‌ها میزان رشد قدشان نیز بیشتر از نوزادانی است که شیر مادر می‌خورند.

نوزادانی که شیر مادر می‌خورند، طعم‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند. به همین دلیل راحت‌تر طعم‌های غذاهای جامد را می‌پذیرند و معمولا ذائقه غذایی بهتری دارند.

چه کسی باید پاسخ دهد؟

مسئولان در زمینه تولید، توزیع و کمبود شیرخشک در کشور به خبرنگار تحریریه جوان قدس پاسخگو نبودند. اما یکی از مسئولان که نخواست نامی از او برده شود اظهار کرد: کمبود شیر خشک خیلی جدی است و فسادی که در  این مسئله وجود دارد در حال حاظر چهره امنیتی به خود گرفته است، نهادهای امنیتی و نظارتی همچنان پیگیر این مسئله هستند تا بتوانند به زودی کمبود شیرخشک در بازار حل شود. امیدوار هستیم که طی ماه‌های آینده این مسئله حل شود.

جعفری‌نژاد، رئیس انجمن داروسازان خراسان رضوی چندی پیش در مصاحبه‌ای از حل شدن کمبود شیرخشک در مشهد گفته بود: توزیع کننده شیرخشک در داروخانه‌های مشهد، شرکت داروپخش است و تولید کننده آن شرکت صنایع پودر شیر مشهد است.  براساس تماس و پیگیری که با شرکت داروپخش انجام دادیم، مدتی است که برای شرکت آن‌ها شیرخشک نیامده است؛ ولی این هفته قرار است برای آن‌ها توزیع شود تا مشکل آنها برطرف گردد. علت اصلی کمبود شیرخشک آپتامیل ۳ عدم تحویل تامین کننده است؛ بدین منظور تامین کننده سر موقع شیرخشک‌ها را به تولیدکننده نداده بود. صادرات شیرخشک هیچ نقشی در کمبود آن ندارد؛ بنابراین در ابتدا نیاز داخلی تامین می‌شود و اگر مازاد بود صادرات صورت می‌گیرد. در نهایت با توجه به پیگیری‌هایی که انجام دادیم، هفته جاری شیرخشک آپتامیل ۳ در تمام داروخانه‌های سطح مشهد توزیع می‌شود.

خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس