حجت الاسلام احمد مبلغی کارشناس امور دینی  به مناسبت ولادت امام موسی کاظم(ع) در گفت‌وگو خبرنگار قدس آنلاین با تاکید بر اینکه دوران امامت امام موسی کاظم علیه السلام یک دوره کاملاً ویژه و متفاوت از دوره های دیگر است گفت: دوران هیچ یک از ائمه علیهم السلام چه پیش و چه پس از امام کاظم(ع) دارای مختصات و ویژگی‌های اجتماعی سلبی و منفی نبود. یکی از ویژگی‌های این دوره این بود که خفقان به اوج خود رسیده بود و به همین جهت هم هیچگاه تا این حد ضرورت تقیه احساس و ایجاد نشده بود.

حجت الاسلام مبلغی افزود: علت این تقیه آن بود که همه منافذ و راه ها بسته بود، سوء ظن و شدت عمل و به کارگیری تشکیلات علیه اهل بیت بسیار جدی، گسترده و فراگیر بود و در چنین هنگامه‌ای امام حقیقتاً برای حفظ شیعه و حرکت دادن مجموعه امت از یک مسیر سخت که شیعه و سنی بتوانند در کنار هم زندگی کنند از ابزار تقیه استفاده کردند و در واقع برای اولین بار تقیه یک کارکرد اجتماعی عظیم را داشت و توانست دو بال امت یعنی شیعه و سنی را مدیریت کند چرا که شرایط خفقان تا حدی بود که ممکن بود یک جنگ طائفه‌ای و مذهبی را درون امت ایجاد کند.

کارشناس امور دینی تصریح کرد: در چنین شرایطی امام(ع) با یک ظرافت خاص و با پوشش تقیه و توانایی‌های فوق العاده توانست این حرکت را شکل دهد. ایشان سختی‌ها را به جان خرید اما اجازه نداد که درون امت اسلامی انشقاقی ایجاد شود و باید به این موضوع توجه شود که کارکرد تقیه با ابعاد گسترده اجتماعی ودر یک بازه زمانی طولانی مدت به نفع امت بوده است. اگر دستاویزهایی پدید می‌آمد سریع اختلاف ایجاد می‌شد و اساساً دوره بعد یعنی دوره امامت امام رضا و سایر ائمه(ع) که در واقع امت اسلامی درخشان‌تر ظاهر شد و علمای شیعه و سنی بیشتر به یکدیگر نزدیک شدند، چنین چیزی شکل نمی‌گرفت.

وی در ادامه به تبیین شیوه و سیره عملی امام کاظم(ع) پرداخت و گفت: در این شرایط امام(ع) باید دو اصل را رعایت می‌کرد؛ یکی حفاظت از شیعه به شکل ویژه و حفاظت از امت و روابط شیعه و سنی به صورت عمومی که برای این موضوع از پوشش تقیه خاص استفاده کردند و از این موضوع متوجه کارکرد تقیه می شویم. اصل دوم مرزبندی است؛ زیرا اساساً همه ائمه با ظرافت این مرزبندی را رعایت می‌کردند ولی در دوره خفقان شدید و در حین رعایت تقیه به صورت اجتماعی و فراگیر،  رعایت اصل مرزبندی میان حق و باطل و میان مظلوم و ظالم بسیار دشوار است ولی امام با ظرافت این مهم را محقق کردند؛ به ویژه آنکه در آن زمان حکومت اسلامی گسترش زیادی یافته بود و نهادهای اجتماعی و مراکز علمی هم در جامعه توسعه یافته بود.

حجت الاسلام مبلغی افزود: دستگیری امام کاظم(ع) توسط خلیفه عباسی در واقع هزینه سختی بود که بابت همین مرزبندی متوجه امام(ع) شد. خلفای عباسی می‌دیدند که واقعیت جامعه مشروعیت آنها را نمی‌طلبد اما در تحلیل آن نمی‌توانستند به دلیل تقیه ریشه‌یابی‌های دقیقی داشته باشند و فقط می‌دانستند که بزرگ اهل بیت امام کاظم(ع) است فلذا با زندانی کردن ایشان تصور می کردند که امواج و سیگنال های مشروعیت زدا حل می‌شود در حالکیه این زندانی کردن و به شهادت رساندن امام(ع) مشروعیت آنها را بیشتر زیر سوال برد.

کارشناس امور دینی با اشاره به انشعابات و نهضت‌هایی که در زمان امام کاظم(ع) رخ داد، تصریح کرد: این نهضت‌ها نشان می‌دهد در حقیقت نگاه مشروعیت زدا یک موج در جامعه بود که به تبع آن نهضت‌هایی رخ داد. بنابراین بزرگترین ویژگی دوره امامت امام کاظم(ع) به اوج رسیدن خفقان بود و بزرگترین شیوه و سازوکار اجتماعی که امام برای مبارزه با این خفقان اعمال کردند همان تقیه بود و در عین حال آن اصل کلی مرزبندی که سیره همه ائمه بود را رعایت کردند. یک ویژگی دیگر در دوره امام کاظم(ع) وجود دارد که بسیار قابل توجه است و آن اینکه ایشان نگاه اجتماعی را بسیار به شیعه تزریق کردند زیرا جامعه به گونه‌ای است که بسیاری از نهادها در آن ایجاد شده، ارتباطات با خارج از امت اسلامی برقرار شده و اساسا نمی توان جامعه آن روز را از حیث گستره و دامنه با جوامع قبل مقایسه کرد؛ در چنین جامعه‌ای شیعیان نباید انزوای اجتماعی پیدا کنند چرا که انزوای اجتماعی اصولا مطرود است و حتی ممکن است میان امت اسلامی اختلاف ایجاد کند.

وی توضیح داد: اگر در یک جامعه ای شیعه یا اهل سنت منزوی شود، جامعه را با مشکلاتی مواجه می‌کند. از این رو امام برای اینکه شیعه منزوی نشود بسیار به حضور شیعه در جامعه تاکید داشتند. علی بن یقطین مثل اعلی و نمونه اکمل اجتماعی اندیشی امام است و همین نگاه بود که اجازه نداد یک فرد با نفوذ و تأثیرگذار حاضر در دستگاه خلافت جدا شود و فاصله بگیرد و به تبع آن جایگاه و کارکرد اجتماعی خود را از دست بدهد و موجب انزوا و افزایش اذیت و آزارها علیه شیعه شود؛ یعنی یکی از قویترین شیعیان حاضر در دستگاه خلافت را آنجا نگه می‌دارد تا موقعیت اجتماعی شیعه از دست نرود. این یک درس بزرگ است و شاید در هیچ دوره ای به این صورت نمود نیافته باشد و طبیعتاً نتایج حضور علی بن یقطین قابل تحلیل و بررسی است.

حجت الاسلام احمد مبلغی گفت: این نگاه در حقیقت مختصاتی از آموزه‌های سیاسی و اجتماعی امام کاظم(ع) است که برای ما در عصر کنونی که نهادهای اجتماعی، مؤسسات و رویکردهای اجتماعی اشکال بسیار جدی و پیچده ای گرفته اند درس بزرگی است و فعالیت اجتماعی معنای خاص پیدا می‌کند. در حقیقت باید این را هم بدانیم که امام قصد نداشته است علی بن یقطین را در دستگاه خلافت قرار دهد تا از خلیفه جاسوسی کند، بلکه می خواستند او این جایگاه را حفظ کند تا بتواند خدمتگزار باشد و از ظرفیت‌های موجود به نفع جامه و سلامت آن بهره بگیرد.

کارشناس امور دینی در ارتباط با نوع تقیه‌ای که امام به کار می‌گرفت، تصریح کرد: تقیه یک اصل است، اما مصداق ها و مکانیزم های متفاوتی دارد؛ یک عنصر آن این بود که امام کاظم(ع) از انجام رفتارهای خرد و مایه اتلاف وقت و فرصت اجتناب می کردند؛ شاید بعضی رفتارهای امام(ع) در قبال هارون دقیقاً از همین خاستگاه است یعنی وقتی هدفی بزرگتر مطرح است و مدیریت یک حرکت درست در برابر ظلم مطرح است ما نباید فرصت ها را در راه بعضی امور خرد و جزئی بسوزانیم، اینکه امام احیانا مجامله هایی در رفتارهای خرد داشتند، این ماهیت تقیه‌ای داشته است؛ چون هدف و کار بزرگتری در دست بوده است. بنابراین تقیه یک حالت بسیط و ساده نیست، بلکه یک اصل اجتماعی و اصولاً سپر است برای رد کردن خطرها و هدایت یک حرکت اجتماعی صحیح.

انتهای پیام/