زهرا طوسی/

شیوع ویروس کرونا استفاده از انواع محصولات شوینده را افزایش داد تا این بار محلول‌های ضدعفونی در صدر تقاضای بازار قرار بگیرند. تولیدکنندگان با پیش‌شرط پاسخگویی به نیاز داخل، برای صادرات به کشورهای همسایه آماده شدند، اما مرزها به شکل متناوب باز و بسته می‌شوند تا سودجویان جای خالی بازار را با ارسال مواد اولیه به جای محصولات، پر کنند.

طبق آماری که سازمان بهداشت جهانی منتشر کرده اگر قرار باشد هر فردی در دنیا یک بطری کوچک مواد ضدعفونی‌کننده همراه داشته باشد، ما به ۳۸۵ میلیون لیتر مواد ضدعفونی‌کننده نیاز داریم. اما این رقم در مقایسه با آنچه کادر درمان در دوران همه‌گیری ویروس کرونا نیاز دارند، بسیار ناچیز است. سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی می‌کند کادر درمان در حدود ۲/۲میلیارد لیتر مواد ضدعفونی کننده در ماه نیاز داشته باشند که این عدد چیزی در حدود ۳۵میلیارد لیتر در سال است.

به گفته تحلیلگران تا پیش از همه‌گیری ویروس کرونا تولید جهانی ضدعفونی‌کننده‌ها کمتر از ۳میلیارد لیتر در سال بوده و همین امر به خوبی نشان می‌دهد که چرا اکنون جهان با کمبود این مواد مواجه است.

بازار جهانی مواد ضدعفونی‌کننده در سال ۲۰۱۹ ارزشی به میزان ۶۶/۰ میلیارد دلار داشت. پیش‌بینی می‌شود که این بازار تا پایان سال ۲۰۲۰ به ارزش ۷۸/۰ میلیارد دلار برسد و نرخ رشد مرکب سالانه آن به ۱۷درصد برسد.

پس از اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در کشورمان، تقاضا برای خرید محصولات شیمیایی شوینده و ضدعفونی‌کننده از جمله متانول افزایش قابل‌توجهی یافت. بسیاری از شهرها و استان‌های کشور به محصولات دسترسی نداشتند یا با افزایش غیرقابل کنترل قیمت مواجه شدند. حتی کادر درمان نیز از این قاعده مستثنا نبودند و در این زمینه محدودیت‌هایی جدی را تجربه کردند.

آن‌طور که فعالان اقتصادی این حوزه می‌گویند با ورود تولیدکنندگان به این بخش پس از گذشت یکی دو ماه نگرانی‌ها تا حدود زیادی برطرف شد، چون آن‌ها ظرفیت زیادی در زمینه تولید محصولات ضدعفونی داشتند که تاکنون به آن بها داده نشده بود.

با ورود این تولیدکنندگان شرایط بازار به تعادل قطعی رسید. شوک‌های قیمتی هم کاهش جدی پیدا کرد تا جایی که پس از تأمین نیازهای داخلی، مسئولان تجارت خارجی کشور اعلام کردند ظرفیت افزایش صادرات مواد ضدعفونی‌کننده وجود دارد.

ایران در سال گذشته حدود ۴۰۰میلیون دلار محصولات بهداشتی به خارج از کشور صادر کرده، اما در سال جاری این عدد به حدود ۵/۱ میلیارد دلار افزایش پیدا می‌کند. البته این موضوع یک پیش‌شرط مهم دارد و آن هم تأمین قطعی نیاز داخلی است.

**مشکلی برای تأمین بازار داخلی نداریم

رضایی، کارآفرین نمونه کشوری و تولیدکننده  مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: در سال‌های پیشین همانند شرکت‌های ایرانی دیگر در حوزه صادرات محصولات بهداشتی در میان کشورهای منطقه فعالیت داشته است.

وی می‌گوید: در شرایط خاص کنونی این شرکت‌ها می‌توانند نیاز داخل را به طور کامل تأمین و در بازارهای بین‌المللی هم حضوری فعال پیدا کنند.

رضایی با اشاره به اینکه ۲۹۳ نوع اقلام مختلف بهداشتی از مایع دستشویی، ظرفشویی، شامپو و مایع سفیدکننده و صابون در واحد اقتصادی آن‌ها تولید می شود، می‌افزاید: با توجه به شیوع ویروس کرونا در داخل کشور، خط جدید تولید مواد و محلول‌های ضدعفونی‌کننده را نیز راه‌اندازی کردیم.

این تولیدکننده می‌گوید: سیستم  مصرفی شهروندان با توجه به کرونا تغییر کرده است، به طوری که مصرف مایع دستشویی که از مجموع تولیدات به ۲۰ درصد می‌رسید هم‌اکنون ۴۰درصد از سبد محصولات را به خود اختصاص می‌دهد.

رضایی تأکید می‌کند: هر چند در ابتدا به خاطر کمبود الکل تولید پاسخگوی نیاز شهروندان نبود، ولی در حال حاضر تولید محلول‌های ضدعفونی با تمام ظرفیت خطوط تولید انجام می‌شود تا جایی که مازاد بر نیاز مردم نیز در بازار وجود دارد.

** روند صادرات مرتب نیست

وی یادآوری می‌کند: در زمان کمبود الکل واحدهای زیرزمینی شکل گرفت که مواد ضدعفونی تقلبی را با برچسب برندهای مختلف روانه بازار کردند که خوشبختانه خیلی زود جلو فعالیت آن‌ها  گرفته شد.

رضایی تصریح می‌کند: ما به کشورهای همسایه عراق، پاکستان، افغانستان و آسیای‌میانه صادرات داشتیم، اما در حال حاضر روند صادرات مرتب نیست و به شکل مستمر در فرایند صادرات اختلال ایجاد می‌شود به نحوی که با اوج‌گیری کرونا در اردیبهشت و خرداد جلو صادرات گرفته شد و مرزها در تیر ماه دوباره به روی صادرکنندگان بازگشایی شد، سپس از اول مرداد ممنوعیت صادراتی داشتیم و خبر رسیده که امکان دارد دوباره مرزها گشوده شوند. نکته اصلی این است که صادرات تولیدکنندگان در بخش محصولات شوینده است که بیشتر از نیاز در بازار کشور موجود است.

رضایی با بیان اینکه تولیدکنندگان با ایجاد ممنوعیت صادراتی، مشتریان خود را در آن‌سوی مرزها از دست داده‌اند، بار آن‌ها در انبار کارخانجات مانده، می‌گوید:  چرا باید مواد شوینده مثل صابون رختشویی که در ایران محلی از اعراب ندارد، صادراتش ممنوع باشد، آن وقت روغن و مواد اولیه آن مجوز صادرات داشته باشد. بعد این مواداولیه در کشوری مثل افغانستان تبدیل به محصول شود و کارگر و خط تولید ما در ایران خوابیده باشد؟

**چسبندگی قیمت در مواد اولیه!

رضایی با اشاره به اینکه قیمت مواد اولیه به شکل سرسام‌آوری گران شده، می‌گوید: مواد برای ساخت قوطی که قبل از عید کیلویی ۸هزار تومان بود هم‌اکنون کیلویی ۱۸هزار تومان شده یا تانکر اسید  که ۲۰۰ میلیون تومان قیمت داشت اکنون به ۴۰۰ میلیون تومان رسیده است و این موجب شده تا سرمایه در گردش شرکت‌های تولیدی خیلی کم شود.

وی با اشاره به اینکه دولت مجوز افزایش قیمت بین ۲۵ تا ۳۰ درصد را در اردیبهشت ماه داده است، می‌افزاید: یکی از اشکال‌های نوسان در بازار داخلی کشور این است که با بالا رفتن نرخ ارز، در لحظه قیمت مواد اولیه گران می‌شود، اما در زمانی که نرخ دلار کاهش می‌یابد، نرخ مواد اولیه نه‌تنها کاهش نمی‌یابد بلکه در جواب اعتراض به این موضوع نیز می‌گویند موجودی ما مربوط به خرید ارز با قیمت بالاست.

وی می‌گوید: تلاش می‌کنیم خطوط تولید نخوابد و نیروی‌انسانی واحد تولیدی حفظ شود و از سیاست‌گذاران انتظار داریم موانع پیش راه تولید و صادرات را از پیش‌روی فعالان اقتصادی بردارند.

**هیچ کمبودی در مواد اولیه نداریم

طاهری، رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان و فروشندگان مواد شیمیایی،   به خبرنگار ما از تولید فراورده‌هایی می‌گوید که نه‌تنها بهداشتی نیست بلکه کشنده است و حاوی مقادیری از ماده سمی متانول است. وی می‌گوید: متانول الکلی است صنعتی که در صنعت رنگ و چاپ از آن استفاده می‌شود و  این ماده لیتری ۲ هزار و ۵۰۰ تومان قیمت دارد و نرخ پایین این الکل صنعتی موجب شده برخی سودجویان با نام برندهای مختلف اقدام به تولید محلول‌های ضدعفونی در بازار بکنند که تاکنون از ایجاد مسمومیت، حساسیت‌های پوستی و مشکلات در بینایی افراد، گزارش‌هایی به ما رسیده است.

وی با اشاره به اینکه در برخی از موارد مشاهده می‌شود که در شیشه با ظرفیت ۵۰۰ سی‌سی به اندازه ۲ سی‌سی الکل ریخته شده است، می‌افزاید:  الکل ضدعفونی که مصرف درمانی و بهداشتی دارد لیتری ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان قیمت دارد و برخی از سودجویان با کم‌فروشی آن جان مردم را به خطر می‌اندازند.

وی با اشاره به اینکه با وجود نوسان در قیمت‌ها، هیچ کمبودی در مواد اولیه از جمله اتانول نداریم، می‌افزاید: الکل موسوم به اتانول، مواد بهداشتی و ضدعفونی‌کننده، جزو کالاهای اساسی محسوب می‌شوند و نظارت دقیقی از سوی بازرسان اتحادیه و وزارت صمت در این زمینه وجود دارد.

وی، مصرف مواد ضدعفونی و شیمیایی مربوط به آن را ۱۰برابر قبل از شیوع ویروس کرونا ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: با وجود اینکه تولیدکنندگان برای تأمین بازار داخل مشکلی ندارند و درصدد صادرت هستند، به خاطر مصرف بالای این فراورده‌ها در کشور، صادرات آن‌ها به صورت مقطعی ممنوع می‌شود.

وی از برخی اقشار مردم که به هر دلیلی به مواد ضدعفونی دسترسی ندارند می‌خواهد از محلول نمک و جوش‌شیرین به عنوان یک ماده ضدعفونی و بهداشتی استفاده کنند.