اعظم طیرانی/

 اوایل و روزهای نخست شیوع ویروس کرونا، سازمان بهداشت جهانی استفاده از ماسک را فقط برای افراد دارای نشانه بیماری ضروری عنوان کرد، اما در دستورالعمل جدید خود، استفاده از ماسک را برای همه افراد جامعه ضروری دانسته است. همچنین مطالعات مربوط به آنفلوانزا، بیماری‌های شبیه آنفلوانزا و ویروس‌های کرونای انسانی شواهدی را نشان می‌دهد که استفاده از ماسک می‌تواند از انتشار قطرات عفونی از یک فرد آلوده به شخص دیگر و آلودگی احتمالی محیط توسط این قطرات جلوگیری کند.

ماسک به واسطه اهمیتی که دارد این روزها در حوزه سلامت می‌تواند نقش کمربند ایمنی خودرو را ایفا کند که از یک مقطع با اجباری شدن استفاده از آن، کمک زیادی به حفظ جان افراد و پایین آوردن آمار تلفات و مصدومیت‌ها در حوادث رانندگی کرد. وقتی با همگانی شدن استفاده از ماسک به عنوان ساده‌ترین راهکار ممکن برای پیشگیری در برابر بیماری کرونا خطر ابتلا به حداقل می‎رسد، مردم نیز باید اهمیت آن را درک کنند و برای استفاده از ماسک منتظر شنیدن خبر اجباری شدن آن نباشند. اما متأسفانه این روزها هنوز خیلی از افراد با این تصور که کرونا به سراغ آن‌ها نمی‎آید این بیماری را دست کم گرفتند در صورتی که شاید اوج گرفتن کرونا در کشور ناشی از همین بی‌خیالی‎ها باشد.

پس از چند ماه که از ماندگاری ویروس کرونا در کشور می‌گذرد مسئولان و کارشناسان بهداشت و درمان کشورمان همچنان بر راهبرد فعلی مبارزه با این ویروس، با کُد عملیاتی «شفا» («ش» شست‌وشوی دست‌ها با آب و صابون، «ف» رعایت فاصله‌گذاری به تمام معنا و حداقل 2 متر و همچنین «آ» به معنای استفاده کردن از ماسک) به‌عنوان بهترین راهبرد برای مبارزه با بیماری تأکید می‌کنند.

البته در این میان عده‌ای هم معتقدند استفاده دائم از ماسک سبب بروز عوارض مختلفی برای آن‌ها خواهد شد. برای پاسخ به این موضوع و موضوعاتی اینچنینی به سراغ دو کارشناس این حوزه رفته‌ایم.

کادر درمان از صبح تا شب در بیمارستان‌ها ماسک می‌زنند

عضو کمیته کشوری ستاد مقابله با کرونا، می‌گوید: مهم‌ترین عامل اوج‌گیری دوباره این بیماری در مناطق مختلف کشور، تجمعات است.

مینو محرز با اشاره به تغییر ماهیت ویروس کووید 19 ادامه می‌دهد: متأسفانه قدرت سرایت این ویروس افزایش چشمگیری پیدا کرده و موجب اوج مجدد بیماری شده است.

وی با تأکید بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی، استفاده از ماسک و رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی می‌افزاید: این ویروس پیر و جوان نمی‌شناسد، ضمن اینکه در اوج‌گیری دوباره بیماری، شاهد افزایش موارد ابتلای افراد جوان هستیم. باید توجه داشته باشیم که قدرت انتقال ویروس از یک فرد به فرد دیگر 3 تا 9 برابر افزایش یافته، بنابراین توصیه می‌شود تا حد امکان از حضور در مکان‌های شلوغ و محیط‌های عمومی خودداری کنید.

محرز در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از ماسک می‌تواند موجب تنگی نفس، کاهش حافظه و یا خواب‌آلودگی شود، می‌گوید: این‌ها بهانه‌ای بیش نیست؛ ما کادر درمان از صبح تا شب در بیمارستان‌ها ماسک می‌زنیم و به لحاظ تنفس مشکلی نداریم و یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به کرونا استفاده از ماسک است.

شیلد یا ماسک؟

وی با اشاره به اهمیت استفاده صحیح از ماسک می‌گوید: اگر یک فرد سالم و یک فرد مبتلا به کرونا بدون ماسک مشغول گفت‌وگو شوند به احتمال 95 درصد فرد سالم به کرونا مبتلا خواهد شد، این درحالی است که اگر هر دو نفر از ماسک استفاده کنند احتمال ابتلای فرد سالم 5/93 درصد کاهش می‌یابد و 5/1 درصد احتمال دارد فرد سالم به کرونا مبتلا شود.

محرز ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه ویروس کرونا از طریق اشک فرد آلوده نیز انتقال‌ پیدا می‌کند علاوه بر استفاده از ماسک، استفاده از شیلد، شست‌وشوی مکرر دست‌ها و خودداری از دست زدن به چشم و صورت نیز توصیه می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه استفاده از شیلد، جای ماسک را نمی‌گیرد، می‌افزاید: در صورت دسترسی نداشتن به ماسک‌های جراحی می‌توان از ماسک‌ها پارچه‌ای دولایه و متناسب با رنگ لباس استفاده کرد که علاوه بر ست کردن با لباس، می‌توان پس از هربار مصرف، آن‌ها را شست و با استفاده از اتو ضد عفونی کرد.

به گفته این متخصص، ماسک‌های جراحی به هیچ عنوان قابل شست‌وشو و استفاده مجدد نیست و باید هر چهار ساعت یکبار تعویض شود، همچنین نباید از دو ماسک همزمان و یا قرار دادن دستمال کاغذی داخل ماسک استفاده کرد.

وی درخصوص استفاده از ماسک برای کودکان‌ می‌گوید: استفاده از ماسک برای کودکان هیچ عوارضی ندارد، اما با توجه به اینکه تحمل ماسک برای کودکان دشوار است باید تا حد امکان آن‌ها را در خانه نگه داشت.

امکان ابتلای دوباره به کرونا

مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا نیز با بیان اینکه استفاده از ماسک یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به کروناست، می‌گوید: اکنون ما در وضعیت طغیان بیماری هستیم و متأسفانه فاصله‌گذاری فیزیکی به خوبی رعایت نمی‌شود، بنابراین ضرورت دارد همه ما، حتی افرادی که قبلاً به کرونا مبتلا شده و بهبود یافته‌اند از ماسک استفاده کنیم.

مردانی می‌افزاید: وقتی فردی به کرونا مبتلا می‌شود آنتی‌بادی‌هایی در بدن او تشکیل می‌شود که ممکن است با گذشت زمان سطح آنتی‌بادی پایین آمده و امکان ابتلای دوباره فرد به کرونا فراهم شود. البته گرچه این موارد شایع نیست اما حقیقتی است که مردم باید بدانند و تصور نکنند با یک‌بار ابتلا به کرونا تا پایان عمر مصون خواهند ماند، زیرا ما بیمارانی داریم که در اسفند یا فروردین به کرونا مبتلا شده‌اند اما سه ماه بعد، پس از سفر به شمال دوباره و این بار با وخامت بیشتری مبتلا شده‌اند. بنابراین رعایت مسائل بهداشت فردی و اجتماعی به‌ویژه استفاده از ماسک، شست‌وشوی مکرر دست‌ها و رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی برای همه افراد جامعه ضروری است.

عوارض پس از کرونا

وی در خصوص عوارض پس از ابتلا به کرونا ‌ می‌گوید: اکنون مقاله‌های متعددی با عنوان «پست کووید سیندرم» در مجله‌های معتبر علمی جهان منتشر شده است. براساس یافته‌های منتشر شده در این مقاله‌ها بیمارانی که به کووید19 مبتلا شده‌اند، ممکن است پس از بهبودی تا مدتی دچار دردهای استخوانی و عضلانی، ناتوانی در راه رفتن، کاهش تمرکز مغزی، افسردگی و اضطراب می‌شوند که ممکن است تا ماه‌ها ادامه داشته باشد.

دکتر مردانی ادامه می‌دهد: این عوارض خاص بیماری کرونا نیست و نخستین بار در پی ابتلا به عفونت ویروسی «مونونوکلئوز» و پس از آن در مبتلایان به «سارس» مشاهده شده است به طوری که افراد تا مدت‌های مدیدی دچار «سندرم خستگی مزمن» بوده‌اند که در اغلب موارد به درمان‌های معمول پاسخ نداده و بیماران، نیازمند دریافت خدمات روان‌شناختی شده‌اند.

وی با بیان اینکه هم اکنون علائم «سندرم خستگی مزمن» در برخی از بیماران بهبودیافته کرونا به وضوح مشاهده ‌ می‌شود، می‌افزاید: در برخی موارد عوارض بیماری کووید 19 از خود بیماری شدیدتر است، چرا که ممکن است کرونا طی سه هفته بهبود یابد اما عوارض آن تا سال‌ها ادامه داشته باشد و زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

وی در خصوص درمان «سندرم خستگی مزمن» می‌گوید: افراد مبتلا به این سندرم تا مدت‌ها ‌نیازمند بازتوانی یا فیزیوتراپی و سایکوتراپی یا ارائه خدمات روان‌شناختی می‌شوند که ممکن است این عوارض تا پایان عمر همراه بیمار باشد. بنابراین با توجه به اینکه تاکنون واکسنی که به تأیید سازمان بهداشت جهانی رسیده باشد برای این بیماری ساخته نشده و درمانی برای آن وجود ندارد، مهم‌ترین راه پیشگیری از ابتلا به آن، رعایت مسائل بهداشت فردی و اجتماعی و استفاده از ماسک، شست‌وشوی مکرر دست‌ها و رعایت فاصله فیزیکی‌ و همچنین خودداری از حضور در تجمعات است که به طور حتم رعایت همه این موارد به مراتب آسان‌تر از ابتلا به بیماری و عوارض ناشی از آن خواهد بود.