قدس آنلاین: یکی از راه‌های پاسداشت و انتقال ارزش‌های دفاع مقدس، استفاده از المان‌ها و یادمان‌ها در فضاهای عمومی شهری است. راهکاری که البته همزمان با حمله رژیم بعث عراق به خاک ایران در سال ۵۹ به‌منظور شناساندن حماسه‌آفرینی‌های زنان و مردان ایرانی در هشت سال جنگ تحمیلی و انتقال ارزش‌های آن به نسل‌های کنونی و آینده مورد توجه قرار گرفته است؛ به طوری که امروز در بسیاری از میادین و بوستان‌ها و خیابان و دانشگاه‌های معتبر کشور که محل تردد مردم است نمادی با موضوع دفاع مقدس دیده می‌شود.

با این همه پرسش این است که المان‌های شهرهای ما و به‌ویژه پایتخت کشور تا چه اندازه به موضوع دفاع مقدس می‌پردازد و آیا نمادها از لحاظ کمی و کیفی، انتظارات و اهداف مورد نظر را برآورده می‌کند و مهم‌تر اینکه چه کاری می‌بایستی در این حوزه انجام می‌شد که نشده است و باید انجام شود؟

هر چقدر کار کنیم، باز هم کم است

مهندس مهدی چمران که سابقه ریاست بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و همچنین ریاست شورای شهر تهران را در کارنامه‌اش دارد در پاسخ به قدس می‌گوید: اگر چه تا کنون المان‌هایی با موضوع دفاع مقدس در تهران ایجاد شده اما روی این نمادها کار چندان زیادی صورت نگرفته است؛ یعنی به جز باغ موزه دفاع مقدس که کار ساخت آن به دوره دوم شورای شهر و حتی به پیش از آن که بنده ریاست بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس را به عهده داشته‌ام برمی‌گردد اثر ارزنده، فاخر و ماندگاری ایجاد نشده است.

وی باغ موزه دفاع مقدس را از نمادهای فاخر و ماندگار در موضوع دفاع مقدس می‌داند و می‌گوید: ما آن موقع به‌جای المان‌های کوچک خیابانی که ممکن بود مشکلاتی هم به‌وجود بیاورد المان ارزنده باغ موزه دفاع مقدس را طراحی و اجرا کردیم که شاید دیگر الان این گونه کارها اصلاً عملیاتی نشود. البته کارهای بزرگ دیگری مثل یادمان مجسمه سرباز گمنام و مقبره شهدای گمنام در بسیاری از مناطق تهران ایجاد شده اما باغ موزه از همه آن‌ها گویاتر و آبروی ملی ماست به‌ویژه اینکه قرار شده یک مونومان برای شهید قاسم سلیمانی در این فضا ایجاد شود.

رئیس اسبق دانشکده هنرهای زیبایی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه هرچقدر در موضوع دفاع مقدس المان‌سازی کنیم باز هم کم است، تصریح می‌کند: باید در فضای مجازی خیلی بیشتر از حالا کار کنیم.

ضرورت به‌روز کردن روش‌ها

پرویز سروری، دبیر شورای ائتلاف نیروهای انقلاب هم چنین نگاهی دارد و به قدس می‌گوید: اگر منصفانه به موضوع نگاه کنیم از نظر المان‌سازی در زمینه دفاع مقدس در تهران و سایر شهرهای کشور کارهایی صورت گرفته که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت؛ اما به هیچ وجه تلاش‌های انجام شده متناسب با حجم ایثار و تأثیرگذاری این اتفاق بزرگ در سرنوشت ملت ایران نیست. مثلاً الان اگر شما فیلم‌های دفاع مقدس را کنار هم بگذارید برداشتتان این است فیلم‌هایی که بر اساس اکشن‌های غربی از دفاع مقدس ساخته شده خیلی بیشتر از فیلم‌هایی است که واقعیت‌ها و ایثارگری‌های مردم در جنگ تحمیلی را با زبان لطیف نشان می‌دهند. همچنین در عرصه شعر، اشعار خوبی در زمینه دفاع مقدس داریم اما این اشعار در حد رخداد دفاع مقدس نیست یا در حوزه کتاب با توجه به رهنمودها و تشویق‌های مقام معظم رهبری، تلاش‌های بیشتری به نسبت سایر عرصه‌های هنری صورت گرفته اما به هیچ وجه قابل قیاس با اقدام‌های غربی‌ها در خصوص جنگ‌هایی که داشته‌اند نیست. ما هنوز یک رمان که خیلی قابل اعتنا باشد در حوزه دفاع مقدس نمی‌بینیم.

این عضو شورای مرکزی جمعیت رهپویان انقلاب با اشاره به اینکه تحریف، یکی از بزرگ‌ترین آفت‌های تاریخ است و به همین دلیل باید رخدادهای دفاع مقدس را در قالب هنرهای تجسمی، تصاویر کتاب و... مستندسازی کنیم تا مانع تحریف این اتفاق بی‌نظیر شویم، می‌افزاید: بر این اساس، المان‌سازی در زمینه دفاع مقدس باید به عنوان یک موضوع جدی و مستمر در سبد فرهنگی مردم مورد توجه قرار گیرد و اگر این سبد معنوی را خودمان ایجاد نکنیم دیگران برای ما ایجاد می‌کنند؛ چون بشر به این موضوع نیاز دارد.

سروری از افت جدی المان‌سازی در موضوع دفاع مقدس در سه چهار سال گذشته در تهران خبر می‌دهد و می‌گوید: این اتفاق را در دوره‌ای از شورای شهر شاهد هستیم که دفاع مقدس را به نوعی خشونت تعریف می‌کنند تا جایی که خیز برداشتند تا نام شهدا را از خیابان‌ها حذف کنند و این ارتباط حداقلی مردم با شهدا را از بین ببرند.

وی با اشاره به ضرورت جلوگیری از افت المان‌سازی در خصوص دفاع مقدس، می‌افزاید: این روند باید با برنامه‌ریزی درست تغییر کند و افزایشی شود. در واقع حتماً لازم نیست به‌طور مستقیم بگوییم در جنگ پیروز شدیم؛ بلکه کافی است برای جوانان و نسل‌های آینده که جنگ، امام خمینی و روزهای پر چالش انقلاب اسلامی را ندیده‌اند این رخدادها را همواره به روش‌های مختلف از جمله ارائه المان‌های مناسب زنده نگه داریم.

وی در پاسخ به این پرسش که چه کاری در این خصوص باید انجام می‌شده که نشده است، می‌گوید: در خصوص المان‌های تصویری باید روش‌ها را به‌روز کنیم؛ چون با روش‌های سنتی دیگر مثل گذشته خیلی نمی‌توان با این موضوع ارتباط برقرار کرد و از آنجایی که تغییر در جامعه در حال شکل گرفتن است اگر روش‌های ما درزمینه معرفی ارزش‌های دفاع مقدس تغییر نکند آن‌وقت دچار تکرار و بی خاصیتی می‌شوند. در واقع برای اینکه ارتباط بهتری بین نسل‌های جدید با دفاع مقدس برقرار شود باید در این خصوص به‌روزرسانی موزه‌ها را در دستور کارمان قرار دهیم و از ظرفیت‌های مؤثری که بشر برای به تصویر کشیدن حوادث تاریخی و ارتباط با مردم دست یافته است، استفاده کنیم.

یادمانی بزرگ در موضوع دفاع مقدس می‌خواهیم

مجتبی موسوی، هنرمند مجسمه‌ساز و معاون سابق فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهرداری تهران هم در این خصوص به قدس می‌گوید:همه کشورها در موضوع جنگ و مقاومت فعالیت‌های زیادی به لحاظ فرهنگی و هنری می‌کنند. این فعالیت‌ها هم در حین و پس از آن حتی تا دهه‌های بعد انجام می‌شود و ما هم باید در مورد دفاع مقدس چنین رفتاری داشته باشیم. البته هم در زمان جنگ و هم پس از آن در زمینه هنرهای تجسمی، نقاشی، گرافیک، مجسمه، فیلم و تئاتر، موسیقی  و کتاب کارهایی زیادی انجام شده که قابل توجه است، اما با توجه به اینکه دفاع از میهن برای ما بسیار پررنگ و مهم است به نظر می‌رسد باید در این حوزه آثار فاخر بیشتری خلق کنیم.

وی با اشاره به تأثیرگذاری مثبت برگزاری سمپوزیوم‌های مجسمه‌سازی و یا دوسالانه‌های مجسمه‌سازی و دیوارنگاری با موضوع دفاع مقدس، می‌گوید: با وجود این، به نظرم کار مهمی که تا کنون انجام نداده‌ایم و حتماً باید انجام دهیم طراحی و احداث یک یادمان بزرگ در مورد دفاع مقدس است تا برای همه زمان‌ها باقی بماند و نشان دهد مردم ایران چگونه از کیان مملکت خود دفاع کردند. در واقع در کنار همه کارهایی که در حوزه فرهنگ و هنر و برای دفاع مقدس انجام داده‌ایم هنوز چنین یادمانی را کم داریم؛ یادمانی که شهرت بین‌المللی پیدا کند؛ بنابراین باید برای ساخت یادمانی بزرگ در زمینه دفاع مقدس اقدامی شایسته انجام شود.

وی در خاتمه در پاسخ به این پرسش که آیا اقدام‌های انجام شده از لحاظ کمّی رضایت‌بخش بوده است، می‌گوید: ما هنرمندان سختگیر هستیم و شاید از لحاظ کمی، خیلی از آثار خلق شده راضی نباشیم اما پرداختن به موضوعات، بسیار مهم است و خیلی وقت‌ها کیفیت از دل کمیت بیرون می‌آید. به هرحال باید برخی کارها را آن‌قدر انجام داد تا کار خوبی از دل آن‌ها بیرون بیاید. ۶۰۰ – ۵۰۰ مورد نقاشی دیواری و صدها مجسمه و یادمان در فضای شهری در موضوع دفاع مقدس اجرا شده است، بنابراین از لحاظ کمّی در موضوع دفاع مقدس کار زیادی شده و اتفاقات خوبی هم افتاده اما اینکه آیا رضایت‌بخش بوده یا نه، برمی‌گردد به صاحب‌نظران که باید نظر دهند.