توصیه شده است که در بلایا و سختی‌ها، همچنان که از طریق اسباب و علل مادی برای رفع و دفع بلا تلاش می‌کنیم، از طریق دعا و تضرع هم از خداوند عالم و مسبب الاسباب بخواهیم تا ما را در این مسیر یاری کند. دعای هفتم صحیفه سجادیه، دعایی است که از ابتدای شیوع ویروس کرونا به قرائت آن سفارش شد تا در کنار رعایت دستورالعمل‌های مبارزه با این ویروس، وسیله‌ای باشد برای جلب عنایت و رحمت الهی. در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر رضا حق‌پناه، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ابعاد این دعا را بیشتر مورد بررسی قرار دادیم.

با اراده خدا شرور از آدمیان دفع می‌شود

حجت‌الاسلام حق‌پناه با بیان اینکه دعا کردن یعنی برقراری ارتباط بین عالم زمین و ملکوت می‌گوید: دعا یعنی ارتباط بین انسان و موجودی برتر، ارتباط با خداوند عالمی که بر حل تمام مشکلات قادر است. خداوند برای غلبه بر مشکلات به ما نیرو داده و اسباب آن را فراهم کرده اما این تمام کار نیست. دست پنهانی که در ورای عالم است بشر، امکانات و ملزومات را آفریده و می‌داند مشکلات بشر چیست، به چه نیاز دارد و چگونه قابل حل و برطرف شدن است. گاهی خداوند نیروی فکر، عقل، اندیشه و توان جسمی را به استخدام نیروهای مختلف طبیعت درآورده و مشکل را برطرف می‌کند. اما گاهی شرایط به گونه‌ای است که مشکلات از دست بشر، عقل و امکاناتی که در اختیار انسان هست خارج است و باید دست دیگری وارد صحنه شده و مدیریت کند. آن دست برتر و کسی که می‌تواند مشکلات را حل کند، همان مدیر عالم است.

او اضافه می‌کند: بر پایه آموزه‌های دینی، زمام تمام امور عالم به دست خداست و پروردگار بر همه چیز قادر و قاهر است. با اراده او ناملایمات و شرور از آدمیان دفع می‌شود. در

آیه ۱۸۶ سوره بقره آمده است: وقتی بندگان از من بپرسند، بدانند که من نزدیکم و دعای دعاکننده را اجابت می‌کنم. یا در آیه آخر سوره فرقان آمده است که اگر دعای شما نبود خداوند به شما اعتنایی نمی‌کرد. این موارد بیان می‌کند که خداوند عالم الحاح، اصرار و درخواست از عالم بالا را دوست دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی به صحیفه سجادیه نیز اشاره کرده و بیان می‌کند: این صحیفه که به آن اخت‌القرآن هم گفته می‌شود، گنجینه‌ای بی‌نظیر است. معارف ناب اهل بیت(ع) در این صحیفه وجود دارد و به ما یاد می‌دهد چگونه به در خانه خدا برویم. حضرت در این مجموعه برای حل مسائل مختلف فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی، مادی و معنوی راهکار نشان داده است.

دعا، ارتباط انسان با مرکز عالم است

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: یکی از آن دعاهای مجرب، دعای هفتم صحیفه سجادیه و نیایش آن حضرت در مورد کارهای مهم است. دعایی که در ۱۰ بخش از امام سجاد(ع) نقل شده و به آسان شدن دشواری‌ها به دست خدا و فراهم آمدن اسباب حیات به واسطه رحمت الهی اشاره دارد. وقتی در کارها گره می‌افتد، حضرت این نیایش را خوانده و به ما یاد داده‌اند که راه ارتباط با خدا این است و باید به این صورت در خانه خدا برویم. این دعا مقدمه‌ای دارد؛ امام سجاد(ع) می‌فرماید: ای کسی که گره هر سختی به دست تو گشوده شود و ای که تندی شدائد به عنایتت می‌شکند؛ ای که راه بیرون ‌شدن از تنگی و رفتن به سوی آسایش از تو خواسته شود و... می‌دانیم که معمولاً برای بشر مشکلاتی پیش می‌آید اما این به معنای رسیدن به بن‌بست نیست. این مشکلات همیشه همراه بشر هست اما دست توانایی می‌تواند گره را از کارها باز کند. شرط این گره‌گشایی این است که انسان با مرکز عالم و خالق جهان هستی ارتباطی صادقانه، صمیمانه و مداوم داشته باشد.

او تأکید می‌کند: دعا نباید مقطعی باشد بلکه باید تداوم داشته باشد. دعا مانند آب دادن به درخت میوه است. حتی در زمستان که درخت شاخ و برگ و میوه ندارد هم باید کشاورز به آن رسیدگی کند تا در وقت خود میوه دهد. ما موظف هستیم همیشه و مداوم دعا کنیم؛ دعاهایی که به وقت خودش مستجاب و کارگر می‌شود.

دکتر حق‌پناه بیان می‌کند: امام سجاد(ع) در دعای هفتم می‌گوید: انسان دچار گرفتاری و مشکلات می‌شود، زیرا طبیعتش این گونه است. مشکلاتی که از زمان امام سجاد(ع) و پیش از او بوده، حالا و آینده هم خواهد بود. به طور کل دنیا محل وجود مشکلات است و انسان باید آن‌ها را حل کند. اما وقتی این مشکلات از توان فکر و برنامه‌ریزی بشر خارج است باید دست به سوی خالق هستی دراز کرد که او گره را باز کند. انسان احساس نکند هیچ راهی برای برون آمدن از این مشکلات نیست؛ بلکه دست توانایی وجود دارد که می‌تواند شدائد را برطرف کند و آن ید قدرت الهی است.

دعا خواندن‌ها نباید مانع از تلاش ما شود

این کارشناس علوم قرآنی و حدیث عنوان می‌کند: در ادامه حضرت سجاد(ع) می‌فرماید اشیا همه بر اراده تو حرکت می‌کند. تو اگر بخواهی و اراده کنی تمام مشکلات حل می‌شود. تفاوت خداوند با بشر در کار کردن و انجام کارها این است که بشر باید زحمت بکشد و نیروی خود را به کار بگیرد اما کار خداوند با اراده است. همچنان که در آیه

۸۲ سوره یس آمده است؛ فرمان نافذ او چون اراده خلقت چیزی کند به محض اینکه گوید: «موجود باش» بلافاصله موجود خواهد شد. خداوند اراده کند مشکل حل می‌شود. اراده کند فرعون با آن بزرگی و جلالی که داشت با لشکریان خود یک جا در دریا غرق می‌شود. اگر خدا اراده کند موسی(ع) و لشکریانش یا حضرت ابراهیم(ع) از آتش نجات پیدا می‌کند، همه چیز بسته به اراده اوست.

حجت‌الاسلام حق‌پناه در پایان، ضمن اشاره به فرازهای دیگری از این دعا، می‌گوید: بر اساس دعای امام سجاد(ع) دست‌های عاجزانه تمام بزرگان عالم از انبیا و غیر آن به سوی خداوند بلند است و همه باید در شدائد به او پناهنده شوند. ضمن اینکه این دعا خواندن‌ها نباید مانع از تلاش ما شود؛ به طور نمونه برای رفع بیماری کرونا همه باید تلاش خود را انجام دهند؛ آنکه توانایی دارد در آزمایشگاه‌ها به دنبال یافتن واکسن باشد. مردم نیز بهداشت، فاصله اجتماعی، استفاده از ماسک و وسایل بهداشتی را رعایت کنند اما بدانند تا خدا نخواهد این بیماری از بین رفتنی نیست. قرآن کریم در سوره ناس می‌فرماید: پناهگاه بشر از نخستین تا آخرین خود خداست و باید به سوی او برویم. حضرت هنگام گرفتاری می‌گوید که ناامید نشوید؛ زیرا دست توانایی هست که می‌تواند آن را از بین برده و شما را آسوده کند. ضمن اینکه بیکار هم نباشید و برای رفع مشکل تلاش خود را انجام دهید.