موضوعاتی که به عنوان شاخص‌های مهم و سازنده سبک زندگی می‌توانند در تعیین مسیر زندگی فرد مؤثر باشند.
تکامل انسان یا سقوط ارزش‌های اخلاقی
مجید ابهری، رفتارشناس در گفت‌وگو با خبرنگار ما ضمن بیان اینکه در دهه اخیر با توجه به گسترش فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای، سبک زندگی اسلامی ایرانی به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است، می‌گوید: افزایش جرایم اجتماعی، رشد فساد اخلاقی، افزایش روابط فرا زناشویی، کاهش آمار ازدواج، رشد آمار طلاق، تنش‌های رفتاری در خانواده، همه و همه ناشی از تغییرات سبک زندگی و گرایش آن به زندگی غربی است.
این آسیب‌شناس اجتماعی در خصوص تأثیر پدیده‌هایی چون چشم و همچشمی و مصرف‌گرایی در وقوع جرم می‌گوید: افزایش رقابت‌ها بین افراد، رشد چشم و همچشمی، مصرف‌گرایی، اشراف‌زدگی و دیگر رفتارهای ناصحیح سبب افزایش جرایم می‌شود چرا که بسیاری از افرادی که مرتکب قاچاق مواد مخدر، اختلاس و رشوه شده‌اند، زیاده‌خواهی خود و خانواده را ریشه این بزهکاری‌ها اعلام کرده‌اند. بنابراین ساده‌زیستی، تقوای اقتصادی و پرهیز از رقابت‌های نادرست، انسان را در مسیر رشد معنوی قرار داده و همانند واکسن اخلاقی او را حفظ می‌کند.
ساده‌زیستی در همه ابعاد
این استاد دانشگاه شهید بهشتی یکی از بهترین راهکارها برای تقویت سبک زندگی را آموزش مهارت‌های زندگی توسط خانواده می‌داند و در این خصوص می‌افزاید: مهارت‌های زندگی ابتدا در خانواده و توسط والدین به عنوان الگوهای اصلی رفتاری و سپس در مدارس و مراکز آموزشی و پس از آن در رسانه‌های ارتباطی مانند رادیو، تلویزیون، فضای مجازی و مکتوب به طور نظری و عملی آموزش داده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه ساده‌زیستی و مهارت‌های زندگی را باید در تمام ابعاد به افراد آموخت، تصریح می‌کند: وقتی در سریال‌های ایرانی، انواع وسایل تشریفاتی و لوکس در خانواده به نمایش گذاشته می‌شود، چگونه می‌توان سبک زندگی اسلامی ایرانی را تبلیغ نمود؟
ابهری که بیش از چهار دهه از عمر خود را در حوزه آسیب‌شناسی اجتماعی صرف کرده است، نقش رسانه‌های فضای مجازی را در افزایش و رشد بزهکاری‌های اخلاقی بسیار مهم می‌داند و می‌گوید: متأسفانه رسیدگی به این موضوع حیاتی، متولی ندارد و هیچ کس به این مسئله نمی‌پردازد.
گرایش به شبکه‌های مجازی
اما پروانه بیاتی، جامعه‌شناس و نویسنده کتاب «سبک زندگی ایرانی اسلامی و نقش آن در پیشگیری از وقوع جرایم و آسیب‌های اجتماعی» به خبرنگار ما می‌گوید: یکی از مواردی که تأثیر زیادی در تغییرات سبک زندگی داشته و آثار متعدد اجتماعی و فرهنگی را از خود بر جای می‌گذارد، گرایش به شبکه‌های مجازی است. تغییری که در بنیان خانواده با الگوهای فضای مجازی ایجاد می‌شود، موجب از هم گسیختگی خانواده، شکاف نسل‌ها و تغییر ارزش‌ها و باورها خواهد شد.
بیاتی می‌گوید: امروزه فرهنگ رسانه‌ای با برتری اینترنت و تلفن همراه فراگیرترین و قوی‌ترین فرهنگ تأثیرگذار در جامعه است. مرکز این تأثیرات نسل جوان است. هر چند این ارتباط می‌تواند به رشد مهارت‌های مختلف منجر شود، اما در کنار این مهارت‌ها، خطرات پنهان آن نیز در کمین است. از جمله این خطرات می‌توان به جرایم و آسیب‌هایی مانند اعتیاد فرزندان به فضای مجازی، شیوع بالای زورگیری سایبری در بین نوجوانان، تشکیل گروه‌های فساد و جرم، جرایم سایبری علیه امنیت اخلاقی، آزار و اذیت سایبری، پورنوگرافی آنلاین، قلدری سایبری و اعتیاد جنسی اشاره کرد.
این پژوهشگر حوزه اجتماعی تصریح می‌کند: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد به هر میزان فعالیت در شبکه‌های اجتماعی در میان نوجوانان و جوانان بیشتر باشد، میزان عواطف خانوادگی و ارتباطات واقعی آن‌ها با والدین کمتر خواهد شد. از سویی مدگرایی، کمرنگ شدن ارزش‌های دینی، بحران هویت و دوستی‌های آسیب‌پذیر از جمله دیگر آسیب‌های اجتماعی است که در بسیاری از موارد منجر به انجام بزه و جرم می‌شود.
وی می‌افزاید: یکی از مؤثرترین راهکارها به منظور تقویت ظرفیت‌های سبک زندگی در پیشگیری از جرایم، آموزش مهارت‌های زندگی است. این آموزش‌ها می‌تواند به صورت نظام‌مند و کاربردی در مقاطع گوناگون ارائه شود تا بتوان ضمن گسترش فرهنگ زندگی اجتماعی جدید، امکان تأثیرگذاری سبک زندگی را در فرایندهای پیشگیرانه از جرایم و آسیب‌های اجتماعی فراهم آورد.
به گفته پروانه بیاتی کسب مهارت‌های زندگی یکی از عناصر اصلی بلوغ اجتماعی در تمامی فرهنگ‌هاست. افرادی که مهارت‌هایی همچون خودآگاهی، مهارت حل مسئله، مهارت مقابله با استرس و مهارت ارتباطی را به نحو شایسته‌ای درک کرده‌اند، می‌توانند به انتخاب و ارائه رفتارهای مناسب در موقعیت‌های معینی دست بزنند. بنابراین کسانی که از مهارت‌های زندگی در مراوده با دیگران استفاده می‌کنند، به قدرت تحمل نسبت به نظرات مخالف و احساس امنیت نسبت به گفتار دیگران می‌رسند و قادرند بر رفتار خود کنترل داشته باشند.
نظر شما