به گفته ارسطو، آرخیتاس برای سرگرم کردن کودکان و جلوگیری از شکستن وسایل خانه؛ جغجغه‌ای ساخته و نامش را جغجغه‌آرخیتاسی گذاشته بود.
شاید بتوان کارکرد گوشی‌های تلفن هوشمند را به عملکرد جغجغه آرخیتاس برای کودکان امروز تشبیه کرد؛ ابزار و ضرورتی اجتناب‌ناپذیر که حالا به‌تدریج با طولانی شدن حضور میهمان ناخوانده‌ای همچون کرونا به یکی از دغدغه‌های اصلی والدین تبدیل شده است.
واقعیت آن است که ترس از سرک کشیدن پنهانی کودکان به سایت‌های غیرمجاز و مواجه شدن با محتویات غیراخلاقی، دغدغه کمی نیست؛ در چنین شرایطی چه باید کرد؟
محدود بودن ارتباط والدین
عباس فرجی، کارشناس مشاوره در آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ما می‌گوید: قطعاً نمی‌توان اطمینان پیدا کرد بچه‌ها به سایت‌های غیرمجاز هدایت نشوند. فضای مجازی حفره‌های متعددی دارد که آن‌ها می‌توانند از آن عبور کرده و وارد سایت‌های نامناسب شوند. بنابراین والدین باید راهی دیگر برای کنترل بچه‌ها پیدا کنند.
وی ادامه می‌دهد: نظام آموزشی کشور ما از فقر سواد رسانه‌ای رنج می‌برد و تا زمانی که نمره سواد رسانه‌ای‌مان پایین‌تر از استاندارد جهانی باشد با چالش‌ها و مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم. در عین حال بستر فضای مجازی به همان اندازه که می‌تواند آسیب‌زا باشد، می‌تواند مفید هم باشد، مشروط بر آنکه والدین سواد رسانه‌ای و نگرش خود را نسبت به کودکانشان افزایش دهند.
فرجی در ادامه به محدود بودن ارتباط والدین با فرزندان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: خانواده‌ها باید ارتباط خود را با فرزندانشان افزایش دهند تا بتوانند ضمن آموزش فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی و شناسایی سایت‌های مناسب به آن‌ها، هشدارهای لازم را به آن‌ها بدهند.
وی ادامه می‌دهد: در صورتی که والدین به طور اتفاقی متوجه شدند فرزندانشان وارد سایت‌های نامناسب شده‌اند باید به صورت غیرمستقیم با آن‌ها در مورد آسیب‌های استفاده از این سایت‌ها صحبت کنند و در صورت نیاز از یک مشاور یا روان‌شناس کمک بگیرند.
این کارشناس مشاوره در خصوص ملاحظاتی که باید در چنین شرایطی یعنی در روزهایی که بچه‌ها با گوشی‌های خود خلوت می‌کنند، به کار بست، می‌گوید: باید همیشه به فرزندانمان اطمینان بدهیم حریم خصوصی آن‌ها محفوظ است و به این حریم وارد نمی‌شویم، اما در عین حال انتظار داریم شما هم به گونه‌ای رفتار کنید که این اعتماد خدشه‌دار نشود. یعنی در عین حال که به فرزندانمان احترام می‌گذاریم انتظار رفتار صحیحی را از آن‌ها داریم. در نتیجه با این احترام و انتظار، به سلامت روانی فرزندان خود کمک می‌کنیم.
رفتار نسنجیده والدین
فرجی ادامه می‌دهد: بهتر است به جای طرح این پرسش که چرا فرزندان ما به سایت‌های نامناسب ورود پیدا کرده‌اند، چرایی گرایش آن‌ها به این سایت‌ها را بررسی کنیم. زیرا بعضی از بچه‌ها به طور ناخواسته و تنها با یک کلیک بر یک لینک وارد این سایت‌ها می‌شوند، بعضی دیگر از روی کنجکاوی و برخی به اقتضای سنشان و بحران‌های دوران بلوغ؛ بنابراین تا دلیل این رفتار بررسی نشود نمی‌توان به آن‌ها کمک کرد. اگر والدین در چنین شرایطی نسنجیده عمل کنند، پنهان‌کاری بچه‌ها و به دنبال آن بدبینی خودشان افزایش خواهد یافت.
وی می‌افزاید: والدین باید توجه داشته باشند با گذاشتن رمز روی گوشی خود موجب ایجاد حساسیت نشوند، اما به بچه‌ها آموزش دهند به حریم خصوصی آن‌ها احترام بگذارند. همچنین ضرورت دارد فضا و مجرای گفت‌وگو در خانواده بین والدین و فرزندان جریان داشته باشد زیرا در هرجای این مجرا انسداد ایجاد شود، به همان اندازه فرزندان از منابع مشورتی خود یعنی والدین فاصله می‌گیرند و پنهان‌کاری و گرایش آن‌ها به سایت‌های نامناسب نیز افزایش خواهد یافت.
به زیرساخت‌های فرهنگی نیاز داریم
دکتر فاطمه قاسم زاده، روان‌شناس کودک و نوجوان نیز به ما می‌گوید: استفاده صحیح از فضای مجازی برای آموزش، نیازمند زیرساخت‌های فرهنگی است که در کشور ما وجود ندارد. با این حال نمی‌توانیم با فضای مجازی مقابله کنیم، باید استفاده صحیح از این فضا را به بچه‌ها آموزش دهیم تا آن‌ها بتوانند با استفاده بهینه، از آن بهره‌مند شوند، چرا که فضای مجازی ابعاد مختلفی دارد که همه آن آسیب‌زا نیست و باید پذیرفت آینده به سوی فضای مجازی در حرکت است و همان‌طور که انقلاب صنعتی در قرون ۱۸ و ۱۹ موجب تغییرات زیادی در دنیا شد، استفاده از فضای مجازی نیز تغییرات اساسی در زندگی بشر ایجاد می‌کند و طبعاً با پایان بحران کرونا نیز بخشی از آموزش‌ها به صورت مجازی ادامه خواهد داشت. بنابراین باید مهارت فرزندانمان را برای استفاده صحیح و مناسب از فضای مجازی افزایش دهیم و با شناسایی سایت‌های نامناسب و دادن اطلاعات در مورد آسیب‌های استفاده از این فضا، آن‌ها را به سوی استفاده صحیح از این فضا هدایت کنیم. وی ادامه می‌دهد: باید با ایجاد سرگرمی‌های سالم به‌ویژه برای نوجوانان که کنجکاو و جست‌وجوگر هستند، این نگرانی را کاهش دهیم.
این روان‌شناس کودک و نوجوان با اشاره به اینکه کنترل فضای مجازی برای استفاده بهینه کودکان و نوجوانان نیازمند ایجاد زیرساخت‌های تخصصی است که در کشور ما وجود ندارد، می‌گوید: متأسفانه ساختار فعلی که ادعای کنترل فضای مجازی را دارد به جای آنکه متشکل از تیم تخصصی روان‌شناختی، جامعه‌شناسی، برنامه‌ریزان فرهنگی و اقتصادی باشد، تنها در اختیار برنامه‌ریزان سیاسی و تا حدودی اقتصادی است که می‌خواهند کار را با نگرش سیاسی و منافع اقتصادی خود دنبال کنند حال آنکه گرچه نگرش سیاسی برای مدیریت فضای مجازی لازم است اما به تنهایی کافی نیست و به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.
پنهان‌کاری به دلیل ترس از والدین
دکتر تقی ابوطالبی احمدی نیز در گفت‌وگو با ما اظهار می‌کند: ما انسان‌ها در ارتباط با یکدیگر سه نوع گفتار کلامی، نوشتاری و گفتار زبان بدن و پنج نوع رابطه شامل رابطه مقابله‌ای، رابطه مراقبتی، رابطه در کنار هم اما بدون تعامل، رابطه توأم با همدردی و رابطه همدلانه داریم؛ بهترین رابطه در تعلیم و تربیت مطلوب و مؤثر، رابطه همدلانه است که موجب می‌شود احساس کودک را درک و مسائل را از چشم او نگاه کنیم.
این استاد دانشگاه می‌افزاید: اطمینان داشتن و اعتمادسازی در تربیت فرزندان موجب می‌شود آن‌ها قوی شوند. بنابراین باید به کودکانمان اعتماد کنیم و در عمل هم به آن‌ها نشان دهیم به آن‌ها اعتماد داریم. ضمن آنکه نظارت مستقیم موجب بروز رفتار مقابله‌ای می‌شود و ضرورت دارد نظارت والدین بر رفتار کودکان و به طور خاص در استفاده آن‌ها از فضای مجازی غیرمستقیم باشد و اگر رفتار اشتباهی را هم مشاهده کردند به طور غیرمستقیم به آن‌ها گوشزد کنند تا پنهان‌کاری نکنند.
ابوطالبی احمدی ادامه می‌دهد: در بسیاری از موارد پنهان‌کاری بچه‌ها به دلیل ترس از والدین و سخت‌گیری، تهدید و تنبیه آن‌هاست. درحالی که اگر رابطه آن‌ها با بچه‌ها دوستانه باشد، پدر و مادر موفق‌تری در تربیت فرزندانشان خواهند بود. در چنین شرایطی بچه‌ها دست به پنهان‌کاری نمی‌زنند و هر گاه در مسیر اشتباه قرار بگیرند والدین به نحو مطلوبی با آن برخورد خواهند کرد. در واقع ما نباید با رفتار بجنگیم، بلکه باید علت بروز رفتار را بررسی کنیم و درراستای رفع آن قدم برداریم.
نظر شما