حجت‌الاسلام حسنلو درباره کیفیت و شیوه مشارکت در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی در سیره امام رضا(ع) می‌گوید: امام رضا(ع) برای حل مشکلات و رفع رنج و ناراحتی مردم و رفع معضلات اجتماعی کارهای بزرگی انجام داده‌اند و با سیاستمداران و خلفا درگیر شدند و در دفاع از حقوق مردم با آن‌ها محاجه می‌کردند.
منزل امام رضا(ع) پناه محرومان بود
مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه اضافه می‌کند: امام رئوف(ع) برای رفع فقر و تنگدستی و ادای قروض و دیون مردم و مراجعان در تلاش بودند؛ برای فقرا و طبقات محروم سفره اطعام می‌گشودند و از آنان حمایت و این شیوه و رفتار را به توانمندان توصیه می‌کردند و این سنت‌ها را در جامعه فرهنگ‌سازی کرده و رواج می‌دادند؛ هنگام سکونت در مدینه خانه ایشان مأمن و پناه عموم مردم بود و با وجود ممانعت و محدودیت‌‌های سیاسی و حصر سیاسی، در رسیدگی به محرومان بی‌نظیر عمل کردند.
حسنلو تصریح می‌کند: امام رضا(ع) آنچه را که در خراسان داشتند بین فقرا و بیچارگان تقسیم کردند تا جایی که فضل بن‌سهل ایشان را سرزنش کرده و گفت: در واقع این یک نوع تلف کردن است، اما امام رضا(ع) قاطعانه به او پاسخ دادند: بلکه این یک فایده است. چیزی را که اجر و پاداش به دنبال دارد زیان ندان! چنان‌که خود ایشان انفاق تمام مایملکشان برای فقرا و محرومان و نجات آن‌ها از فقر و فلاکت را زیان نمی‌دانستند. زیان آن چیزی بود که حکام عباسی و اموی و برادرانشان از اموال هنگفتی که در اختیار داشتند خرج شهوات خود می‌کردند و هیچ چیز به فقرای مسلمین نمیدادند.
راه رسیدن به بهشت در سیره رضوی
این استاد حوزه علمیه در ادامه بیان می‌کند: امام رضا(ع) هر گاه میخواستند چیزی بخورند، دستور می‌دادند سفرهای پهن شود و خوشمزهترین غذاهای آن را به فقرا و نیازمندان می‌دادند و آن گاه این آیه را تلاوت میفرمودند: «فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَهَ أَوْ إِطْعامٌ فِی یَوْمٍ ذی مَسْغَبَه آن گاه میفرمود: خداوند میدانست همه کس توان آن ندارد که بردهای آزاد کند پس غذا دادن به نیازمندان را راهی به سوی بهشت خود قرار داد».
استاد حوزه علمیه قم ادامه می‌دهد: در «عیون‌الاخبار» به نقل از بزنطی آمده: نامه امام رضا(ع) به فرزندش امام جواد(ع) را خواندم که در آن آمده بود: فرزندم! شنیدهام که غلامانت وقتی قصد بیرون رفتن (از خانه) کنی تو را از درب کوچک خانه بیرون میبرند و این از بخیلی و لئامت آن‌هاست که نمیخواهند خیر تو به کسی برسد حال به حقی که بر تو دارم از تو میخواهم که جز از درب بزرگ وارد و خارج نشوی و اگر قصد بیرون کردی حتماً طلا و نقره با خود همراه داشته باش و هر کس دست نیاز به سویت دراز کرد حاجتش برآورده کن و هر کدام از عموهایت اگر چیزی از تو خواست کمتر از ۵۰ دینار به او مده و بیشتر از آن را خود دانی و از عمههایت هر کدام چیزی از تو خواست کمتر از ۲۵ دینار به او مده و بیشتر از آن را خود دانی؛ من میخواهم خداوند تو را مقرب خویش گرداند؛ پس انفاق کن و از خدای، بیم فقر و نیاز، نداشته باش.
حجت‌الاسلام حسنلو با بیان اینکه از جمله مظاهر مشارکت امام رضا(ع) در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی، خواندن نماز بارانی است که مرو را از خشکسالی نجات داد و مردم را مسرور کرد، می‌گوید: ایشان در امور سیاسی به ضرورت وارد شدند و به اجبار ولایتعهدی را پذیرفتند، با اینکه اجبار در کار بود اما حکمت‌ها و فواید بی‌شماری را برای مسلمانان و جامعه آن روز اسلامی رقم زدند؛ پیش از آن ناامنی، برادرکُشی و خون‌ریزی در میان مسلمانان فراوان بود اما به برکت حضور و قدوم امام رئوف(ع)، بسیاری از این منازعات فروکش و علم و تعقل به جامعه روی کرد؛ این تنها یکی از حکمت‌های حضور امام رضا(ع) در صحنه سیاست بود.
اثبات حقانیت اهل بیت(ع) با حضور در عرصه سیاست
این استاد حوزه علمیه در ادامه تأکید می‌کند: با اینکه در امور سیاسی دخالت مستقیم نداشتند، اما همین حضور در عرصه سیاست حقانیت اهل بیت(ع) را به اثبات رساند و مردم به خوبی دریافتند که حق حاکمیت واقعی و شایستگی آن با خاندان رسول خدا(ص) است. وی در پاسخ به این پرسش که «آیا گوشه‌نشینی، انزوا و بی‌توجهی به امورات جامعه به دلیل وجود مشکلات در سیره امام رضا(ع) راه داشته است یا نه؟» می‌گوید: انزوا از جامعه، در سیره هیچ یک از اهل بیت(ع) دیده نشده است بلکه بر اساس تکلیف الهی و به‌حسب نیاز زمانه خود با مشکلات مواجه شده و در حل آن‌ها به مردم کمک کرده‌اند.
چنان‌که امیرالمؤمنین(ع) در ۲۵ سال دوری از قدرت ظاهری، برای حل تمام معضلات به جامعه اسلامی برنامه و ایده ارائه می‌کردند و خلفا اعتراف کردند: خدا هیچ معضلی برای ما نیاورد جز اینکه علی(ع) در حل آن
ما را یاری نمود و اگر نبود حمایت‌های علی(ع) و وجود بابرکتش، عمر هلاک می‌شد.
مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه ابراز می‌کند: این‌ها اعتراف‌هایی است که خلفا داشته‌اند و دیگر ائمه(ع) نیز هرگز منفعل نبوده‌اند؛ چنان که امام حسن(ع) در هر زمینه ای که شرایط اقتضا داشت و به مصلحت عالیه اسلام بود، سعی داشتند کار اسلام پیشرفت کند و مسلمانان در آسایش و به دور از تفرقه و در یک صف مقابل مشکلات و دشمنان بیرونی قرار بگیرند؛ سیره امام حسین(ع) نیز که درصدد نجات محو کامل اسلام بود و در پیچیدگی خاص قرار گرفت، راه‌گشا بود و به حاکمان و طبقه‌ای که از اهل رفاه شکل گرفته بود و بی‌خبر از وضع جامعه بودند، هشدار می‌داد.وی می‌افزاید: این روش پاسخ داد و جامعه اسلامی را بیدار کرد تا در مقابل حاکمان سکوت نکنند بلکه از حقوق خود دفاع کنند. همان طور که انزوا در سیره اهل بیت(ع) جا و معنا ندارد مؤمن هم نباید منزوی باشد بلکه باید دائماً به تکلیف خود عمل کند. اگر امام سجاد(ع) در آن دوران تاریک اموی که درباره آن فرمودند: دوستان ما از شمار انگشتان دست تجاوز نمی‌کرد! منزوی می‌شدند اکنون ما کتاب عرفانی بی‌مانندی چون صحیفه سجادیه نداشتیم. اما حضرت(ع) به تربیت افراد به شیوه خاص پرداختند و مکتب اهل بیت(ع) را از انزوا خارج کردند.
با انزوا نمی‌توان فرهنگ ساخت
حجت‌الاسلام حسنلو اضافه می‌کند: اگر سیره امام صادق(ع) و امام باقر(ع) را نیز مورد تأمل قرار دهیم، درمی‌یابیم اگر منزوی بودند و صرفاً به عبادت می‌پرداختند خلفا با آن‌ها کاری نداشتند و متعرض آنان نمی‌شدند؛ امام رضا(ع) نیز هرگز در انزوا زندگی نکردند بلکه سیره ایشان مبتنی بر حضور در عرصه‌های فرهنگ و سیاست و اثرگذار در کلیت فرهنگ و تمدن اسلامی و پیشرفت‌های علمی آن روزگار است؛ بنابراین انزوا در منظومه فکری اهل بیت(ع) و شیعیان واقعی آنان جایگاهی ندارد؛ چراکه اساساً با انزوا نمی‌توان فرهنگ ساخت و تمدن را ترقی داد.
وی اظهار می‌کند: امام رضا(ع) از ظرفیت زمان خود در پیشبرد اهداف و تکالیف الهی امامت بهترین سودمندی‌ها را به جامعه اسلامی رساندند؛ شرکت در جلسات علمی با نشاط خاص، مشورت دادن به حاکمان در مصلحت امت اسلام، خیرخواهی برای امت و توصیه آنان به عدالت و پرهیز از ظلم در حق مردم از جمله کارهای بزرگی است که امام رئوف(ع) در آن دوران استبداد و سیطره ظلم انجام دادند.این استاد حوزه علمیه قم درباره فرصت‌هایی که امام رضا(ع) به واسطه ولایتعهدی برای شیعه خلق کردند، تأکید می‌کند: فرصت‌ها و ظرفیت‌های بی‌مثال در این برهه برای شیعه پدید آمد و امام رضا(ع) در این فرصت استثنایی شیعه را به اوج بالندگی رساندند و بسیاری از موانع رشد علمی شیعه را از میان برداشتند، به همین جهت است که پس از اندکی فاصله، شاهد حضور قدرت‌ها و حکومت‌های شیعه مذهب در ممالک اسلامی هستیم؛ آثار علمی شیعه در این زمان فراوان و جمعیت شیعه در این دوران برجسته‌تر و در امور سیاسی بیشتر دیده می‌شوند؛ تمایل به مکتب اهل بیت(ع) در میان دانشمندان اهل سنت و دیگر ادیان پدیدار شده و چه آثاری که علمای اهل سنت درباره فضایل اهل بیت(ع) از این زمان به بعد نوشته‌اند.
رها شدن شیعه از زندگی مخفیانه و تقیه به برکت امام رضا(ع)
وی ادامه می‌دهد: در این دوران در علوم مختلف از جمله طب، بهداشت و تغذیه آثار متعددی توسط شیعیان نوشته می‌شود و شیعه از انزوا و ترس و تقیه و هراس و زندگی مخفیانه رها می‌شود؛ جوی که به برکت حضور امام رضا(ع) در ایران و شرق جهان اسلام (در آن روزگار دوپنجم کل دنیا را در اختیار داشت) ایجاد شد، بی‌مانند بود؛ صلح و آرامش به ممالک اسلامی حتی به طور موقت بازگشت و شیعه در این فرصت احیا شد و احیاگری کرد؛ جنبش‌های علمی و سیاسی شیعه که بعدها بر امور مسلط شدند، در این دوران شکل گرفتند و اندیشه‌های ناب شیعی بر محوریت اهل بیت(ع) پدیدار شد.وی با بیان اینکه امام رضا(ع) کار بزرگی انجام دادند، تأکید می‌کند: به همین سبب ائمه(ع) در میان امت اسلام و ادیان دیگر پس از ایشان به ابن‌الرضا(ع) مشهور شده‌اند.
امام رضا(ع) به عالم آل رسول(ع) نیز ملقب شدند و علمیت و درایت و تسلط حضرت(ع) بر علوم همه جهان اسلام را در بر گرفت؛ چنان‌که بزرگان سه دین بزرگ یهود، مسیح و زرتشت و بنا بر برخی از اخبار حتی از هندوها هم در جلسات مناظره امام رضا(ع) حضور داشتند.
حجت‌الاسلام حسنلو ابراز می‌کند: پیش از این چنین اجتماعی در اسلام سابقه نداشت که رهبران ادیان بزرگ در جلسه ائمه(ع) یا هر جلسه‌‌ای گرد هم آیند و با مجادله احسن به گفت‌وگو بپردازند و رهبران ادیان با کلام منطقی امام(ع) قانع شوند و روش امام رضا(ع) را تحسین کنند؛ این پیروزی بزرگ، تکرارناپذیر و بی‌مانند است؛ این‌ها سبب جهش و ارتقای معنوی بزرگ برای شیعه در ادوار بعدی بود؛ چنان که در دوره امام جواد(ع) و امام هادی(ع) تا زمان غیبت صغری، شیعه دارای انسجام و هیمنه علمی و معنوی و شیعیان دارای وجاهت و ماهیت و هویت برتر در میان امت اسلام بودند.
آموزه‌های رضوی درباره توجه به کارگزاران اصلح
این استاد حوزه علمیه قم با اشاره به قرار داشتن در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، می‌گوید: دلسوزی نسبت به مردم و تلاش در حل مشکلات آنان، مهربانی و رأفت با مردم و دوری از تکبر و نخوت، حل مشکلات مختلف از پاسخ دادن مسائل علمی تا رفع نیازهای مادی، توصیه و سفارش به نیکی در حق همدیگر، توصیه به اطعام فقرا، توصیه به صله رحم و رسیدگی به خویشاوندان، توصیه به کارگزاران به ارتباط مستمر با مردم و داشتن راه وصول درخواست مردم و دوری از اشرافی‌گری و تجمل و بی‌خبری از حال محرومان که عامل سقوط حاکمان است، ویژگی‌های مدنظر عالم آل رسول(ع) برای کارگزاران اصلح است.
نظر شما