به گزارش گروه فرهنگ و هنر قدس آنلاین، ایران مهد تمدنی کهن و هنرش نمایانگر این تمدن بزرگ است؛ شیشه‌نگاری از هنرهای باستان است که همزمان با
 ساخت شیشه در ایران شکل گرفته  و بعدها با ابداع شیشه های تخت و ورود آنها به این سرزمین نقاشی پشت شیشه نیز با هنر و فرهنگ ایرانی تلفیق و بومی شده و زینت‌بخش خانه‌های مردمانی شد که هنر همواره جزیی از زندگی آنها بوده و هست. پیوند رنگ و نور در این هنر جادویی آن را به اعتقادات عمیق این مردمان گره زد تا جایی که هنر شیشه نگاری را هنری مذهبی نامیدند.

این روزها در حوزه هنری نمایشگاه آثار هنرمندان شیشه‌نگار باشگاه معماران جوان مرکز معماری اسلامی با موضوع «بازسازی تصاویر کتاب طوفان البکاء فی مقاتل الشهدا» به سرپرستی و نظارت استاد مرضیه سادات کمانیان برپاست.

کمانیان با بیش از ۲۵ سال تجربه طراحی، اجرا و تدریس هنرهای سنتی و اسلامی به فعالیت در این زمینه مشغول است. او هنرمندی است که برای اولین بار در دوران معاصر هنر نقاشی پشت شیشه را در عتبات عالیات و اماکن مذهبی اجرا و همچنین نمایشگاه اولین شاهنامه شیشه ای جهان را برگزار کرده است. کمانیان متخصص هنرهای سنتی و اسلامی است و در این سالهای اخیر هنرش را وقف قرآن و اهل بیت کرده است.
 گفت‌وگوی ما با این هنرمند طراح و نقاش را می خوانید.

خانم کمانیان در ابتدا قدری درباره انگیزه برپایی این نمایشگاه برایمان بگویید و اینکه چه شد تصمیم گرفتید تصاویر این کتاب قدیمی را در قالب نقاشی پشت شیشه بازسازی کنید؟

«طوفان البکاء فی مقاتل الشهدا» کتاب مذهبی و بسیار معروفی در شرح مصائب اهل بیت(ع) است، در واقع این کتاب بیشتر درباره مصائبی است که در واقعه کربلا اتفاق افتاده است. حدود یک سال قبل این کتاب برای اولین بار در کاخ موزه گلستان رونمایی شد، در آن مراسم تصاویر چاپ سنگی آن توجه مرا به خود جلب کرد به طوری که بلافاصله  قراردادی به منظور بازسازی تصاویر کتاب با کاخ گلستان بستم و تصاویر را تحویل گرفتم.
این تصاویر متعلق به یک هنرمند تصویرگر به نام علیقلی خویی بوده و مولف کتاب نیز محمدابراهیم جوهری است. کتابی که من از روی این نسخه تصاویر آن را برداشتم، چاپ سنگی متعلق به دوران ناصری سال ۱۲۷۳ بود و از آنجایی که تخصص خودم  نقاشی پشت شیشه است تصمیم گرفتم این تصاویر را برای نقاشی پشت شیشه بازسازی کنم.

چگونه تصاویر کتاب بازسازی و تبدیل به طرح شدند و چند اثر در این نمایشگاه حاضر است؟

با توجه به اینکه هر هنری طراحی تخصصی خودش را بر اساس تکنیک و مواد مورد استفاده باید داشته باشد در تصاویر این کتاب که برای چاپ سنگی مصور شده بود تغییراتی در نظر گرفته شد که برای اجرا با تکنیک نقاشی پشت شیشه قابل اجرا باشد.

این کتاب دوازده تصویر داشت و با یک مطلع از نام کتاب و مشخصات پروژه، ۱۳ تابلو شد که توسط تیمی از دانشجویانم در مرکز معماری اسلامی با تکنیک نقاشی پشت شیشه اجرا شد. 

به دلیل کرونا کار به صورت مجازی پیش رفت و بچه‌ها تصاویر را برای من ارسال می‌کردند و ایرادها را می‌گرفتیم و کار را پیش می‌بردیم. در نهایت این پروژه به ثمر نشست و با اینکه روند کار سخت بود از نتیجه راضی هستم.

با توجه به مضمون کتاب و ویژگی های هنر پشت شیشه، شاخصه های این آثار را از طراحی تا اجرا در چه می بینید؟

نقاشی پشت شیشه یک هنر مذهبی است که در این پروژه در خدمت بازسازی تصاویر یک کتاب مذهبی هم قرار گرفته؛ کتابی که برای پژوهشگران دینی همیشه یک منبع مهم بوده است. پیشکسوتان این هنر معتقد بودند نقاشی پشت شیشه قداست دارد و نباید روی آن نقوش دیگر کار کرد و باید حرمتش حفظ شود. طبیعتاً بازسازی تصاویر مذهبی در قالب هنری که ریشه‌های مذهبی دارد، همخوانی قابل قبولی را در نتیجه حاصل می کند.

نقاشی پشت شیشه در میان هنرهای سنتی ما چه جایگاهی دارد و اساساً چقدر مورد اقبال هنرمندان و مردم است؟

از زمانی که شیشه در ایران تولید شد، شیشه نگاری هم وجود داشته اما نقاشی پشت شیشه تکنیکی است که به طور معکوس روی شیشه رسم می گردد و این به زمانی برمی‌گردد که شیشه‌های تخت در اواخر دوره تیموری تولید و بعد از مدتی همزمان با ارتباطات گسترده تجاری و هنری با دیگر سرزمین ها مخصوصا اروپا از کشور ایتالیا که خاستگاه این هنر بوده است از مرزهای دریایی جنوب به ایران راه پیدا کرد و هنر تمام شهرهایی که از بندرعباس تا تهران در این مسیر بودند کم و بیش با این هنر آمیخته شدند. به دلیل اینکه در اروپا از نقاشی پشت شیشه برای موضوعات مذهبی استفاده می‌شد زمانی هم که به ایران رسید بُعد مذهبی و قداستش را حفظ کرد و البته همزمان شدن و روی کار آمدن اولین دولت شیعی در صفویه نیز باعث حفظ بیشتر این جنبه از این هنر شد. همچنین نقاشی پشت شیشه  به عنوان عنصری در معماری استفاده می شد. این هنر همچنان در دوره های بعد ادامه پیدا کرد تا زمان قاجار که اوج شکوفایی و رونق خود را گذراند. متاسفانه با شروع دوران پهلوی و موج هنر مدرن از کشورهای غربی، این هنر و نقاشی قهوه خانه ای کم کم رو به کم رنگ شدن و فراموشی رفت و مخصوصا در این چهل ساله اخیر  در حال منسوخ شدن بود و تعداد بسیار اندکی از اساتید پیشکسوت حافظ این هنر بودند تا ۵ ـ ۶ ساله اخیر که فعالیت های بیشتری انجام شد و مجدداً این هنر در حال  رونق گرفتن می باشد و کاربردی شدن این هنر و از صورت تزیینی صرف در آمدن آن نیز به زنده نگه داشتن هنر نقاشی پشت شیشه کمک بسیار نمود.

با توجه پیشینه ای که این هنر دارد چقدر می تواند در چرخه اقتصادی هنر تاثیرگذار باشد و کاربردی شدن آن در زندگی روزمره چقدر است؟

به نظرم اگر هنر کاربردی نشود و صرفا تزیینی بماند کم کم کنار گذاشته می‌شود، به ویژه در عصر جدید که طبیعتاً عدم کاربردی بودن آن باعث می شود این تکنیک اهمیتش را از دست بدهد، اما خوشبختانه طی این سال های اخیر که بیشتر روی آن کار می شود این هنر هم کاربردی تر شده و نوآوری های بیشتری در آن پدید می آید.

قدری درباره کارهای خودتان بگویید؟

طراحی کاشی برای حرم حضرت علی(ع) در نجف و اجرای نقاشی پشت شیشه در نیم ضریح امام سجاد ع به همراه  زمینه خاتم در خیمه گاه کربلا را در چند سال گذشته اجرا کرده و به اتمام رسانیده ام که نصب گردیده است.
 این روزها نیز مشغول پروژه نیم ضریح امام حسین(ع) هستم که طراحی داخلی نیم ضریح را در یک سال اخیر به پایان رساندم و پس از تایید مقامات ایرانی و عراقی هم اینک در مرحله اجرایی آن هستم  که این نیم ضریح در خیمه گاه کربلا نصب می شود.  همچنین در حال حاضر مشغول طراحی و اجرای دو تابلو برای امامزاده صالح هستم که شامل خط و تذهیب با تکنیک نقاشی پشت شیشه می باشد.

فیلمی از شما در مراحل ساخت ضریح حضرت فاطمه(س) دیدم در این مورد هم توضیح دهید؟

ضریح مطهر فاطمه زهرا(س) را که ستاد عتبات البرز بانی آن می باشد در کرج مراحل ساخت خود را طی می کند قرار است این ضریح نمادین در حرم حضرت امیر المومنین و نزدیک ترین مکان به ضریح مطهر امام علی ع در صحن حضرت فاطمه نصب شود، طراحی آن را استاد بزرگوارم آقای دکتر منصور تامسون ناظر هنری ستاد عتبات عالیات انجام می دهند و من فقط سعادت این را داشتم که در کنار استاد همراهی و شاگردی کنم.

چه احساسی از خلق آثار مذهبی و خدمت به شخصیت های والای دین دارید؟

من فارغ‌التحصیل رشته هنرهای سنتی از دانشکده میراث فرهنگی هستم و در رشته های نقاشی، فلسفه و هنرهای اسلامی ادامه تحصیل دادم حتی دوره ای طراحی مد خواندم اما احساس رضایت درونی از انجام آثار هنری را زمانی درک کردم که هنرم را وقف قران و اهل بیت نمودم در حقیقت دنبال جایگاهی بودم که بعد از این همه سال تحصیلات دانشگاهی و تجربه هنری آن را برای هدفی والاتر صرف نمایم.

انتهای پیام/