وقتی اسلام در قرون میانه به منطقه ترکستان چین وارد شد یکی از گروههایی که در این بخش مهم از سرزمینهای اسلامی مسلمان شدند ترکان اٌیغور بودند این گروه از ترکان موفق شدند در طول تاریخ پر فراز و نشیب خویش تأثیرات ژرفی بر فرهنگ مغولی اسلامی در دوران شکل‌گیری امپراطوری فرزندان چنگیز خان بگذارند. امروز اما پس از گذشت سالیان دراز از افول امپراطوری مغول جهان شاهد حضوری بخشی از قوم اٌیغور در عرصه تحولات سوریه و افغانستان است. این جریان تکفیری تا کنون موفق شده در سوریه با عنوان «حزب ترکستان اسلامی در سوریه» اقداماتی را برضد جبهه مخالفان تکفیر در این کشور انجام دهد.

اما وقتی عمیق‌تر به قضیه نگاه کنیم خواهیم فهمید که حزب ترکستان اسلامی در سوریه که خود را در زمره هم‌پیمانان داعش به شمار می‌آورد تنها بخشی اندک از یک جریان بزرگ تر با عنوان «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» است. این جنبش به عنوان جریان مادر و اصلی حزب ترکستان اسلامی در سوریه به نوبه خود در منطقه ترکستان شرقی چین و به ویژه استان سین کیانگ که عمده ترین مرکز قوم اٌیغور در چین است فعالیت دارد. لازم به ذکر است که بنابر برخی گزارشها این حزب تکفیری جهادی در هنگام قدرتگیری طالبان و القاعده در نقاطی مانند افغانستان و یا حتی سوریه به دلیل قرابت ایدئولوژیک در زمره متحدان جریان اول طالبان و القاعده قرار داشت و در هنگام تشکیل دارالهجره جهادی اول تکفیریها در افغانستان به جبهه بین المللی جنگجویان القاعده پیوست که نسل اول تکفیری ها در منطقه را تشکیل دادند.

اما سؤال اینجا است که اولاً چه شد یک حزب سلفی تکفیری در این منطقه از جهان و درقیقاً در کنار چین کمونیست شکل گرفت ؟ همچنین اقدامات و مواضع سیاسی-جهادی این حزب تتندرو در افغانستان چگونه خواهد بود؟ آیا جنگجویان اٌیغور خواهند توانست با وجود رقیب قدرتمندی همچون طالبان به حیات خود در عرصه جهادی افغانستان ادامه داده و شاخه‌ای قدرتمند از القاعده را در اینجا بنیان نهند؟ در ادامه تلاش شده تا با عنایت به واقعیتهای موجود ابتدا چرایی پیدایش تروریسم در ترکستان شرقی چین مورد بررسی قرار گیرد  و پس از آن به وضعیت کنونی این حزب پیکارجوی افراطی در افغانستان پرداخته شود.
در خصوص علل گرایش اٌیغورها به اسلام سلفی-تکفیری باید گفت سابقه کمونیستی چین از لحاظ تاریخی  و گرایش این کشور به قوی کردن بخش اقتصادی خود که آشکارا هژمونی اقتصادی غرب را به مبارزه می‌طلبید باعث شد تا پس از ظهور داعش در صحنه روابط بین الملل کشورهای غربی و به ویژه آمریکا به دنبال ایجاد چالشی جدی برای این کشور در عرصه داخلی است.

با این خط مشی غرب به دنبال تقویت جریان سلفی تکفیری در تمنطقه ترکستان شرقی است تا بدین وسیله ازجمهوری خلق چین انتقام بگیرد. حمایت تقریباً همه جانبه دستگاههای تبلیغاتی غرب از حزب اسلامی ترکستان نماینگر این سیاست تبلیغاتی غرب بر ضد چین است. علاوه بر این همزمان با به قدرت رسیدن طالبان و تضعیف بیش از پیش شاخه خراسان داعش از لحاظ امنیتی و اطلاعاتی غرب که در قبال جریانات سلفی-تکفیری سیاست یکی به نعل و یکی به میخ را دنبال کرده در پی آن است تا با حمایت از ورود پیکارجویان اٌیغور به افغانستان شاخه داعش خراسان را تقویت کند و هم مانع از قدرت‌گیری فزاینده طالبان در افغانستان شود تا ببدین طریق منافع خویش را تأمین نماید.

با وجود این سرمایه‌گذاری همه جانبه به دلیل در اقلیت بودن اٌیغورها در میان ۱۰ قوم مسلمان ترکستان چین و سیاستهای ضد تروریسم این کشور واضح است که ایالات متحده و متحدانش نخواهند توانست استفاده چندانی از حزب اسلامی ترکستان شرقی به عنوان اهرم فشار بر ضد جمهوری خلق چین بکنند. به علاوه افول تدریجی جریانهای تکفیری در عرصه سوریه شانس برپایی یک جبهه بین المللی بر ضد ایران و محور مقاومت را با اتکاء بر عنصر ترکستانی خواهد گرفت.

مضاف بر این که دولت فعلی افغانستان نیز اجازه یارگیری بیش از اندازه به این جریان غیر بومی و بیگانه با شرایط اقلیمی افغانستان را نخواهد داد و اگر طالبان بتواند یک سیاست امنیتی درست در قبال داعش در پیش بگیرد احتمالاً به زودی شاهد افول زودرس شاخه ترکستانی القاعد در این کشور خواهیم بود. البته نباید فراموش کرد که اٌیغورها علاوه بر طالبان با کشور پاکستان و سرویس امنیتی قدرتمند آن یعنی ISI نیز روبه‌رو هستند که حیات این گروه تروریستی در افغانستان را با منشکلی مضاعف مواجه خواهد کرد.