موزه‌ها در برنامه‌های کشور جایگاه زیربنایی ندارند
سید احمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) در پاسخ به قدس می‌گوید: متأسفانه می‌توان گفت هنوز موزه‌ها در برنامه‌های کشور جایگاه زیربنایی ندارند. وی در عین حال می‌گوید: تلاش‌های مختلفی از سوی نهادها و مؤسسات و گروه‌های شخصی و غیرشخصی انجام و موجب شده ما روندی رو به رشد را طی کنیم؛ به طوری که به لحاظ کمّی امروز حدود ۷۹۰موزه در ایران وجود دارد ضمن اینکه دیدگاه موزه‌ای در بسیاری از برنامه‌های جامعه امروز جاری شده است.
وی روند رشد مدیریت و اداره موزه‌ها را به نسبت پنج سال پیش نسبی، نه مطلق ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: با شیوع کرونا در کشور طی دو سال اخیر و بحرانی که این پدیده برای همه بخش‌ها از جمله موزه‌ها پیش آورد ما شاهد مدیران و افرادی بودیم که سعی کردند با استفاده از فضای مجازی و امکانات فناوری‌های نو، ارتباط و فراگیری خود را ادامه دهند تا موزه به هر حالت و شکل به حیاتش ادامه دهد.
محیط طباطبایی در همین زمینه از بهبود جایگاه موزه نزد کودکان و نوجوانان جامعه خبر می‌دهد و می‌افزاید: از سوی دیگر با همه مشکلات و دشواری‌هایی که در حوزه موزه‌ها شاهد هستیم اما حداقل امروز می‌بینیم همه، صورت مسئله را قبول کرده‌اند که مثلاً وضعیت موزه‌ها به لحاظ فیزیکی برای معلولان باید چگونه باشد؟
وی در خصوص استقبال مردم از موزه‌ها هم می‌گوید: موزه شکلی ویژه از یک فعالیت فرهنگی است. یعنی ۲۰ سال پیش هم آمار بازدید از موزه‌های ما در سال بیش از ۱۰ میلیون نفر می‌شد چون موزه در روند مسئله آموزشی و تربیتی قرار دارد و بخش‌های دانش‌آموزی و دانشجویی از موزه‌ها بازدید می‌کنند و به همین دلیل شاهد دو نوع بازدید از موزه‌ها هستیم؛ یکی از آن‌ها بازدیدهای دانش‌آموزی و دانشجویی است و دیگری بازدیدهایی است که افراد در قالب‌های گردشگری و... انجام می‌دهند. به هرحال روی رقمی که به موزه‌ها می‌روند باید تأمل کرد؛ مثلاً عید امسال آمار بازدید از موزه‌های کشور آن‌قدر زیاد بود که حتی بحث آسیب‌زا بودن این موضوع و کاهش مراجعه‌کنندگان هم مطرح شد. بنابراین الان کمیت مشکل ما نیست، از این رو باید به سمت بازدید هدفمند از موزه‌ها برویم یعنی کیفیت بازدید از موزه‌ها را بالا ببریم.
محیط طباطبایی سپس به موضوع خلاقیت در اداره موزه‌ها می‌پردازد و می‌گوید: به صورت جمعی و کلی خلاقیت در چند سال اخیر رشدی نداشته هرچند موزه‌هایی در بخش خصوصی از خلاقیت در کارشان استفاده کردند. وی ماندگاری یک فرد در مدیریت موزه را یکی از عوامل شکل‌گیری خلاقیت در موزه‌ها می‌داند و می‌گوید: به همین دلیل است که برخی از موزه‌های بخش خصوصی خلاقیت‌هایی را برای موفقیت در کارشان داشته‌اند، اما در بخش موزه دولتی این انتظار برآورده نشده است. وی در خصوص چگونگی تقویت خلاقیت‌ها در اداره و مدیریت موزه‌ها هم می‌گوید: برای این منظور باید جایگاه و منزلت موزه و موزه‌دار ارتقا یابد.
محیط طباطبایی با اشاره به اینکه روند فعالیت موزه‌ها باید به پایداری برسد، تصریح می‌کند: همه نهادها باید حمایت بیشتری کنند به‌ویژه از موزه‌های بخش خصوصی به شکل صحیح حمایت نمایند. این‌گونه که وقتی شخصی در حوزه فرهنگ سرمایه‌گذاری می‌کند باید مشمول برخی بسته‌های تشویقی شود تا مشوقی برای جامعه شود که در حوزه فرهنگ فعالیت داشته باشند.
دانش موزه در ایران همچنان سنتی است
دکتر امیر محمد خانی، معاون موزه‌داری موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس اما مهم‌ترین چالش هر موزه‌ای را میزان مخاطبش می‌داند و به قدس می‌گوید: بازدید از موزه در فرهنگ عامه ما هنوز به عنوان یک اصل شناخته نشده و موزه‌ها در سبد کالای فرهنگی مردم خیلی کمرنگ هستند و معمولاً از موزه‌ها استقبال چندانی نمی‌شود؛ این موضوع ریشه در نبود اطلاع‌رسانی مناسب به مردم و آگاهی‌بخشی به آنان دارد. برای رفع این مشکل رسانه‌ها و دستگاه‌های متولی باید ورود جدی داشته باشند و درباره نقش مهم موزه‌ها به عنوان یکی از بخش‌های فرهنگی جامعه اطلاع‌رسانی کنند تا مردم در اوقات فراغتشان به موزه‌ها بروند؛ این‌گونه تنور موزه‌ها هم داغ شود و بهتر بتوانند فعالیت کنند.
وی نبود فضای فیزیکی مناسب و استاندارد، نبود سرویس‌دهی مناسب و ارائه اطلاعات مورد نیاز به بازدیدکنندگان و ضعف در استفاده از فناوری‌های روز را از دیگر چالش‌های مهم موزه‌ها خوانده و می‌گوید: اساساً دانش موزه در کشور ما دانش سنتی است و خیلی از عرصه‌های نو و مدرن هنوز وارد موزه‌های ما نشده؛ در حالی که استفاده از فناوری‌های روز می‌تواند جذابیت‌های ویژه‌ای را برای این بخش خلق کند. وی با اشاره به اینکه ورود فناوری‌های نوین به بخش موزه علاوه بر دانش به اعتبارات مالی نیاز دارد، تصریح می‌کند: میانگین بلیت ورودی یک موزه معمولی در سایر کشورها ۱۰دلار است که این رقم گاهی در برخی از کشورها تا ۵۰ دلار هم افزایش می‌یابد؛ اما در ایران موزه‌ها به دلایل اقتصادی امکان افزایش بهای بلیت را ندارند که این موضوع موجب می‌شود از لحاظ مالی ضعیف شوند و نتوانند اشیای موزه‌ای و فضای فیزیکیشان را استاندارد کنند و یا از فناوری‌های نوین برای اداره موزه‌ها بهره ببرند.
در چنین شرایطی دولت و نهادهایی مثل شهرداری‌ها و حتی موزه‌های دولتی باید به کمک موزه‌های بخش خصوصی بیایند چون فعالیت موزه‌ها به ارتقای فرهنگ عمومی کمک می‌کند و هر کسی که به صورت خصوصی به این بخش وارد شود و سرمایه‌گذاری کند در واقع اقدامش فداکارانه محسوب می‌شود. بنابراین اگر در مسیر فعالیتش به مشکلات اقتصادی برخورد کند و نتواند جذابیت موزه‌اش را حفظ کند یا ارتقا دهد در همان حد اولیه می‌ماند و چه بسا ممکن است امکانات اولیه‌اش هم تخریب شود. بنابراین باید از سوی دولت اعتبارات مشخصی برای موزه‌های خصوصی و نیمه خصوصی اختصاص یابد تا آن‌ها بتوانند خودشان را ارتقا دهند.
نظر شما