این زیارت‌نامه از چه ویژگی‌هایی برخوردار است که با قرائت و توجه به فرازهای آن، دل عاشقان ائمه اطهار(ع) به تاب می‌افتد و اشک بر چشمانشان حلقه می‌زند؟ در این زیارت‌نامه به کدام یک از ویژگی‌های ائمه اطهار(ع) اشاره شده است؟ برای کسب پاسخ‌های این پرسش‌ها و اطلاع از جزئیات بیشتر ویژگی‌های زیارت جامعه کبیره به سراغ حجت‌الاسلام احمد غلامعلی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث و معاون پژوهش و آموزش پژوهشکده علوم و معارف حدیث رفته‌ایم که در ادامه مشروح آن آمده است. 

چرا در همه روزهای زیارتی، زیارت جامعه کبیره قرائت می‌شود؟
در ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که اگر در فطرت انسان زیارت را ریشه‌یابی کنیم، متوجه می‌شویم که زیارت، دیداری محسوب می‌شود که همراه با مهر، علاقه و دوست داشتن است، این دیدار در میان خانواده‌ها نیز در قالب رفتن به قبور فامیل صورت می‌گیرد، بنابراین زیارت یک میل فطری بوده و کم و بیش در میان اقوام مختلف جهان مرسوم است، در این راستا اسلام نیز به این میل فطری توجه ویژه‌ای کرده و برای مسلمانان متونی با عنوان زیارت‌نامه قرار داده است.
از سوی دیگر، زیارت‌نامه‌ها انواعی دارند، برخی از زیارت‌نامه‌ها حتماً باید در زمان و مکان خاصی قرائت شوند، برخی نیز مانند زیارت جامعه کبیره در همه مکان‌ها و زمان‌ها قابلیت قرائت دارند.
یکی از ویژگی‌های زیارت جامعه این است که هر امامی را در هر زمانی می‌توان با آن زیارت کرد، بنابراین اگر مشتاقان ائمه(ع) در خانه خویش هم نشسته باشند و بخواهند به طور مثال امام رضا(ع)، امام حسین(ع) و سایر معصومین(ع) را زیارت کنند، زیارت جامعه کبیره بهترین وسیله برقراری ارتباط به شمار می‌رود، زیرا با این زیارت، دیگر نیازی به رفتن حرم اهل ‌بیت(ع) نیست، یکی از بهترین کارها این است که حداقل متدین‌ها و عموم علاقه‌مندان به ائمه اطهار(ع) روزهای ولادت و شهادت اهل بیت(ع) با قرائت زیارت جامعه کبیره از محل سکونتشان، دل خویش را رهسپار 
آن حرم کنند.

مهم‌ترین ویژگی این زیارت‌نامه چیست؟
پرداختن به توحید، مهم‌ترین ویژگی زیارت جامعه کبیره است، پس از آن به ویژگی‌های اهل بیت(ع) می‌پردازد، یکی از این ویژگی‌ها شیوه تبلیغ دین توسط اهل بیت(ع) است، آن‌ها مردم را به سوی خدا و برای خدا هدایت می‌کردند، همچنین خودشان نیز ایمان و اعتقاد راسخی به این مسیر داشتند، اهل بیت(ع) برای هر کدام از بخش‌های تبلیغ دین، حجت و برهان داشتند، آن‌ها در تبلیع دین هر چه داشتند، برای خدا بود.
اهل بیت(ع) که از همه آلودگی‌ها پاک هستند، یک لحظه از یاد خداوند غافل نمی‌شوند و سراسر زندگی آن‌ها مملو از یاد خداوند است، «صِرْتُمْ فِی ذَلِکَ مِنْهُ إِلَی الرِّضَا وَ سَلَّمْتُمْ لَهُ الْقَضَاءَ» یعنی عملاً ستایشگری خداوند را از سوی ائمه(ع) بیان می‌کند تا به مقام رضا برسد.
نکته قابل توجه در این بخش این است که ائمه اطهار(ع) در عرصه جهاد تبیین فعالیت داشته و فرایض دین را میان مردم تبیین می‌کردند، خود را یاران واقعی پروردگار می‌دانستند، آن‌ها فرهنگ عمومی جامعه را بر اساس سنت‌های الهی اصلاح می‌کردند، وقتی احکام الهی را به مردم شرح می‌دادند، در واقع کلید دین‌داری را به آن‌ها اهدا می‌کردند.

با زیارت جامعه کبیره، با کدام بخش از ابعاد معرفتی اهل بیت(ع) بیشتر آشنا می‌شویم؟
ائمه اطهار(ع) در حوزه ابعاد معرفتی، هم بحث آفریده‌های الهی و هم شناخت خدا را مطرح می‌کردند و با توجه به اینکه معجزات الهی در اختیارشان بود، از آن برای دو مقوله مهمی که اشاره شد، بهره می‌بردند.
اگر در شناخت خدا چند نظریه وجود داشته است، اهل بیت(ع) از نظریه‌ای که حسن ختام در این نظریه‌ها بود برای تبلیغ دین استفاده می‌کردند، آن‌ها مورد تأیید پیامبران الهی بودند، هم دنیا و هم آخرت را به مردم خوب معرفی می‌کردند.
نکته بعدی که در این مسیر معرفتی برای ما بدست می‌آید، این است که توانایی‌های اهل ‌بیت(ع) در گره‌گشایی است، امامان معصوم(ع) هم در دنیا و هم در آخرت از ما گره ‌گشایی می‌کنند و در آنجایی که بیشترین نیاز را داریم «إِیَابُ الْخَلْقِ إِلَیْکُمْ وَ حِسَابُهُمْ عَلَیْکُمْ وَ فَصْلُ الْخِطَابِ عِنْدَکُمْ»،‌ پس اگر ما عملاً نور، فصل‌الخطاب و آرامش در قیامت را می‌خواهیم، باید به وظایف مطرح شده در زیارت جامعه کبیره درست عمل کنیم، ائمه اطهار(ع) نیز در حل مسائل، گره‌گشا خواهند بود.

انسان‌ها با درک فرازها و لایه‌های عمیق معنایی زیارت جامعه کبیره به چه دستاوردهایی می‌رسند؟
هر کسی که بخواهد موحد واقعی باشد از راه توجه به فرازهای اهل بیت(ع) می‌تواند به این خواسته برسد، هر انسانی که یگانگی خدا را درک کند، گویی به نردبانی رسیده که می‌تواند به پروردگار برسد.
اگر درست تبیین شود هم برای دنیا و هم آخرت ما نتیجه دارد، اهل بیت(ع) در مقابل خدا جهاد کردند و خدا به آن‌ها با توجه به تلاششان عنایت ویژه‌ای کرده است، انسان نیز اگر برای رسیدن به خدا تلاش کند پروردگار به اندازه تلاش او، از وی حمایت می‌کند.
قلوب ما زنگ زده و لازم است حالت «ان حدیثنا یحیی القلوب» را به خود بگیرد، زیرا یاد و حدیث اهل ‌بیت(ع) دل را زنده می‌کند و وقتی هم که دل زنده شد معارف الهی را کسب 
خواهد کرد.
ظرف وجودمان نباید آلوده باشد، هر چه انسان کمتر گناه کند، میزان درک معرفت او بیشتر خواهد شد، آن وجودی که خیلی دنیازده شود، هر چند هم دعاهای مختلفی را بخواند باز هم لذت واقعی مناجات با خداوند را 
نخواهد چشید.

خبرنگار: مهدیه قمری